Tweezaamheid
Civis Mundi Digitaal #9
door L. Tigchelaar
Tweezaamheid: Proloog
En het geschiedde in die dagen van augustus
Dat er een bevel uitging van de koning
Dat alle jonge mannen geroepen werden.
Dwaling van het Vaderland, vergissing
Zelf nog maar net bevrijd van de bezetter,
Indië verloren, rampspoed geboren.
Toekomst onder ander gesternte
Met "Grote Beer" naar "Zuiderkruis".
Tweezaamheid: Vader (I)
Na aankomst in Bandung
Wachtlopen in de stille nacht
Radiostation van de verbindingsdienst
Wachthuisje van vermolmd hout
Einde van de natte moesson
Ondoordringbaar bos, nog geen oerwoud
Lijpe inlanders liggen op de loer
Gespannen als een ijzerdraad
Patrouille in de wildernis
Onthoofding en besnijdenis
Mysterie van vogels, indringend gekoer
De tjitjak en Javaanse kroet
De slang, vlammende ogen, listige tong
Giftige tanden, wurgende kringspier
Waarom bang? Er vloeit toch geen bloed!
Geen oorlog! Handhaving der orde is goed!
Sneuvelen hoefden ze niet
Soldaten van smaragd
Witte kruisen nog niet ter aarde besteld
Of het was verzwegen
Zes weken terug, het leken maanden
Hij: Een huwelijksreis naar Lebak
Zij: Zwangere wederhelft, wuivend op de kade
Troosteloos afscheid in druilende regen
Zie ginds vaart de stoomboot
Met de 7-December Divisie.
Tweezaamheid: Vader (II)
Dat feestje na een vergadering
Schokkende grommende jeep
Kronkelweg in de bergen van Parakan Salat
Beelden versmelten in herinnering
Die klap, salto, berm die een ravijn was
Drie voorlaatste gedachten:
Het prille huwelijk, door de dood ontbonden
Jong geluk door de politiek geschonden
Jonge weduwe met haar kind.
Ontwaken in een zinderende hitte
Zuster met witte doeken en fris water
Die vage sombere stem van de aalmoezenier:
"Je vriend is dood". "Een hinderlaag?"
"Nee, een ongeluk, in een scherpe bocht."
De ziekenboeg in Buitenzorg
Reparatie van been en knie vergt tijd
Nooit meer wachtlopen
Trouwfoto staat er nog, op het nachtkastje
Naast plaatje van het kleine blonde ventje
Eén jaar oud, één kuif, één scheiding....symbool?
"Repatriëring? " "Geen denken aan!"
Opstanden in de Republiek, rijk van Insulinde
Een gezond lichaam gaat gezond naar huis
Logica van het hoger gezag.
Tweezaamheid: Moeder met kind (III)
Ongehuwde moeder
Vader onbekend, maakt onbemind
In de steek gelaten? Canadees? Duitser?
Uiteraard een straf van God
Voor enkelen een opdracht
Kleine stad, met middeleeuwse trekken
SNEEK, slang en slangenkuil, vlammende ogen
Kwaadsprekende tongen, giftige geruchten
Stilte beklemt, afzien in lijdzaamheid.
Eerste telegram:
"Vader verongelukt,nader bericht volgt."
Visioen van de jongste weduwe met wees
Eerherstel voor een ongehuwde moeder.
Tweede telegram:
"Vader is gered en leeft, vriend overleden
Excuus voor het misverstand
Afzender: Ministerie van Oorlog."
Wel degelijk oorlog dus.
Stille armoede, geen bijstand, wel een aalmoes
Bonkaarten voor luiers en Liga koeken
Eieren van eigen kippen
Verkocht voor een halve cent
Zuinigheid met vlijt.
Kleine ventje opstandig en onhandelbaar
Ritme, regelmaat en orde zijn van belang!
"Niet naast het potje poepen!"
Freudiaantje zonder vreugde.
Vader en zoon zijn geen rivalen
Papa is de foto aan de muur
Vriendelijke jonge man, die altijd lacht
Groen pakkie an, soldaat van smaragd.
Vertelt soms sprookjes, "Saïdiah en Adinda".
Papa komt gauw terug, uit het ziekenhuis
Neemt grote olifant mee
Schoenen met echte veters
En de koningin van Bali
Met vleugels van engelen.
Met "Zuiderkruis" naar "Grote Beer"
Toekomst onder ander gesternte
Papa hield zijn beloften.
Lo Tigchelaar
Context: In maart 1946 landden de eerste Nederlandse troepen op Java.
Ca. 150.000 dienstplichtigen zouden volgen in het kader van "Handhaving Rijkseenheid"
o.l.v. minister Gerbrandy. De genen die niet sneuvelden, kwamen pas in de loop van 1949 (!)
terug. Het gedicht vertelt over de psychologische en financiële gevolgen voor soldaat en
achterblijvers.