III. Hoe die verschillende bejegening van Israël en Zuid-Afrika onder de Apartheid te verklaren?

Civis Mundi Digitaal #18

Hoe de verschillende bejegening van Israel vergeleken met Zuid-Afrika onder de apartheid te verklaren? Daarvoor dienen zich verschillende verklaringen aan, met name een strategische, een morele en een politiek verklaring. Tot de val van de Berlijnse muur fungeerde Israël als het Amerikaanse bruggenhoofd in het Midden-Oosten tegen de expansie van het wereldcommunisme. Door daar na 1967 als cliënt van de VS op te treden hielp Israël de Sovjet expansie in het Midden-Oosten in te dammen en bracht het pijnlijke nederlagen toe aan Sovjet-cliënten als Egypte en Syrië. Vooral sinds 9/11 wordt die Amerikaanse steun gerechtvaardigd als onderdeel van de oorlog tegen het terrorisme. Israël wordt in dat verband gezien als een essentiële bondgenoot.

Een belangrijke verklarende factor is voorts gelegen in de geschiedenis van de vernedering en onderdrukking van Joden in het christelijke Westen en de holocaust als meest extreme uiting daarvan waaraan Israël ook de directe aanleiding voor zijn ontstaan ontleent. Dat verklaart ook de grote moeite die Israël heeft met erkenning van Armeense en andere genocides. Dat zou namelijk de historische uniciteit van de holocaust aantasten. Door toedoen van de schande van de holocaust kan Israël zich veel meer veroorloven dan andere staten, zoals het negeren van een reeks van VN-resoluties^{^[1]} en het plegen van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in de strijd tegen de Palestijnen en in 2006 in de Libanon-oorlog.

Met de steun van de VS die Israël dwongen dat stil te houden, heeft dat land ook een eigen kernwapenprogramma en -arsenaal ontwikkeld. En toen de Israëliër M. Vanunu dat bekend dreigde te maken kon het hem in het geheim ontvoeren en berechten en achttien jaar opsluiten waarvan twaalf in een isoleercel zonder dat dat tot enig officieel protest geleid heeft. Andere landen met nucleaire ambities worden daarentegen hardhandig tot de orde geroepen. Door eeuwenlang diepgeworteld en religieus gelegitimeerd antisemitisme, culminerend in de holocaust, heeft het Westen, in het bijzonder Europa, te veel boter op het hoofd om Israël terecht te wijzen zoals het dat Zuid-Afrika onder de apartheid kon doen.

Tenslotte wordt ter verklaring gewezen op de buitensporige invloed van de Israël lobby in het Westen, i.h.b. in de VS en de geraffineerde propaganda van die lobby[2]. In samenspel met Israël houdt die lobby een open debat over die invloed zo veel mogelijk tegen. In 2007 is dat niettemin toch ter discussie gesteld en dat heeft een felle botsing der meningen uitgelokt. De politicologen J.J. Mearsheimer en S.M. Walt hebben dat debat toen opengebroken. Zij zien in de invloed van die lobby op het Amerikaanse Midden-Oosten-beleid zelfs de voornaamste verklaring van de voortgaande Amerikaanse steun aan Israël en in die steun ook de belangrijkste oorzaak van het terreurprobleem waarmee Amerika te kampen heeft. In hun ogen valt er ook nauwelijks aan te twijfelen dat Israel en die Israel-lobby een sleutelrol gespeeld hebben in de beslissing van de regering Bush om Irak binnen te vallen omdat dit ook Israëlische belangen zou dienen.^{^[3]}

Het zijn in feite de Palestijnen die het kind geworden zijn van een Europese rekening[4] die eindelijk met de stichting van de staat Israël vereffend moest worden tegenover het eeuwenlang zo vernederde Joodse volk. Dat heeft op zijn beurt de Palestijnen in een positie gebracht die door hen eveneens als een vernedering ervaren wordt. De Israëlische bezetting, aldus de Amerikaans-Israëlische filosoof A Margalit, is ten diepste vernederend. In diens visie is Israël dan ook geen fatsoenlijke samenleving[5]. Zo sluit zich de cirkelgang van onderdrukt en vernederd worden en daarna zelf onderdrukken en vernederen die het verloop van de geschiedenis zo vaak te zien geeft.

[1] Te beginnen met resolutie 242, zoals door de Veiligheidsraad is vastgesteld op 22 november 1967: ‘Israël moet zich terugtrekken uit de bezette gebieden met beëindiging van de staat van oorlog, met respect en erkenning van de soevereiniteit, territoriale integriteit en politieke onafhankelijkheid van alle staten in de regio.’ Ook in VN-resolutie 338 van oktober 1973 wordt Israel opgeroepen de strijd te staken en onmiddellijk te beginnen met de uitvoering van Resolutie 242.

[2] Zie N. van Dam en J. Keulen, De vrede die niet kwam - 20 jaar diplomaat in het Midden-Oosten, 1997

[3] Zie J.J. Mearsheimer en S.M. Walt, De wurggreep van de Israel lobby, NRC Handelsblad, 19 mei 2006

[4] Zie A. Pijpers, Now we should all acknowledge our holocaust guilt, Europe’s World, 4, 2006. Pijpers wil de holocaust maken tot een gedeelde verantwoordelijkheid van Europa en een van de pijlers van een meer substantiële Europese identiteit

[5] Zie A. Margalit, The Decent Society, 1996; idem, Views in Review. Politics and Culture in the State of the Jews, 1998