Maddens’ strategie om de communautaire impasse in België te doorbreken

Civis Mundi Digitaal #1

door Paul van Velthoven

Maddens’ strategie om de communautaire impasse in België te doorbreken

Paul van Velthoven[*]

De Leuvense politicoloog Bart Maddens heeft zich de laatste tijd ontpopt tot de scherpste ontleder van het communautaire probleem in België. Wie de inzet wil begrijpen waar de voorman van de Nieuw Vlaamse Alliantie (N-VA) Bart de Wever voor staat bij zijn onderhandelingen die hij voert met de winnaar van de Belgische verkiezingen aan Waalse kant, Elio di Rupo, kan niet om Maddens boek Omfloerst separatisme? heen.** De hoogleraar uit Leuven heeft een strategie ontwikkeld, inmiddels door de Vlaamse pers de Maddens-doctrine gedoopt, die de Franstaligen moet bewegen om weer te gaan onderhandelen over de vastgelopen staatkundige verhoudingen in België.

 Onderhandelingen over een verdere federalisering van België is al enkele decennia een eindeloze slalom van geven en nemen tussen Vlamingen en Walen. Het is als een dominospel: de ene hervorming lokt onherroepelijk de volgende uit. Maar in ruil voor meer beleidsautonomie moeten de Vlamingen die er de sterkste voorstanders van zijn, daar letterlijk steeds een hogere prijs voor betalen aan de Franstaligen. Deze hebben momenteel nauwelijks behoefte aan verdere federalisering, ook al hebben ze zich daar na de grote overwinning van de N-VA schoorvoetend bereid toe verklaard. Ze voelen zich redelijk senang bij de huidige (financiële) arrangementen tussen beide landsdelen. Een verder gaande federalisering zou de relatief comfortabele positie van de Franstalige minderheid in het Belgische staatsbestel alleen maar bedreigen. De Franstaligen lijden aan wat in Vlaanderen verlatingsangst wordt genoemd. Het tegenstrijdige in hun positie is echter dat zij hun expansiedrang nooit hebben willen opgeven. De impasse rond het kiesdistrict Brussel/Halle/ Vilvoorde (BHV), dat de afgelopen decennia steeds verder is verfranst, getuigt daarvan net als de manier waarop de Vlaamse minderheid in de hoofdstad Brussel wordt behandeld.

Om de Franstaligen toch tot onderhandelen te bewegen stelt Maddens voor dat de Vlaamse deelregering maximaal haar bevoegdheden benut. In de ondoorzichtige verhouding tussen federale overheid en deelstaatregeringen strijden beide overheidsniveaus geregeld om de voorrang, ook al is het zonneklaar geworden dat de deelstaten steeds belangrijker zijn geworden, hetgeen alleen al blijkt uit het feit dat veel Belgische politici er de voorkeur aan geven carrière te maken in de deelregeringen in plaats van in de nationale. Het is volgens Maddens niet meer dan logisch dat bevoegdheidsovertredingen door de federale overheid worden bestreden met het inroepen van een belangenconflict. Daarin voorziet de Belgische wet. Het kan volgens hem bijvoorbeeld worden ingezet tegen de begroting van de federale regering, wanneer deze duidelijk tegen de Vlaamse belangen ingaat. Naast decentraliserende krachten zijn er op federaal niveau ook weer centraliserende krachten opgekomen.

 Maddens stelt dat de hervorming van de uitermate ingewikkelde Belgische overheidsmachinerie geen langer uitstel duldt. Die is volgens hem alleen maar urgenter geworden door de economische crisis. Het geld dat de Vlaamse deelregering aan de federale regering ter beschikking stelt om het armlastige Waalse gewest te helpen moet in de visie van Maddens een stok achter de deur worden om tot die verdergaande institutionele hervormingen te komen.

Maddens werpt ook een helder licht op de ontstaansgeschiedenis van het B-H-V-probleem. Het was altijd al een wens van de Vlaamse beweging dat dit arrondissement, dat twee gewesten overkoepelt, het eentalige Vlaamse en het tweetalige Brusselse, gesplitst zou worden. De kieshervorming van de paarse regering van Guy Verhofstadt in 2002 maakte het probleem hoogst urgent. De paarse partijen voerden in dat jaar provinciale kieskringen in. Dit betekende dat ook het gebied van B-H-V volgens de provinciegrenzen hertekend moest worden om tot een juiste zetelverdeling voor het parlement te kunnen komen. Vlaams-Brabant,  Waals Brabant en Brussel zouden nu aparte kieskringen moeten worden. Maar de Franstaligen waren daar mordicus op tegen. Zij hadden trouwens helemaal geen belang gehad bij de hervorming van de kiesdistricten. De Vlaamse paarse partijen hadden die doorgedreven om de Vlaamse christen-democraten verder in de hoek te kunnen drijven. Toen de splitsing uitbleef en ook een compromis binnen de paarse regering niet haalbaar bleek, bepaalde België’s hoogste rechtscollege, het Grondwettelijk Hof, dat verkiezingen illegaal waren als ze op de nieuwe manier zou worden gehouden. De winnaar van de verkiezingen van 2007, Yves Leterme, ging met de eis van splitsing de onderhandelingen voor een nieuwe regering in. Zoals bekend slaagde Leterme niet in zijn opdracht omdat de Franstaligen hun eisen voor splitsing huizenhoog opdreven. Volgens Maddens kan de kwestie met een gewone meerderheid in het federale parlement beslist worden, nu alle vertragingstactieken van Franstalige zijde zijn benut.

Koning Albert II, maar ook zijn voorganger Boudewijn, hekelden geregeld in hun toespraken het omfloerste separatisme van met name de Vlaamse nationalistische partijen. Maddens’ boek is een duidelijke repliek op deze koninlijke aantijging. Wie tot confederalisme of tot scheiding aanzet, is daarmee nog geen extremist, zoals officiële Belgische instanties schijnen te denken. Als dit op democratische wijze wordt beslist, is er niets aan de hand, aldus Maddens. De Leuvense politicoloog werpt in een kraakheldere, rustige betoogtrant licht op de laatste hete hangijzers in de relatie tussen Vlamingen en Franstaligen en hij reikt de Vlaamse onderhandelaars een strategie aan om de huidige impasse in de relatie met de Franstaligen te doorbreken. De laatsten zijn daar de laatste tijd heel duidelijk doordrongen van geraakt. Binnenkort zullen we weten of N-VA-onderhandelaar Bart de Wever Maddens strategie op succesvolle wijze heeft weten te benutten.

[*] Dr. Paul van Velthoven is freelancejournalist en bezig met een boek over de politieke en maatschappelijke problematiek van België.

** Bart Maddens, Omfloerst separatisme?. Uitgeverij Pelckmans. 176 pp. Prijs 15,50 euro.