De boycotbeweging tegen Israëlische apartheid

Civis Mundi Digitaal #6

door Sonja Zimmermann

DE BOYCOTBEWEGING TEGEN ISRAËLISCHE APARTHEID

Sonja Zimmermann*

Het water staat de Palestijnen tot aan de lippen, maar regeringen bewijzen slechts lippendienst aan wat de VN hun "onvervreemdbare rechten" noemt. Waar overheden het laten afweten moeten burgers het heft in handen nemen, is de centrale gedachte achter de boycotbeweging tegen Israel. Hieronder een uiteenzetting over het ontstaan, de groei en resultaten van deze beweging. De beweging ontmoet veel weerstand en kan versterking goed gebruiken.

Palestina: weggegeven, geroofd en geplunderd

In 1917 had de Britse Minister van Buitenlandse Zaken Lord Balfour aan de Zionistische Wereld Organisatie steun toegezegd bij het vestigen van een joods nationaal tehuis in Palestina. In 1948 riepen zionisten de staat Israël uit in 72% van het voormalig Palestijnse land, nadat zij 750.000 Palestijnen van huis en haard hadden verdreven. De VN Algemene Vergadering erkende Israël, op voorwaarde dat het de Palestijnse vluchtelingen weer zou opnemen. Dit is nog steeds niet gebeurd. De in Israël achtergebleven Palestijnse minderheid werd onder militair bewind geplaatst en heeft tot op heden een tweederangs status. In juni 1967 veroverde Israël de Egyptische Sinai, de Gazastrook, de Syrische Golan Hoogvlakte en de sinds 1948 door Jordanië bestuurde Palestijnse Westelijke Jordaanoever. Een nieuwe stroom van 350.000 vluchtelingen kwam op gang, grotendeels vluchtelingen die al eerder, in 1947/8 hadden moeten vluchten. VN Veiligheidsresolutie 242 riep Israël op zich uit de bezette gebieden terug te trekken. Alleen de Sinai werd tot nog toe door Israël ontruimd en losgelaten[1]. Israël bouwde, in strijd met de Vierde Conventie van Genève, nederzettingen (nu 200) in de bezette gebieden inclusief Oost Jeruzalem en stimuleerde joden (inmiddels ruim 500.000) daar te gaan wonen. Met de nederzettingen kwam economische bedrijvigheid en exploitatie van Palestijnse hulpbronnen. In 2002 startte Israël met de bouw van de honderden kilometers lange muur.

In juli 2004 adviseerde het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag over de juridische gevolgen van de muur[2]. Het ICJ oordeelde dat deze, voor zover hij op Palestijns grondgebied lag, illegaal was en moest worden ontmanteld, en dat de internationale gemeenschap moest optreden om aan deze illegale situatie een eind te maken.

De internationale gemeenschap liet het erbij zitten. Nederlands minister en destijds EU voorzitter Ben Bot liet in september zijn Israëlische ambtgenoot Shalom weten dat de EU niet tot sancties zou overgaan als Israël de VN Resolutie tegen de muur niet naleefde. Een jaar na het ICJ advies leken ontmanteling van de Muur, teruggave van Palestijns land, terugkeer van de vluchtelingen en een gelijke status voor de Palestijnse minderheid in Israël achter de horizon te gaan verdwijnen. De Palestijnse economie was volledig afhankelijk van Israël geworden. Veel landbouwgrond was verloren, evenals boomgaarden en watervoorzieningen.

De burger is aan zet

173 Palestijnse maatschappelijke organisaties besloten de handen ineen te slaan en het voorbeeld van de Antiapartheidsbeweging voor Zuid Afrika te volgen. In 2005 riepen zij maatschappelijke organisaties en burgers overal ter wereld op tot een brede boycot van Israël door BDS, dwz boycot, desinvesteren en sancties (BDS). Deze zgn Civil Society Call [3] wordt inmiddels breed gesteund en op alle continenten zijn actieve boycotbewegingen opgekomen die zich met toenemend succes inzetten voor druk op het Israël. Ook in Nederland is sinds 2009 een vertakt boycotnetwerk op grassroots-niveau actief.

Het streven van de BDS-beweging is even simpel als universeel: met vreedzame middelen maximale druk uitoefenen, totdat drie doelstellingen worden bereikt: inwilliging van het recht op terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen; opheffing van de discriminatie van Palestijnen in Israël, en beëindiging van de bezetting van 1967, met ontmanteling van de illegale nederzettingen en de muur. Over de toekomstige staatsvorm van het gebied ( 1 of meer staten), heeft de BDS-beweging geen visie maar wel over de toekomstige gelijkheid van allen die in het gebied leven: joden, moslims, christenen of atheïsten.

Boycot

In Nederland is de boycot oproep vertaald in de slogan "Nee tegen Israëls Apartheid". De campagne "Koop geen Israëlische apartheid" , gestart in oktober 2009, is een consumentenboycot gericht tegen de aanwezigheid van nederzettingenproducten in de groenten-, kruiden- en fruitschappen van Albert Heijn. Door klanten bij de ingang van winkels aan te spreken heeft de campagne hierover voorlichting gegeven en handtekeningen opgehaald. 10.000 handtekeningen zijn inmiddels aangeboden aan de directie van Albert Heijn[4]. Van merknamen als Carmel, Carmel Top, Kedem is komen vast te staan dat een percentage afkomstig is uit de illegale nederzettingen. Medjoul-dadels verhandeld onder merken als Jordan Plains, Jordan River en King Solomon, komen grotendeels uit illegale nederzettingen. Handel in producten uit de nederzettingen is derhalve steun aan illegaliteit, oftewel medeplichtigheid aan oorlogsmisdaden.

De Israëlische firma Agrexco, deels staatsbedrijf, heeft een groot marktaandeel in deze producten. Welk producten uit nederzettingen komen is voor een individuele koper echter niet vast te stellen. Het opschrift "Israël" is misleidend. Illegale nederzettingen behoren immers niet tot Israël. Bij een gerechtelijk onderzoek naar de aard van de lading van een Agrexco vrachtschip in de haven van Sète, Frankrijk, bleek plusminus een vijfde van de onderzochte lading uit nederzettingenproducten te bestaan. Albert Heijn, dat de BSCI code[5] heeft onderschreven, zou met een dergelijke firma geen zaken moeten doen, en dit geldt natuurlijk ook voor andere supermarktketens. Vanwege deze illegale praktijken wordt er in het kader van BDS al enige jaren internationaal actie gevoerd tegen Agrexco. Onlangs is gebleken dat het bedrijf miljoenen verliezen heeft geleden[6] , in gebreke blijft bij schuldeisers en een claim van aandeelhouders heeft gekregen tot onmiddellijke terugbetaling van €32 miljoen[7] . In hoeverre de boycotcampagne hieraan heeft bijgedragen is natuurlijk niet duidelijk, maar de campagne zal het bedrijf zeker niet onberoerd hebben gelaten. De Israëlische overheid streeft ernaar het bedrijf te privatiseren.

Een ander voorbeeld van consumentenboycot is de campagne "Gestolen schoonheid, Mooi niet" [8] gericht tegen schoonheidsproducten van het merk Ahava. Gehuld in badjas en roze handdoek op het hoofd geeft de Badjasbrigade voorlichting over de herkomst van ingrediënten in Ahava’s producten. Deze zijn afkomstig uit de Palestijnse bezette gebieden, maar worden geëxploiteerd vanuit Israëlische nederzettingen Mitzpe Shalem en Kaliya. Beide illegale nederzettingen liggen dicht bij de kust van de Dode Zee en profiteren bovendien flink van toerisme. De website:" Palestijnen kunnen er niet recreëren en ook niet verdienen aan het toerisme en de natuurlijke hulpbronnen van het gebied. Ahava kan dat wel. Het bedrijf gebruikt modder die in bezet gebied, vlakbij de nederzetting Kaliya, wordt gewonnen. Intussen betaalt het bedrijf geen belastingen aan de Palestijnse Autoriteiten, omdat het zogenaamd in Israël is gevestigd." Ahava voert een agressieve reclamecampagne en doet momenteel actief zaken via webshops. Ahava stimuleert actief de export van haar schoonheidsproducten. De onderneming haalt nu al vijftig procent van haar omzet uit de afzet in maar liefst vijfentwintig landen. Ook profiteert Ahava van bijdragen uit het FP7 EU Onderzoeksfonds, bijeengebracht door de Europese belastingbetaler.

De rol van vakbonden in de boycotcampagne wordt steeds zichtbaarder: In Australië alleen al omarmden inmiddels 21 bonden de oproep tot BDS, en in het Verenigd Koninkrijk stemde het TUC Congres met overweldigende meerderheid tegen wapenleveranties aan Israël en voor een ban op producten uit de illegale nederzettingen.

De culturele boycot leidde ertoe dat tal van internationale kunstenaars besloten niet in Israël op te treden, bijv. Elvis Costello, Roger Waters, Carlos Santana, actrice Meg Ryan, dichter en musicus Gil Scott-Heron, en vele anderen. In Ierland alleen al hebben honderden artiesten de boycotoproep ondertekend[9] , evenals in Zuid Afrika.

Desinvesteren

De BDS beweging spoort aan af te zien van investering in nederzettingen of de bouw van de muur, of in bedrijven die ermee zaken doen. Volgens een rapport door Profundo opgesteld in opdracht van United Civilians for Peace (UCP)[10] onderhouden minstens 35 Nederlandse bedrijven economische relaties met Israëlische activiteiten in Palestijns en Syrisch gebied. Een van die bedrijven is Unilever, met zoutjesfabriek Bagel & Bagel . Na publicatie van UCP’s onderzoeksrapport "Improper Advantage"[11] over Unilevers aanwezigheid in een illegale nederzetting heeft Unilever in 2010 besloten de zoutjesfabriek te verplaatsen naar een locatie binnen de internationaal erkende de grens van Israël.

UCP stelde ook de activiteiten van het bedrijf Riwal aan de kaak. Dit Nederlandse bedrijf was namelijk betrokken bij de illegale bouw van de muur op Palestijns grondgebied. In oktober 2010 werd daarom huiszoeking gedaan bij het bedrijf en werden dossiers en computerbestanden meegenomen voor onderzoek[12].

De ASN Bank heeft , na te zijn geïnformeerd over het Franse bedrijf Veolia’s betrokkenheid bij de aanleg van een lightrail-verbinding tussen West Jeruzalem en illegale nederzettingen besloten zijn investering in het Franse bedrijf Veolia te beëindigen. Ook beëindigde de bank in 2008 zijn investering in het Ierse bedrijf Cement Roadstone Holdings (CRH), voor 25% belang mede-eigenaar van het Israëlische bedrijf Mashav. Dit bedrijf is de belangrijkste leverancier van cement voor de muur op de Westelijke Jordaanoever[13] .

Het Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) had volgens onderzoek van Who Profits 27 fondsen die banden hebben met Israëlische activiteiten in de bezette Palestijnse gebieden. In 2010, tijdens de Londense sessie van het Russell Tribunal on Palestine, gewijd aan de medeplichtigheid van bedrijven (Corporate Complicity) aan Israëls schendingen van internationaal humanitair recht en de mensenrechten werd de casus van PFZW uitgebreid besproken. In een uitgebreide schriftelijke verantwoording aan het Tribunaal liet PFZW weten dat het intussen uit de genoemde fondsen was gestapt, maar nog bij 13 andere fondsen betrokken is van soortgelijke kwalificatie. Het Pensioenfonds, dat voor beheer van zijn investeringsportefeuille de PGGM inzet, meldde dat het in gevallen waar mensenrechtenschending in het geding is een beleid van "actief engagement" met relevante bedrijven hanteert. De beweging ziet uit naar resultaten van dit beleid wat betreft die fondsen[14].

Maar liefst 1400 Israëlische bedrijven zijn zeer actief in de nederzettingen op bezet gebied en ruim 400 Israëlische en niet-Israëlische bedrijven steunen deze illegale nederzettingen[15]. Hiervan werden de volgende bedrijven tijdens de Londense sessie van het Russell Tribunal on Palestine tegen het licht gehouden: de Israëlische bedrijven: AFIGROUP, AVGOL, AHAVA - Dead Sea Laboratories Ltd, Tishbi Estate Winery, Soda-Club, Alon Group, Leumi and Hapoalim banken en Carmel Agrexco, en de niet-Israëlische: Shamrock Holdings of California (Burbank, CA, VS); Alstom (Z.A., Levallois-Perret, France), Veolia Transport (S.A., Nanterre, Frankrijk), Dexia (Brussel, België), Caterpillar, AIG (American International Group, New York, VS), Cement Roadstone Holdings (Iers), Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW, Nederland), G4S (Brits/Deens), Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication (SWIFT). Het Tribunaal analyseerde of er sprake is van oorlogsmisdaden en zo ja welke, dan wel of er gesproken kan worden van steun of medeplichtigheid daaraan.

Sancties

Waar boycot een actiemiddel is voor particulieren, worden sancties gedefinieerd als pressiemiddel voor overheden. Met de BDS campagne wil de beweging met name overheden in beweging brengen. Er zijn bescheiden resultaten geboekt op overheidsniveau, o.a. : de gemeentes Edinburgh, Zuid-Londen en Dublin besloten geen zaken te doen met Veolia, de gemeenteraad in Leuven stemde tegen Dexia’s leningen voor nederzettingenbouw, de Deutsche Bank verkocht zijn aandelen in Elbit, het Noorse overheidspensioenfonds trok zijn investeringen terug uit Lev Leviev’s Africa Israël Investments (AFI) en dochteronderneming Danya Cebus vanwege hun rol in de ontwikkeling van de illegale Israëlische nederzettingen, en er zijn nog vele andere voorbeelden en de Australische gemeente Marrickville stemde vóór de doelstellingen van de BDS-beweging . Het dichtst bij sancties van overheid tot overheid kwam de Nederlandse VNG, toen deze in september 2010 besloot een Israëlische delegatie van lokale bestuurders niet te ontvangen[16]. De reden was dat ook burgemeesters uit een aantal nederzettingen deel uitmaakten van de aangemelde delegatie.

De groei van de beweging

De Nederlandse BDS beweging heeft van meet af aan met zeer bescheiden eigen middelen gewerkt. Toch is de beweging door gericht en in breed samenwerkingsverband te opereren in korte tijd in staat geweest persaandacht te krijgen en debatten in de kamer los te maken. De afkorting BDS is, mede door deze campagne, in Nederland algemeen bekend geworden. In tal van andere landen, in Europa en daarbuiten, is de BDS-beweging ouder en omvangrijker dan in Nederland[17]. In het Verenigd Koninkrijk is met name de academische boycot verder ontwikkeld[18] . Mondiale succesfactoren zijn de goede onderlinge samenwerking, de stevige samenwerking tussen de beweging en de Palestijnse BNC (Boycott National Committee) en de toenemende betrokkenheid en steun van joodse activisten in en buiten Israël. Ook politici zien in toenemende mate het belang van de beweging.

De zionistische reactie

Als reactie op de BDS beweging heeft de Israëlische denktank het Re’ut Instituut een 5-jarenplan uitgezet tegen BDS[19]. De visie is geformuleerd als : Israël moet weer een te vieren zaak worden. Israëls "humane gezicht" moet worden getoond en er moet een wig gedreven worden tussen zachte en harde critici. Strategieën zijn: tot stand brengen van wetgeving tegen BDS , introduceren van meer Israël-studies bij universiteiten, de goede naam en financiering ontnemen aan niet- welgevallige NGOs, ridiculiseren van de beweging en individuen daarin bijvoorbeeld op blogs, doen aannemen van antidiscriminatie wetgeving die zo algemeen van aard is dat boycotters moeten bewijzen dat ze NIET discrimineren, in plaats van dat pro-Israël krachten Israëls onschuld moeten bewijzen; promoten van " buycott"(dus juist kópen) van Israëlische producten ipv een boycott, en het opzetten van een "war-room"waar alle acties worden gecoördineerd. Deze strategie is in werking gezet en de effecten zijn inmiddels zeer goed merkbaar. Als het wetsvoorstel van 27 juni 2011 "Ter voorkoming van schade voor de Staat Israel veroorzaakt door de boycot" door de Knesset wordt aangenomen zullen tal van mensenrechtenorganisaties in Israël die zich inzetten voor de BDS campagne straks hun NGO status en subsidies kunnen verliezen. Ook in Nederland zijn de effecten van het 5-jarenplan zichtbaar, zie bijv. de Kamerdebatten over overheidssubsidies voor de medefinancieringsorganisaties wegens hun vermeende steun aan BDS, de giftige blogs naar aanleiding van pro-Palestijnse acties, de buycott bij het Israëlwinkeltje in Nijkerk, etc etc.

In een analyse van de BDS-beweging door het Israëlische Re’ut instituut wordt als verborgen agenda verondersteld dat de beweging BDS "alléén op Israël" zou willen toepassen. Dit lijkt een zwaktebod van Re’ut, immers, activisten die willen protesteren tegen Israëls discriminatie en uitdrijving van de Palestijnen komen voor een boycot automatisch bij Israël uit: welk ander land zouden ze moeten boycottten? Maar een zwaktebod is het niet. Het wordt door zionistische pleitbezorgers in de praktijk gebruikt als bouwsteen om een beschuldiging van antisemitisme op te kunnen funderen.

Dit blijkt bijvoorbeeld uit een proces in Parijs tegen de activiste Olivia Zémor die een filmpje op YouTube zette[20] over een flashmob in een Parijse supermarkt voor de boycot van Israëlische producten. Zij werd beschuldigd van "het misdrijf van aanzetten tot discriminatie, haat en geweld tegen een groep personen omdat deze tot de Israelische natie behoren." De Britse dance band Faithless werd door de South African Jewish Board of Deputies (SAJBD) bij de Advertising Standards Authority ASA beschuldigd van discriminatie, nadat gitarist Dave Randall op de Zuid Afrikaanse radio een reclameboodschap had ingesproken: "Hi, I’m Dave Randall from Faithless. Twenty years ago I would not have played in apartheid South Africa; today I refuse to play in Israel. Be on the right side of history. Don’t entertain apartheid. Join the international boycott of Israel. I support southafricanartistsagainstapartheid.com[21]. " ASA verwierp de beschuldiging geheel, omdat het spotje acties en gebeurtenissen in Israël veroordeelt, en niet personen van Israëlische afkomst. De opinie dat Israël een apartheidstaat is is gebaseerd op degelijke feitelijke grondslag en is in de Zuid Afrikaanse media dikwijls aan de orde geweest. De bewering is daarom volgens ASA gerechtvaardigd[22].

Volgens het Re’ut Instituut is de angel van de BDS beweging gelegen in de vergelijking die deze beweging trekt tussen Israël en het Zuid Afrikaanse Apartheidsregime. Daarmee zou de beweging Israël tot pariastaat willen bestempelen, met als doel de legitimiteit van zijn politieke structuur te ondermijnen. Het is interessant dat Zuid Afrikaanse leiders zelf al vele malen de vergelijking hebben getrokken: Zuid-Afrikaanse vakbondsfunctionaris Willy Madisha verklaarde al in 2001 dat Israëls apartheidsregime erger was dan het voormalige apartheidsregime in Zuid Afrika. Hij herhaalde dit in 2006[23]. Deze mening wordt gedeeld door Mondli Makhanya [24] , hoofdredacteur van de Sunday Times van Zuid Afrika tijdens een bezoek van ANC leden in 2004 aan de bezette gebieden: "Het apartheidsregime zag de zwarten als inferieur. Ik geloof dat Israëliërs de Palestijnen helemaal niet als mensen zien". Ook voormalig President Carter hekelde wat hij zag als Israëlische apartheid: "Als je op de Westelijke Jordaanoever een aantal nederzettingen bouwt, die vervolgens met een weg verbindt - een weg waarvan de Palestijnen geen gebruik mogen maken, in sommige gevallen niet eens mogen oversteken - dat noem ik een vorm van apartheid die misschien nog wel erger is dan die ooit in Zuid Afrika heerste"[25] . Er zijn voorbeelden te over om het zionistische regime in verband te brengen met apartheid: de "Joodse nationaliteit" , die voor niet-joden niet geldt, en het Israëlische "Recht op Terugkeer" dat aan joden waar ze zich ook bevinden het recht geeft naar Israël te emigreren, terwijl aan de Palestijnse vluchtelingen hun in het internationaal recht verankerde recht op terugkeer wordt ontzegd.

Met ook Zuid Afrikaans universitair onderzoek naar Israëlische apartheid[26] is het geen wonder dat Israël bevreesd is voor de VN Durban Conferenties tegen Racisme, de derde waarvan zal worden gehouden op 22 september a.s. in New York. Israël doet alles wat in zijn vermogen ligt om deze als een antisemitisch "haatfeest" tegen Israël neer te zetten. Durban II werd om die reden door 20 landen geboycot, en het ziet ernaar uit dat Durban III hetzelfde lot zal treffen. Het is wonderlijk maar vooral verontrustend dat regeringsleiders zich niet willen inlaten met een belangrijk VN Forum waarin het probleem van Israëlische apartheidspolitiek jegens de Palestijnen aan de orde wordt gesteld[27]. Wat dit vooral blootlegt is het feit dat regeringen, waaronder de Nederlandse, de andere kant op kijken waar het de Palestijnse zaak betreft. Je zou dit tot doofpotpolitiek op mondiaal niveau kunnen bestempelen. Dit is alweer een aanwijzing dat burgers een belangrijke verantwoordelijkheid hebben om de doofpot te openen.

Het vastberaden verlangen naar gerechtigheid

De BDS-beweging en de Palestijnen zijn vastberaden door te gaan en actie op te voeren. Het uitvaren van de internationale Gaza Flotilla 2 ter doorbreking van de illegale blokkade van Gaza is inmiddels getorpedeerd door Israël met hulp van Griekenland, en de EU heeft samen met andere Kwartetleden een verklaring uitgebracht waarin het de blokkade van Gaza plaatst in de context van Israëls veiligheid en de zorg om wapenleveranties aan Gaza . Het Kwartet roept overheden op "toekomstige Flotilla’s te ontmoedigen"[28]. De eerste Flotilla-deelnemers waren nog niet terug naar huis, of op 8 juli arriveerden 600 internationale activisten met partners en kinderen voor een "vliegflotilla" op de luchthaven van Tel Aviv. Zij stelden ermee aan de kaak dat zij niet vrij zijn te reizen naar de bezette Palestijnse gebieden, en bij binnenkomst daarom worden gedwongen te liegen over het doel van hun reis. Israëls veiligheidsminister reageerde op de op handen zijnde "vliegflotilla" met "de hooligans komen eraan" , stuurde vliegmaatschappijen een omvangrijke lijst namen van onwelkome personen en liet Europese passagiers die dag naar een aparte terminal dirigeren.

De revoluties in tal van Arabische landen inspireerden ook de Palestijnen. Ramallah had zijn eigen "Tahrirplein" waarbij met succes verzoening werd geëist tussen Fatah en Hamas. Het morsdode "vredesproces" bracht de Palestijnse leiders ertoe om buiten het proces om erkenning te zoeken voor de reeds in 1988 door de PLO uitgeroepen Palestijnse staat. 121 landen, waarvan 7 landen in Oost Europa, hebben de Palestijnse staat intussen erkend, 71 vooral westerse landen nog niet. De weerstand tegen de Palestijnse staat wordt veelal verpakt in termen van ongewenste "eenzijdigheid". In een concept resolutie van het Amerikaanse Congres wordt geëist dat erkenning deel zal uitmaken van een omvattende vredesregeling, en dat de Palestijnse eenheidsregering eerst terrorisme moet afzweren, Israëls bestaansrecht moet erkennen en bestaande overeenkomsten met Israël moet eerbiedigen. Maar waar was de weerstand tegen eenzijdigheid toen Israël zich, buiten het "vredesproces" en een omvattende vredesregeling om, eenzijdig uit Gaza terugtrok? En wanneer zal Israël zelf gehouden worden aan de eis die gesteld werd bij zijn eigen toelating tot de VN: erkenning van het Recht op Terugkeer van de Palestijnse vluchtelingen?

De sterke Israëlische reactie op de analyse en activiteiten van de BDS-beweging wordt door de beweging zelf gezien als teken dat ze op de goede weg is . Vooralsnog reageert Israel met agressie en repressie: agressieve acties om organisaties hun fondsen te ontnemen, rechtszaken en beschuldigingen van antisemitisme, buitensluiting van waarschijnlijk duizenden onwelgevallige vreemdelingen waaronder ook kritische joden, sabotage en tegenhouden van Flotilla-boten, en nationale wetgeving tegen kritische Israëlische organisaties die zich uitspreken tegen Israëls vele schendingen van het internationaal recht Het zijn in wezen antidemocratische acties. Ze kunnen Israël misschien op korte termijn helpen zijn zin te krijgen, maar het antidemocratische karakter ervan zal de staat toch binnenlandse en buitenlandse sympathie kosten. De hoop is dat regeringen, en met name de regering van Israël, zullen gaan inzien dat zijn op de verkeerde weg zijn.

Om dat te bereiken moeten burgers voorlopig aan zet blijven.

* Drs. Sonja Zimmermann studeerde Arabisch, Turks en Ivriet (modern Hebreeuws) en is lid van het Nederlands Palestina Komitee

[1] Gaza werd weliswaar ontruimd, maar niet losgelaten

[2] http://www.icj-cij.org/docket/index.php?p1=3&p2=4&code=mwp&case=131&k=5a

[3] www.bdsmovement.net

[4] http://www.palestina-komitee.nl/NPK-berichten/284

[5] http://www.bsci-intl.org/

[6] http://coalitioncontreagrexco.net/node/75

[7] http://www.globes.co.il/serveen/globes/docview.asp?did=1000656215&fid=1725

[8] http://mooiniet.wordpress.com/ahava/

[9] http://www.ipsc.ie/archives/pledge/

[10]http://www.unitedcivilians.nl/documents/docs/2006_Report_Dutch_economic_links_with_the_Israëli_occupation.pdf