Soeverein of snoeverij?
Civis Mundi Digitaal #13
door Vic Roothaan
Soeverein of snoeverij?
De opgeblazen soevereiniteitsidee beneemt het zicht op wat ons te doen staat.
Vic Roothaan
Dag en uur waarop ons land ooit zijn soevereiniteit verloor, herinner ik mij, ondanks mijn inmiddels lange leven, alsof het gisteren gebeurde. Wij hadden de bui allang zien hangen en tegen de vroege ochtend kondigden donderslagen het naderen van de storm aan. Uit ons bed gejaagd zaten wij in de huiskamer gespannen bij elkaar in afwachting van wat er komen zou. Om zeven uur (10 mei 1940) trok ineens een patrouille Duitse soldaten, geweer in aanslag, verbeten gezichten, dwars door onze tuin; wij waren bezet. Als door de bliksem getroffen drong het tot mij door dat onze soevereine staat had opgehouden te bestaan, tekortgeschoten in één van zijn belangrijkste taken, de verdediging van zijn burgers en grenzen. Angstig en onzeker zaten wij bij elkaar in afwachting van wat er komen zou. Om acht uur ging de bel; een schok door ons gezin; wat stond ons te wachten? Het was de melkboer! Onze Staat had het begeven, maar onze Samenleving functioneerde nog. Ze brokkelde wel geleidelijk af want zonder staatsstructuur zakt een samenleving in elkaar als een slappe pudding, als een lichaam zonder geraamte.
De geallieerden zorgden er voor dat onze staat vijf jaar later hersteld kon worden compleet met koningin, regering en politiek. Men deed alsof die staat nooit weg geweest was en al die tijd volledig soeverein. Maar Amerika besloot dat Indonesië zelfstandig zou zijn. En voor de verdediging van onze grenzen kwam de Navo. Soevereiniteit bleek voortaan geen absoluut, alomvattend gezag te zijn; hier niet, in Europa en de hele wereld niet, toen niet en vandaag helemaal niet. (uitzondering wellicht Noord Korea).
De burgers begonnen het weefsel van de samenleving te herstellen, met dank aan de Marshallhulp. Maar de samenleving was aan het veranderen. "Indië verloren, rampspoed geboren" was de leus. Dus industrialiseren; Koude Oorlog, kernraketten, vredesbewegingen; en natuurlijk auto’s, wegen, bulldozers, honderdduizend nieuwe woningen; gastarbeiders; televisie, internet; V.N., nieuwe staten, ontwikkelingshulp, NGO’s; Duitse eenheid en einde Sovjet-Unie, ongebreidelde kapitaalstromen.
Nu reizen mensen met geld kriskras over de wereld, illegalen doen het ook, desnoods zonder geld. De oude, nationale samenlevingen zijn door de wereldhandel uit hun voegen gebarsten. De "Soevereine Staat", die mooie constructie, in 1648 tijdens de Vrede van Munster ten doop gehouden, gedraagt zich inmiddels als een oude man die zich krampachtig aan zijn vroegere status vastklampt terwijl er ondertussen een wereldsamenleving aan het ontstaan is die schreeuwt om goede opbouw en ondersteunende structuren.
Uiteraard blijven landen, allemaal verschillend, een eigen staat en regering nodig hebben, maar wel met de erkenning dat zij op termijn alleen kunnen blijven bestaan als onderdeel van een wereldgemeenschap.
Verenigde Naties? Een nuttig instituut voor overleg tussen staten, regeringen; maar hun leiders zijn aangesteld om de eigen landsbelangen te dienen en de wereld alleen voor zover het hen uitkomt. Wereldstaat? Wereldstatenbond? Past de projectie van die oude zo vertrouwde constructie op de huidige werkelijkheid? Staten stammen uit een andere tijd, andere gedachtenwereld, ander mensbeeld en daarmee verbonden rechtsopvattingen.
De wereldsamenleving is nog in wording; consensus over mens- en wereldbeeld is nog in aanbouw. Wel groeit een gezamenlijke overtuiging van wat ons voortbestaan bedreigt, overbevolking, voedseltekorten, klimaat en atoomwapens (om de eigen bevolking te beschermen, desnoods ten koste van de andere). Zonder een gezamenlijke conceptie, niet alleen over het vermijden van rampen maar ook over waarheen te streven, blijft de wereld stuurloos, overgeleverd aan kongsi’s van handige jongens. De mensheid heeft in enkele honderdduizenden jaren een enorme ervaring, kennis en kunde opgebouwd. Wij weten inmiddels een heel klein deel te zijn van een immens heelal. Wij praten er over duurzaamheid, maar voor hoeveel jaren? Duizend, tien- of honderdduizend? En wat is daarin, voorlopig, het belangrijkste?
Ondertussen broeit in ons kleine land de ruimtevrees en angst dat een kleine stap richting Europa ons bestaan vernietigen zal en snoeft men over de eigen veronderstelde soevereiniteit. Kleingeestig; daar zijn een aantal bewoners voor te excuseren maar niet de leiders van dit rijke land, welvarend en rijk aan historie.
Vic Roothaan studeerde rechten en publiceerde o.a. over constitutionele vraagstukken op mondiaal niveau.