Turkije nu belangrijker dan Orbáns Hongarije in verband met het actuele vluchtelingenprobleem in Europa
Civis Mundi Digitaal #34
door Jean Penders
EVP-congressen heb ik in vele settings meegemaakt. Ze waren soms triomfantelijk, na verkiezingsscucces, of hoopvol, na uitbreiding van de Europese Unie met nieuwe lidstaten.
Dit congres van Europese christendemocraten en andere centristen was ernstig en ingehouden van karakter.
De Europese politiek speelt zich af tegen een onrustige en precaire achtergrond. De diepste fase van de financieel-economische crisis is voorbij maar het herstel is kwetsbaar en de (jeugd)werkloosheid onaanvaardbaar hoog. De internationale context is ver verwijderd van de “”Millennium of Peace Dreams”’ direct na het einde van de Koude Oorlog: kijk naar Rusland, Oekraine, Syrie, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Agressie, vluchtelingen en migrantenstromen zijn zware kluiven voor de Europese Unie. Griekenland kampt met een strenge hervormingsagenda en een mogelijke Brexit werpt zijn schaduwen vooruit.
Het meest acute probleem is het vluchtelingenvraagstuk. Op korte termijn moet de chaos bedwongen worden. Dus in elk geval registratie van vluchtelingen en geordende eerste opvang, binnen en, bij voorkeur, buiten de Europese Unie. Dat vereist effectieve bewaking en afscherming van de buitengrenzen van de EU. En wel als een verantwoordelijkheid van alle EU-lidstaten. Stopzetting van het simpelweg doorsturen van vluchtelingen van Zuid- naar Noord-Europa.
Het is noodzakelijk om de vluchtelingen die In de Europese Unie aankomen, ter ontlasting van Griekenland en Italie, te spreiden over zoveel mogelijk andere lidstaten. Vervolgens moet een verdeling worden gemaakt tussen vluchtelingen uit oorlogsgebieden en anderen die geen acuut gevaar lopen maar op zoek zijn naar een beter perspectief van leven. Dat laatste is een absoluut honorabel streven maar de EU kan niet alle mensen van de tweede categorie – weinig fijnzinnig betiteld als gelukzoekers – de status van legale immigrant geven. Daarvoor ontbreekt de capaciteit voor huisvesting en werk. Als sluitstuk is het dus nodig een effectief terugkeerbeleid te ontwikkelen. Zo’n beleid kan succes hebben als het oorlogsgeweld eenmaal is geluwd. Toen de oorlog in Bosnie in 1995 met het Akkoord van Dayton stopte, zijn zeer vele vluchtelingen teruggegaan.
Een resolutie langs deze lijnen werd met grote meerderheid door het congres aanvaard. Dat was tegen de verwachting. In de EVP bestaat scherpe kritiek op de Hongaarse premier Orban. In het algemeen om het politieke klimaat in Hongarije en om zijn stelling dat we behoefte hebben aan “”illiberal democracy””; bedoelt hij daarmee geleide democratie? In verband met het vluchtelingenvraagstuk werd hij berucht door het bouwen van hekwerk op de grenzen met Servie en Kroatie. Het was een verrassing dat hij een kalme en pragmatische speech afstak. Hij legde, hetgeen te verwachten was, de nadruk op het vermijden van islamisering en op het verdedigen van het maatschappelijk en culturele klimaat in Hongarije maar onderstreepte ook de noodzaak van Europees beleid en Europese actie. Hij stemde niet tegen de resolutie.
Ongetwijfeld kon Orban in de luwte blijven door de ontwikkelingen in de Duits-Turkse relatie. Bondskanselier Angela Merkel, die haar aanvankelijk zeer genereuze opvangbeleid met betrekking tot de Syrische vluchtelingen al eerder bijstelde, had tijdens een bliksembezoek aan Ankara en President Erdogan de contouren van een mogelijke aanpak geschetst: een grotere Turkse inspanning bij vluchtelingenopvang met financiele compensatie, afschaffing van visumplicht voor Turken en een herstart van de onderhandelingen over toetreding tot de Europese Unie. En dat terwijl het Turkse regime losjes omgaat met het respect voor mensenrechten en het hooghouden van persvrijheid maar ruim baan geeft aan het intimideren van tegenstanders en het beleid jegens de Koerden verscherpt.
De nood in Duitsland is kennelijk hoog gestegen. Spanningen in de Duitse coalitie weerspiegelen zulks. Duitse congresgangers meldden dat het vluchtelingenpotentieel onuitputtelijk lijkt en de problemen onbeheersbaar worden. Duitsland heeft volgens hen Turkse hulp nodig. Kan de samenwerking Berlijn-Ankara vrucht dragen? Na de verkiezingszege van zijn AK-partij kan Erdogan zijn prijs opschroeven.
Zo kreeg het congres een verrassende wending. Van de EVP zal zowel standvastigheid als lenigheid worden verlangd.