Verval van religie in Iran onder moderniserend islamitisch regime

Civis Mundi Digitaal #36

door Jan de Boer

In Iran is alles aan het veranderen. De huidige Islamitische Republiek lijkt in de verste verte niet meer op zijn eerste bestaan na de revolutie van 1979 die de politiek en de Iraanse samenleving wilde islamitiseren.

De chiitische geestelijkheid is nog nooit zo impopulair geweest als nu. De rol en de plaats van de religie is totaal veranderd. De ineenstorting van islamitische waarden en normen, van geloofsovertuigingen van de iraniërs, niet in de laatste plaats bij de jongere generatie, is dermate groot dat de toekomst van de islam er moeilijk te voorspellen is.

Niet alleen heeft de iraanse samenleving de religie vaarwel gzegd, ook de aan de macht zijnde ayatollahs zijn van puur geestelijke leiders volledig veranderd in pragmatische politici. Verre van te lijken op " mannen van God" met apocalyptische predikingen , zijn het strategen geworden die hun werk volgens de logica van de moderne politiek doen. Neem als voorbeeld president Rohani die , vroeger een religieuze leider, een doorgewinterde politicus is geworden .Het is moeilijk om in hem een democratische president te zien - dat is overigens ook niet zijn ambitie - maar het is nog moeilijker niet de kloof te zien die hem van zijn voorgangers scheidt met name ook van de vroegere president Mahmoud Ahmadinejad. Zo waren de iraniers en ook de internationale gemeenschap blij verrast met de pragmatische toespraak van Rohani op de bijeenkomst van de Verenigde Naties in 2013. Te meer daar men gewend was aan leiders als Ahmadinejad die altijd een tragisch einde van de grote mogendheden voorspelde en hen opriep hun politiek aan de wil van God aan te passen.

Voor de stichter van de Islamitische Republiek , ayatollah Khomeyni, en zijn opvolgers hadden de belangen van de islam altijd prioriteit , maar sinds het aantreden van Rohani hoorden de iraniërs hem allereerst praten over nationale belangen voordat hij eventueel religieuze overwegingen te berde bracht. Voor Khomeyni was het de islam die in gevaar was en beschermd moest worden, voor Rohani is het de iraanse economie die gered moet worden. Zo zijn ook de generaals van het revolutionaire leger , de zogeheten pasdarans, zakenmensen geworden.

Na 36 jaar politiek bedrijven is - onvermijdelijk - de aard van de aan de macht zijnde religieuze leiders veranderd. Khomeyni en zijn ayatollahs grepen de macht en staatsfuncties om de politiek te islamitiseren ter ere van God. Echter het politiek bedrijven via moderne instituties als het parlement, de senaat, hooggerechtshoven - destijds ingesteld door de sjah Pahlavi - dwingen hen ertoe zich aan te passen aan denkwijzes en acties van de moderne wereld van nu. Zo heeft paradoxaal genoeg het islamitische regime in wezen het verval van de religie in Iran bewerkstelligd.

Natuurlijk, Iran is vandaag den dag verre van een democratie, de universele rechten van de mens worden er vertrapt en de gevangenissen zijn met politieke regenstanders overvol. De leiders van het land zijn nu evenwel bezig zich te onttrekken aan de greep van de islam. Deze aan de macht zijnde

ayatollahs: felle tegenstanders van het moderne en gezworen vijanden van de democratie, van vrijheden en fundamentele individuele rechten , ontwikkelen zich nolens volens en wellicht zonder er zich van bewust te zijn, tot machtige spelers op het wereldtoneel van de moderniteit.