Over het Ene en andere stof. Gedichten bij het artikel onder thema 20: Dichter bij de wetenschap, een complementaire visie
Deel 2: Dichter bij de natuurkunde.
Civis Mundi Digitaal #26
door Piet Ransijn
Over het Ene en andere stof
Gedichten bij het artikel onder thema 20:
Dichter bij de wetenschap, een complementaire visie
deel 2: Dichter bij de natuurkunde
Kwantumfysici over complementariteit van wetenschap, filosofie en religie
Door Piet Ransijn
Inhoud
Verwondering
Het gedachteloze
Een socioloog als mytholoog
Godenschemering aan de kanaaldijk
Goden rijzen uit hun graven
Wereldbrand?
Stof en geest
Een geïntegreerde levensstijl
Techniek en emoties
Een komeet die ombuigt naar het Ene
Vloeken in de kerk der rede
De mythe van de grot
In sprookjes geloven
Spel van schaduwen en licht
Analyse van de duisternis
Zeggen, schrijven en zwijgen
Het begrensde kenvermogen
Dat wat niet te vatten is
Verwondering 2014 08 06
Scheppend denkend bezig zijn
kenmerkt de menselijke geest
als drijfveer en als queeste
in het menselijk bewustzijn
dat door een drang tot weten
steeds wordt voortgedreven
Voorbij begrenzingen te reiken
het onbekende te begrijpen
verwonderde stil te staan
bij het wonder van het bestaan
Naar het ongekende neigend
in verwondering te zwijgen
door het wonder aangeraakt
dat het leven zo bijzonder maakt
Johannes Vermeer, Meisje met de parel
Het gedachteloze 2014 06 19
In het gedachteloze
komen soms met tussenpozen
onophoudelijk gedachtestromen
Golven die daar gaan en komen
Wij zijn niet bij machte
te stoppen met gedachten
Zelfs een sterke wil
legt de stroom niet stil
Het vraagt om overgave
aan een soort genade
aan de stille krachten
achter de gedachten
Vanuit het bewustzijn
van ons eigenlijke zijn
denken zien als weerschijn
van gedachteloos bewustzijn
Mythologische eenheid met het Al
Een socioloog als mytholoog* 2014 07 12
In mythen is oude wijsheid vervat
meer nog dan in wetenschap*
Als wetenschap mythen verstaat*
en niet ertegenin of aan voorbij gaat
dan wordt ons incomplete weten
meer holistisch en completer
Dit vraagt een integraal inzicht
minder op feiten en data gericht
Meer op impliciete zin en samenhangen*
die mensen in hun hart verlangen
sinds de verbinding met het Ene
uit het leven is verdwenen
Een mens leeft niet van brood alleen
Voelt zich binnenin met anderen één
Van oorsprong zijn wij diep verbonden
voordat wij als een individu bestonden
Het rationele denken met verstand
werd pas overheersend naderhand*
Een oceanisch soort gevoel*
is van menige religie bron en doel
voor het ik geboren werd
en later werd apart gezet
van de rest van het heelal
uit de eenheid met het Al*
Gedreven door een diep verlangen
dat in geen woorden is te vangen
dat ons begrip te boven gaat
voorbij het intellect bestaat
Diep van binnen voorbij de zinnen
verlangen wij het Ene te beminnen
Waar het bestaan weer één wordt
met de scheppingsgrond of god
*Variant van ‘De socioloog als mythejager’, Norbert Elias, Wat is sociologie, hfst 2,
een meer intellectuele benadering van ontmythologisering van fantasieën. Mythen zijn geen fantasieën.
*Zie bijv. Carl Jung, Mircea Eliade en andere godsdienstwetenschappers die dit onderzoeken en integreren met wetenschap. Ook Freud gebruikt voor basisbegrippen mythologische termen als Eros, Thanatos en Oedipus. Het begrip narcistisch komt van de mythe van Narcissus.
‘Logie’ in vele wetenschappen komt van het mythisch-filosofische begrip Logos, zie Heraclites
*Max Weber heeft het over ‘Sinnszusamenhang’ in cultuursociologisch verband en over zingeving door charismatisch, traditioneel en waarde-rationeel en doel-rationeel gedrag. De laatste variant, waartoe ook wetenschap behoort, is instrumenteel, de zingeving hangt af van het gestelde doel, dat niet door doel-rationeel gedrag wordt bepaald, dat de middelen en methoden betreft.
*Zie onder meer fysicus David Bohm, Wholeness and Implicate Order,
Werner Heisenberg, Physics and Beyond, Duitse titel: Der Teil und das Ganze; Fysica in perspectief over o.m. de verenigende visie van Wolfgang Pauli en het wereldbeeld van de fysica.
*Freud begint Das Unbehagen in der Kultur met een reactie op een brief (van dichter Romain Rolland) over het ‘oceanische gevoel van onbegrensdheid en eeuwigheid…als de bron van religie’:.. “Oorspronkelijk omvat het ik alles, later scheidt het de buitenwereld van zich af. Ons huidige ik-gevoel is slechts een ingeperkte rest van een meeromvattend, alomvattend gevoel dat overeenkomt met een innige verbondenheid van het ik met de omgeving… de onbegrensdheid en de verbondenheid met het Al… het oceanische gevoel. Kunnen wij het overleven aannemen van het oorspronkelijke [ik-gevoel] naast het latere dat eruit geworden is?...In het zielenleven blijft alles op een of andere wijze behouden… Wij zijn bereid toe te geven dat er bij vele mensen een ‘oceanisch gevoel’ is… Een andere reactie verzekert mij dat men door yogapraktijken en ademhalingswijzen ervaringen kan opwekken”
Freud schrijft in Jenseits des Lustprinzips over het aan het Boeddhisme ontleende Nirvana-principe van transcendentie en tot rust en stilte komen. Het lijkt op opgaan in de eenheid die vooraf gaat aan het onderscheidende afzonderlijke ik. Het lustprincipe daarentegen versterkt stimuli.
Het ik zou uit een voorbewuste eenheid geboren (kunnen) zijn, waar het mogelijk naar terugverlangt. Freud citeert vervolgens Plato, Symposion, en de Indiase Oepanishaden, die zeggen dat de oorspronkelijke mens of het Zelf (Atman) eerst één was en toen werd verdeeld in twee delen: man en vrouw. Hij volgt de hypothese dat deze delen “streven naar hereniging verlangen door sexuele instincten”. Ook naar een soort vereniging of rust in de (anorganische) wereld, vandaar het ‘nirvana principe’.
*Volgens Emile Durkheim, “L individualisme et les intellectuels’, in On Morality and Society, R Bellah ed., is individualisme een vrij recent sociaal verschijnsel, zoals andere ‘ismen’. Zie ook zijn begrip collectief bewustzijn en het collectief onbewuste bij Jung.
*Zie Erich Fromm, De gezonde samenleving, hfst 1 de menselijke situatie
*Illustratie uit Marja de Vries, De hele olifant in beeld. De titel lijkt gebaseerd op een parabel van de Indiase wijze Ramakrishna, waarbij blinden de slurf, poten, slagtanden, enz. betasten, maar geen idee of beeld hebben van de hele olifant. Dit is een bij toeval gevonden voorbeeld van een recent geschreven oude visie:
“Dit boek is een synthese van enerzijds de gemeenschappelijke inzichten van vele verschillende wijsheidstradities... en anderzijds de recente baanbrekende wetenschappelijke ontdekkingen die met deze eeuwenoude inzichten overeenstemmen. Hierdoor wordt in feite een nieuw wereldbeeld zichtbaar en wordt het mogelijk om te begrijpen wat nodig is om de balans te herstellen, zowel in onszelf als wereldwijd. Omdat wetmatigheden een universeel karakter hebben, zijn ze van toepassing op aspecten van ons individuele en maatschappelijke leven. Ze kunnen gebruikt worden als uitgangspunt bij alle persoonlijke en maatschappelijke vernieuwingen, die tot doel hebben meer in harmonie te zijn met onszelf en met het grotere geheel…
Alles dat bestaat komt voort uit één en dezelfde Eenheid of Bron: een verenigd veld van bewustzijn dat aan alles ten grondslag ligt en de gehele schepping doordringt. Alles en iedereen is met al het andere verbonden. Dit veld wordt ook beschreven als een veld van pure potentialiteit. Omdat alles uit dezelfde Eenheid voortkomt, is alles in essentie ook bewustzijn, liefde en pure potentialiteit. Ook wij mensen zijn in essentie bewustzijn en liefde en ook het veld van pure potentialiteit is onze essentie. Deze is ook het Geheel, want het is alles wat er is. Er bestaat niets buiten deze Eenheid, dus alles wat bestaat, bestaat binnen deze Eenheid. En tegelijk is deze Eenheid onbegrensd, zowel qua tijd (ze is eeuwig) als qua plaats (ze is overal en ze doordringt alles, is in alles), en ze is ook onbegrensd qua kracht (het is onbeperkt). Alles keert uiteindelijk weer terug tot deze Eenheid. Tot slot komt alles niet alleen voort uit deze oorspronkelijk ongedifferentieerde Eenheid, maar de veelheid van vormen en verschijnselen keren uiteindelijk ook weer tot deze ongevormde Eenheid terug.”
Godenschemering aan de kanaaldijk* 2014 07 02 Ik woonde aan de kanaaldijk
Voor een moderne intellectueel
onderscheid ik mij misschien teveel
van menig atheïst of humanist
bij wie het heilige verdwenen is
Terwijl bij mij dat van geen wijken wist*
Maar daardoor voel ik ook een soort gemis
De moderne wereld is mij wezensvreemd
van jongs af aan ’unheimisch’ en ontheemd
Een op het land geboren boerenzoon
uit een premoderne samenleving
van voor de godenschemering
voelt de stad soms ongewoon
Mijn wereld was nog magisch-religieus geladen
zoals in mythen en sagen in de Oepanishaden
Er was nog een natuurlijk en bezield bestaan
zoals bij een oude Kelt of een Germaan
De natuur vereerd als een Godin
die woont in ieder wezen binnenin
Er was nog geloof dat sterren
op ons zijn afgestemd van verre
Het leek nog op de prille kindertijd
Waarom raakten wij dit alles kwijt?
Verlangen wij niet naar een oertijd?
Onze wereld lijkt haar wortels kwijt
Gevangen in een zielloos consumeren
dat dwingt tot steeds meer produceren
Een onnatuurlijk beschavingspatroon
vindt tegenwoordig iedereen gewoon
Waar is de authenticiteit gebleven
in het excessief en onnatuurlijk streven?
In wat ik reeds heb doorgemaakt
is een geloof in iets niet kwijtgeraakt
“De natuur vereerd als een godin”* Holda Die gütige Beschützerin, F W Heine:
Wägner, Wilhelm. 1882. Nordisch-germanische Götter und Helden. p117.
‘Goden rijzen uit hun graven’* *Max Weber, Wissenschaft als Beruf, slot
Mijn wereld bleef nog puur en primitief
De eenvoud en de eenheid heb ik lief
Alles in een groot bezield verband
voorbij de hoogmoed van het verstand
Ben ik eigenlijk geen hybride mens
met een onmogelijke kinderlijke wens?
De gewenste weg lijkt afgesloten
De sleutel is verdwenen of gebroken
Is er dan geen smid in het land
die deze sleutel maken kan?
Wie heeft van sleutels nog verstand?
Wie heeft er nog een haalbaar plan?
Er zijn nog heiligen en wijzen
die ons de weg naar binnen wijzen
waar licht niet kan verdwijnen
waar goden weer verschijnen
De godenschemering heeft zich voltrokken
Goden lijken zich te hebben teruggetrokken*
in een ogenschijnlijk niet bestaan
We leven in een postmoderne waan
Waar god en geest niet meer bestaan
Maar kunnen ook daaraan voorbij gaan
en geloven dat de goden herrijzen
luisteren naar heiligen en wijzen
Leren oude culturen niet heel veel
aan een postmoderne intellectueel?
Fabeltjes die ons van geloof beroven
hoef ik niet als wetenschap te geloven
Het kapitaal is op de troon gezet
de economie heeft nu de toon gezet
Materialisme wordt met vuur beleden
Geld en goederen aanbeden
Als zielloos substituut voor God
dat overal verheerlijkt wordt
Geef mij de god maar van weleer
Met lof en dank, met heil en eer
*Karl Marx, Das Kapital; Georg Simmel, Philosophie des Geldes, enz.
Maar dan zonder dogmata
Met behoud van paradigmata
van de moderne wetenschap
mits ruim genoeg en niet te krap
Niet te bekrompen voor een filosoof
met een minder gangbaar geloof
dan in de wetenschap beleden wordt:
het universum als bezield door god
In deze postmoderne maatschappij
zie ik uit naar het kerend cultureel getij
waar goden weer herrijzen uit hun graven*
en ons verblijden met genadegaven
Een verlicht en bezield universum?
*Zie mijn eerste serie gedichten Aan de Eeuwige Geliefde, 1975/76
A. Vloemans, Cultuurgeschiedenis van Europa (p 25-27): Bij “de godenschemering, de ondergang van de goden… worden niet alleen de aarde, maar ook de woonplaats der goden in brand gezet. Onder een vlammende hemel verzinkt de aarde langzaam in zee. Maar op dit einde volgt een nieuw begin. Een nieuwe aarde stijgt op uit zee, nieuwe en vredelievende goden regeren over de wereld, waarin geen dood, geen kwaad en geen vernietiging meer zal zijn.
Laten we de utopie van de eeuwige vrede en van het aardse paradijs terzijde, die beide christelijk geïnspireerd kunnen zijn, al beantwoorden zij ook aan een zo menselijke verlangen dat zij van alle tijden mogen heten, dan is dit een wild tafereel dat in de Edda-mythologie van de Germaanse godenwereld wordt getekend… De wereldbeschouwing van de Edda is somber, zij vertolkt de typische zwaarmoedigheid van de krijger, die aldoor leeft in de nabijheid van de dood en als zodanig niet de onbevangen levensvreugde kent van het onbevangen wereldkind. Alles is veroordeeld om te verdwijnen, al wat leeft moet sterven: de dieren, de mensen, zelfs de goden…
Zij schiep voorbeelden van heroïsche menselijkheid met een merkwaardige psychologische verdieping, met een lyrisch elan en tegelijk een onpeilbare weemoedigheid, die kenmerkend zal blijven voor alle kunst die uit het hoge Noorden komt…
De mythologie is voorchristelijk, maar toch, zoals zij in de Edda vervat is, moet zij het product heten van een reeds eniger mate ‘verlichte’ tijd, zoals blijkt uit de vrijheid, die men zich in gedichten ten opzichte van de goden veroorloofd… bij alle eerbied die men, die men hun overigens betoonde.”
De muziekdrama’s van Richard Wagner zijn op deze mythologie en heldendichten geïnspireerd.
*Max Weber, Wetenschap als beroep en roeping, slot “Het bestaan van de moderne mens is ontheiligd en ontkleed van zijn mystieke, maar innerlijk levensechte ontvankelijkheid... Vandaag de dag vormen routines van het dagelijks leven een uitdaging voor religie. Vele oude goden rijzen op uit hun graven, zij zijn ontheiligd en nemen de vorm aan van onpersoonlijke krachten.”
Rotterdamsch Nieuwblad feb. 1913
Wereldbrand? 2014 07 07
De aarde lijkt soms een gevangenenkamp
dat afkoerst op een wereldramp
We kunnen nergens anders heen
sinds de hemel uit ons zicht verdween
Loopt een crisis uit de hand
dan dreigt een wereldbrand
De hele aarde lijdt en huilt
om een wezen dat zijn nest bevuilt
We hebben allen onze taken
om er weer iets van te maken
Het begint met bewustzijn
van waarmee wij bezig zijn
Ons laten leiden door inzicht
vanuit ons innerlijke licht
In een omvattend bewustzijn
waarin ‘wij leven bewegen en zijn’*
*Handelingen van de apostelen, 17,28
Keizer Nero en de brand van Rome, William Turner (1775-1851)
Christenen dachten toen dat de apocalyptische wereldbrand nabij was
Democritus en Heraclitus, Griekse filosofen, resp. de materialistische atoomtheorie
Stof en geest 2014 07 08
Als ik de geschiedenis naga
dachten filosofen vroeger na
vanuit de diepte van de geest
Maar die tijd lijkt nu geweest
Men denkt in een plat vlak
De aarde lijkt weer plat
Er is geen transcendentie
Geen diepere dimensie
‘Stof waar honger uit ontstond’*
Alsof de geest niet meer bestond
Bewustzijn schept gedachten
Stof is hiertoe niet bij machte
Massa, materie of stof
bestaat uit massaloze energie
opgebouwd uit fijnere lagen
door golven en velden gedragen
Ik ben tot het volgende gekomen:
Moleculen bestaan uit atomen
Het grote bestaat uit het kleine
Het grove bestaat uit het fijne
Zichtbare materie is grof
Geest is meer verfijnd dan stof
Deeltjes en materie zijn te zien
Velden indirect misschien
‘De ziener van het zien
is voor ons niet te zien’* *Oepanishaden
Zonder die ziener
kunnen wij niet zien
Zonder bewustzijn
zou alles duister zijn
Wij zouden niets weten
ook niets kunnen meten
Zonder individueel bestaan
kan de wereld wel ontstaan
Maar kan er ook iets zijn
zonder creatief bewustzijn
of een vorm daarvan
die iets scheppen kan?
*Boektitel van J. Goudsblom, die in materie een evolutionair of creatief beginsel lijkt te onderkennen. Zoals het hylozoïstische materialisme bij de Grieken en ook bij Lamettrie e.a., aldus Popper, The Self and its Brain
Een geïntegreerde levensstijl 2014 07 10
Sinds men in materie en techniek gelooft
is het leven van een oude luister beroofd
De God en de goden van weleer
zijn er niet of nauwelijks meer
Ver van onze moderne tijd vandaan
leiden zij een kwijnend bestaan
De leegte wordt door internet verhuld
Met apps en accessoires opgevuld (en met voetbal volgeluld)
We kunnen cyberspace betreden
met ongekende mogelijkheden
vanuit de virtuele ruimte van cyberspace
bereikt ons nu een virtuele ‘gift of grace’* *charisma
Maar wat is nu ons perspectief?
Soms lijken goden van de mensen agressief
Wordt een fundamentalistisch geloof beleden
dan wordt modernisme met geweld bestreden
De algemene angst voor terrorisme
is een smet op het modernisme
Ook vervuiling neemt erge vormen aan
Een andere smet op ons aardse bestaan
We blijven overmatig consumeren
en navenant vervuilend produceren
Een apocalyptische ondergang
duurt zo niet meer al te lang
Alleen een met de natuur
geïntegreerde cultuur
is mogelijk van langere duur
maar vraagt een wijs bestuur
Een meer geïntegreerde levensstijl
die het leven geen geweld aandoet
en geld niet ziet als het hoogste goed
biedt mogelijk weer zicht op heil
Als wij het consumentisme belijden
is er weinig zicht op betere tijden
Geluk is te vinden van binnen
voorbij de prikkelende zinnen
Dit vraagt om ons welbewust
te openen voor innerlijke rust
het bewustzijn te cultiveren
met matigheid en mediteren
In een zwaar beladen uiterlijk bestaan
ook de weg naar binnen te gaan
We moeten ergens beginnen
Wijsheid vinden we van binnen
Techniek en emoties 2014 07 11
Geavanceerd is de techniek
Maar emoties vaak nog primitief*
Met nationalistische retoriek
is eigen volk ons boven anderen lief
Door het gebruik van de techniek
wordt techniek vaak destructief
Techniek kan ook zo worden ingezet
dat zij mensen en de mensheid redt
Het hangt af van ons bewustzijn*
en hoe wij met elkaar verbonden zijn*
Staan wij elkaar naar het leven
of kunnen wij in vrede leven?
Komen er andere tijden
als wij ons bevrijden
van vijandige emoties
en onnodige commoties?
*”Zover als de rede reikt kan techniek worden gestuurd…Technische middelen stellen eisen aan het bewustzijn die voorheen onbekend waren” C F von Weiszäcker, Wege in de Gefahr, p 237, The Politics of Peril, p 258
*Daniël Goleman, Destructieve emoties. Een dialoog met de Dalai Lama, Erich Fromm Anatomy of human Destructiveness; Konrad Lorentz, Agressie bij mens en dier en vele anderen. Nico Frijda, De emoties
Volgens Norbert Elias, Wat ist sociologie, p 28 is ook ons denken over (emotionele) en sociale problemen nog weinig geavanceerd en rijk aan fantasie en Middeleeuws, anders dan in natuurwetenschap en techniek. “Het is de destructieve kracht van mensen, niet de kernbom die wij moeten vrezen, preciezer gezegd…van de menselijke vervlechtingen.” Norbert Elias, p 26. Dat geldt ook voor de collectieve bewustzijn bewustzijnspatronen, P Ransijn en Nico Schulte. Bewustzijn als Bewapening, p 12, p 16
*J. Goudsblom, Stof waar honger uit ontstond. Van biologische naar sociaal culturele ontwikkeling
en Vuur en beschaving. Vuurbeheersing vraagt ook (zelf)beheersing van het innerlijke vuur.
Norbert Elias, Wat is sociologie? (p 25-27) gaat in op twee kanten van wetenschap en techniek, kansen en bedreigingen, afhankelijk van hoe mensen ermee omgaan: meer welvaart en welzijn maar ook gevaren.
“’Wat hebben zij ons gebracht, al deze wetenschappelijke ontdekkingen?’, vragen zij zich af. ‘Machines, fabrieken, grote steden, atoombommen en andere verschrikkingen’... Terwijl het werkelijk gevaar gelegen is in de wederzijdse bedreiging… die onderling verbonden mensen voor elkaar vormen…
Het geklaag… is een voorwendsel waarmee men zijn eigen medeplichtigheid… tracht te camoufleren en zich tegelijk ontslaat van de moeite om naar een meer realistische verklaring te zoeken… Machines hebben geen eigen wil. Zij vinden zichzelf niet uit, maken niets uit zichzelf en dwingen ons niet in hun dienst. Alle beslissingen die hun aangaan zijn menselijke beslissingen en handelingen. De dwang die wij machines toeschrijven, zijn bij nader inzien steeds bedreigingen en dwang van wederzijds verbonden groepen mensen… daarbij geholpen door machines…
Het is nooit het technische ‘Ding an sich’ maar steeds de toepassing door mensen in maatschappelijke verbanden… de verwoestende kracht van mensen, niet van de atoombom waar mensen bang voor moeten zijn, preciezer gezegd…van de menselijke vervlechtingen. Niet in de vooruitgang van natuurwetenschappen en techniek ligt het gevaar, maar in het feit dat… deze benut worden door mensen onder druk van wederzijds verbindende afhankelijkheden en daarmee samenhangende strijd.”
Een komeet die ombuigt naar het Ene 2014 07 13
Uit het geheel van het Ene
is een komeet verdwenen
zwervend gruis van sterren
ooit gekomen van verre
De confrontatie aangegaan
gebotst op het aardse bestaan
Een afwijkend kosmisch element
dat automatisch weerstand kent
Door wrijving langzamerhand
afgeketst en opgebrand
in de aardse stratosfeer
verheft de komeet zich weer
Middelpuntzoekende krachten
trekken de centrifugale krachten
door een innerlijke ommekeer
uit de aard-gebonden atmosfeer
Op fijnere lagen van de lucht
neemt hij een hogere vlucht
Bevlogen omhoog gestegen
houdt de aarde hem niet tegen
Terug naar de bron
waar het leven begon
Ontdekt zichzelf
in het hemelgewelf
De diepere dimensie
van transcendentie
Het ene in het vele
Het vele in het ene
In steeds grotere gehelen
omgeeft het Ene het vele
en zoekt de ziel naar waarden
boven en voorbij de aarde
Waarden die het vele
verbinden in grotere gehelen
Aan het vele zin verlenen
in verbinding met het Ene
in zuiverheid van geest
ooit zijn thuis geweest
*Zie Nietzsche: “Trümmer von Sterne: Aus diesem Trümmer baute ich eine Welt,
Puin of gruis van de sterren: uit dit puin of gruis sterren bouwde ik een wereld” en andere gedichten, Dionysos Dithyramben, Reddingius-Salomonson, Een weg tot Nietzsche, p 175, met als motto Oh Himmel Úber mir, Wann trinkst du diesem Tropfen Thau der auf alle Erden Dinge niederfiel… in dich zurück. Zarathustra IV, Mittags
Lutherse kerk, Spui, Amsterdam, de aula van de UvA bij een promotie
Vloeken in de kerk der rede 2014 07 22
Wij schrijven dikke boeken vol
Veel geschreeuw en weinig wol
Want wat het oog niet ziet
weten wij in wezen niet
Of het uiteindelijk de moeite loont
een deel van het geheel te weten
kan niet worden aangetoond* *Max Weber, Wissenschaft als Beruf
Waar het om gaat is niet te meten
Een breed bereik wordt gewaardeerd
Als het binnen het paradigma blijft
en heiligen van het intellect vereert
dan wordt men bij hen ingelijfd
Er zijn geen God en goden meer
Men gelooft in evolutieleer
Materie groeit uit eigen kracht
Er is geen immateriële macht
De werkelijkheid is wat men ziet
Wat waarneembaar is, is werkelijk* *vgl. Hegel: wat redelijk is, is werkelijk
wat niet waar te nemen is, bestaat niet
Het religieuze is verwerpelijk
Volgens de heersende teneur
is de wetenschap superieur
Er is geen ziel en ook geen geest
Dat is een oude fantasie geweest
Men denkt empirisch rationeel
zonder zicht op het geheel
Religie is nu achterhaald
en door de feiten ingehaald
De kerk een tombe van de dode god* *Nietzsche: stenen op zijn graf
die niet meer herboren wordt die hem beletten te herrijzen
Mensen die dit nog beweren
zal de wetenschap bekeren
Geestelijke interesse lijkt verdacht
Vloeken in de kerk der rede* *C I Dessaur, De droom der rede
waar men de toetsingsplicht betracht
verstoken van een dieper weten
Verschijnselen krijgen onderdak
in het platte materiële vlak
zonder vorm van transcendentie
of een metafysische dimensie
De mythe van de grot
Wie de schaduwen doorziet
en de grot ontsnapt begrijpt men niet
Vanwege onbegrijpelijk gedaas
wordt hij uitgemaakt voor dwaas
Dat schaduwen slechts kunnen zijn
door het licht van het bewustzijn
gaat ons gangbare begrip te boven
als wij primair in materie geloven
Waardoor bewustzijn bijverschijnsel wordt *epifenomeen van materie
in het onderaardse duister van de grot
waar schaduwen de werkelijkheid vormen
volgens duistere en omgekeerde normen
Als gevangenen hun ketenen verliezen
voor bevrijding en verlichting kiezen
zien zij verschijnselen in een ander licht
vanuit een meer omvattend zicht
Een schaduw is een donkere weerschijn
van een voorwerp in het bewustzijn
van het ‘ware zijn’ dat werkelijk bestaat
maar ons begrip te boven gaat
Het zijn dat soms een glimp toont
die alle moeite meer dan loont
om naar het onbereikbare te reiken
en wat niet te zien is te bekijken
Met de ogen van de geest
die ooit open zijn geweest
maar niet open zijn gebleven
bij ons (onder)aardse leven
Wij buigen weer voor het mysterie
dat zich onthult in de materie
als het stoffelijk gewaad
van wie of wat daarin gehuld gaat*
*Deus absconditus. Zie Nietzsche, Aan de onbekende God, jeugdgedicht
Zie ook Alles verandert. Opstellen voor en over J Goudsblom, p 117
Adoro te devote* In verering toegewijd *Thomas van Aquino
Latens deïtas aan de verborgen godheid
Que sub his figuris die in deze gedaante* *De Christusfiguur
Vere latitas werkelijk aanwezig is
Tibi se cor meum Mijn hele hart
Totum subjicit geeft zich aan u over
Quia te comtemplans Als het u aanschouwt
Totum deficit is het vers
Visus tactus gustus Tastzin, zich en smaak
In te fallitur falen in u
Et audito solo alleen het horen* *de innerlijke stem
Tuto creditur biedt ten volle geloof *
*Horen, Shruti het Sanskriet, openbaring
*Thomas doelt wellicht op christelijk geloof
Deel van een hymne van Thomas van Aquino. Vroeger gezongen bij plechtig lof.
Tegenwoordig lijkt een dergelijk geloven, als uiting van een dieper weten, op vloeken in de kerk der rede waar een ongepaste anomalie en residu lijkt uit een voorbije tijd
Oog en blik zijn niet het bewustzijn slechts een deel van het geheel
Bewustzijn en identiteit 2014 07 25
Een borende blik
voorbij het ik
leert dat het ik
een constructie is
In onze kindertijd
werd door socialisatie
onze individuele identiteit
gevormd door identificatie
Werd in ons een deel
onttrokken aan het geheel
van het bewustzijn
dat wij in wezen zijn
En dat geen grenzen kent
dat je in essentie bent
in wonderlijke eigenheid
voorbij individualiteit
Die al hetgeen bestaat
te boven en te buiten gaat
in zichzelf vervuld
dit alles ook omhult
Zoals het licht
dat alles in ons zicht
transparant omgeeft
een eigen bestaan heeft
Zo heeft bewustzijn
ook een eigen zijn
buiten alles in het zicht
door zijn bestaan belicht
Onze eigenheid
is de identiteit
voorbij ons zicht
het pure licht
Het eigen zijn
van het bewustzijn
Geen woorden voor
Alleen een metafoor
Soms komen sprookjes uit, zaterdagmorgen op het Aekingerzand
Foto J W Tuinenga, National Geographic
In sprookjes geloven 2014 07 27
Wie wil nog in sprookjes geloven
of in de zegen van boven?
Worden sprookjes werkelijk
als je er in geloven blijft?
Het kale aardse bestaan
voelt vaak eenzaam aan
Dus geloven we in samenzijn
en met elkaar gelukkig zijn
In eenvoud en in zuiver leven
het goede voorbeeld geven
vragen om Gods zegen
en daarin meebewegen
Of geldt dat voor een kinderziel
die ooit op deze aarde viel
en van zijn onschuld niet beroofd
nog steeds in sprookjes gelooft?
Spel van schaduwen en licht* 2014 07 30
In een spel van schaduwen en licht
van rimpeling met glinstering
onttrekt de zon zich aan ons zich
We zien alleen de schittering
in het golvend wateroppervlak
weerkaatsing van een wilgentak
Het beeld verandert per moment
Het ‘Ding an sich’ blijft onbekend
Het water zien we stromen
Golven gaan en komen
Spel van schaduwen en licht
De avondzon in het gezicht
*Bij mediteren op het IJsselstrand
Bij Plato is de zon het zinnebeeld
van de uiteindelijke werkelijkheid
en in de esoterische wetenschap van het Zelf.
De schaduwen zijn de verschijnselen
Mistwalker. A light in the darkness. Cirkels rond een licht van binnen
Analyse van de duisternis 2014 08 01
Veel studies lijken analyse van de duisternis
Zonder inzicht dat de duisternis gebrek aan licht is
De analyse gaat nergens heen, cirkelt er omheen
gaat van probleem naar probleem naar probleem
Problemen in steeds ruimere verbanden verbonden
Zo draait het inzicht in steeds grotere cirkels in de rondte
Uiteindelijk verbonden met het hele wereldsysteem
De hele wereld als een groot gecompliceerd probleem
Iedere wetenschap ziet het probleem te krap
vanuit zijn eigen specifieke hoek of vak
als deelbenaderingen die in specifieke kringen
naar het algemeen aanvaarde antwoord dingen
Dit vraagt een andere wijze van bestaan
Maar daar lijkt geen beginnen aan
Want waar ligt het begin?
Ligt het begin niet binnenin?
Kunnen wij niet beginnen
contact te maken diep van binnen
met de grond van het bestaan?
Want waar komt het op aan?
Dolen wij niet in het rond
niet verbonden met de grond
van probleem naar probleem
niet goed wetende waarheen?
In steeds grotere verbanden
bezien we het van alle kanten
Behalve van binnenin
Daar ligt het begin
Daagt daar niet het inzicht
En begint daar niet het licht?
De ogen zijn naar buiten gericht
Maar van binnen komt het licht* ‘Zie dus toe dat het licht in je niet verduisterd is’, Lukas 11,35
We zien uitwendig licht
niet zonder innerlijk licht
Het licht van het bewustzijn
waarin wij ‘leven, bewegen en zijn’* *Handelingen van apostelen 17,28
De aarde in spaarzaam licht en duisternis gehuld
Het begrensde kenvermogen
2014 06 11 Volkel
Het weten van mensen
stuit op grenzen
van ons kenvermogen:
het bereik van onze ogen
Wat wij met de oren
nog kunnen horen
Wat wij met de zinnen
niet zien van binnen
Toch reiken wij
en zoeken wij
met ons bewustzijn
naar het eindeloze zijn
Johannes Vermeer, Schrijvende vrouw
Zeggen, schrijven en zwijgen 2014 07 31
Oneindig veel
en eigenlijk niets
heb ik te zeggen
Wat ik heb te zeggen
en te schrijven
is niet uit te leggen
Kan ik dan niet beter zwijgen
dan woorden op te schrijven
die toch niet kunnen zeggen
wat niet is uit te leggen?
**********
Wat niet is uit te leggen
probeer ik toch te zeggen
door het op te schrijven
opdat iets mij bij zal blijven
Kijkend naar het geschrevene
geschreven als gedrevene
vraag ik mij af: waarvoor?
Voor wie geef ik dit door?