Hoe redden we de Verenigde Naties?

Civis Mundi Digitaal #36

door JdB

Natuurlijk, de Verenigde Naties hebben een grote rol gespeeld en spelen nog bij de ontwikkeling van het internationale recht , van regels en normen op diplomatiek gebied, bij de bevordering van de non-proliferatie van kernwapens en het verbod op chemische en biologische wapens..
Zij leidt vredesmissies in conflictgebieden, heeft een kader ontwikkeld voor hulp bij duurzame ontwikkeling van onderontwikkelde landen .Haar instituties hebben het leven van miljoenen slachtoffers van catastrofes veroorzaakt door klimatologische omstandigheden of door mensen,
gered. Zij heeft een Verklaring van de universele rechten van de mens opgesteld met jaarlijkse rapportages betreffende de stand van zaken in de diverse landen en een Internationaal Strafhof opgericht, enzovoort enzovoort. Haar acties mogen dan niet de problemen in de wereld hebben opgelost, zij hebben wel vaak de ergste consequenties ingeperkt. Wat dat betreft hebben de Verenigde Naties een duidelijke toekomst.

Tegelijkertijd moet gekonstateerd worden dat de Verenigde Naties talrijke tragedies hebben gekend juist op het terrein van internationale vrede en veiligheid : haar centrale opdracht. Tragedies als de onmogelijke verzoening van Israël en de Palestijnen , de genocide in Rwanda, de massamoord in
Srbenica en recentelijk de fiasco’s in Lybië, in de Oekraine, in Zuid- Soedan .....de opkomst van de Islamitische Staat en Boko Haram, de Syrische kwestie , de huidige vluchtelingencrisis....... Elke crisis toont de grenzen van de Verenigde Naties die daarmee in haar voortbestaan wordt bedreigd als bewaker van internationale vrede en veiligheid. Hoe haar hier te redden, want een wereld zonder de Verenigde Naties wordt steeds gevaarlijker. Wij bevinden ons in een soort " no-mans land" tussen nationale instituties en supra-nationale instituties die te zwak zijn om de huidige problemen op te lossen , hetgeen eindigt in polalarisatie en politieke vervreemding: verschijnselen die zich steeds meer in alle landen voordoen.

Voor het redden van de Verenigde Naties zijn er geen eenvoudige recepten. Zij zal hoe dan ook hervormd moeten worden, aangepast worden aan de wereld van vandaag niet om de hemel op aarde te vestigen, maar ons te redden van de hel, zoals de vroegere secretaris-generaal Dag Hammarskjöld
eens zei.
Willen de Verenigde Naties het legitieme kader van een doeltreffende multilaterale dialoog blijven , dan zijn hervormingen in het bijzonder van de Veiligheidsraad beslist noodzakelijk. De Veiligheidsraad vertegenwoordigt de wereld van 1945, die er nu heel anders uitziet. India, Duitsland, Japan, een Afrikaans, een Zuidamerikaans en Arabisch land zouden in de club van vijf: de Verenigde Staten, het Britse Koninkrijk, Rusland , China en Frankrijk, die het recht op veto hebben en daarmee de Verenigde Naties vaak onmachtig maken, opgenomen moeten worden. Maar daarvoor is een akkoord met deze vijf leden nodig , die niet staan te springen om hun privileges kwijt te raken. Het vetorecht zou moeten worden afgeschaft. Ook niet eenvoudig , wellicht te beginnen in geval van genocide en massamisdaden. Ook de financiering van de Verenigde Naties dient een steviger basis te krijgen.

Om de vrede te handhaven hebben de Verenigde Naties een veel beter toegerust en opgeleid leger nodig. Niet alleen voor het handhaven van vrede ( peacekeeping) maar zeker ook voor een meer multidimensioneel engagement, voor herstel van vrede ( peacebuilding): ontwapening van strijders, wederopbouw van instituties, het bevorderen van hervormingen. Niet eenvoudig want deze uitgebreidere mandaten worden steeds vaker betwist als een vorm van "imperialisme" van de Verenigde Naties zoals bijvoorbeeld door de president van de Democratische Republiek Congo , Joseph Kabila, en door OmarAl-Bachir , president van Soedan. De grote mogendheden , op China na, investeren zich niet graag en ook steeds minder in vredsacties van de Verenigde Naties, die het vooral moeten hebben van vaak de meest arme landen met beslist onvoldoende toegeruste en slecht opgeleide soldaten. Rijst de vraag of aan het hoofd van de Verenigde Naties een diplomaat of een generaal moet staan.

Heel interessant is ook het voorstel van de Franse socioloog Bruno Latour. Hij stelt dat het onmogelijk is bevolkingen te beschermen zonder hun bestaansvoorwaarden te verdedigen en haakt in op beschreven ideeën van mijn goede vriend Dominique Bourg, filosoof universiteit van Lausanne: de creatie van een wijze " senaat" naast de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties die slechts de Staten vertegenwoordigen. Echter de bestaansvoorwaarden van de bevolkingen: het klimaat, olie, dieren, bossen, bodems ......hebben geen enkele officiële vertegenwoordiging. Staten verdedigen wel de belangen van hun inwoners, maar niet de verzorgingsgebieden waarvan zij afhankelijk zijn. Het mondiale veiligheidssysteem is duidelijk schizofreen: men pretendeert de volkeren te beschermen, maar men onthoudt hen maar al te vaak van hun levensvoorwaarden.
Natuurlijk, het is niet eenvoudig bossen, oceanen, wilde dieren, olie......te vertegenwoordigen , maar sinds de Romeinen en zeker sinds Hobbes weten we dat de taak het collectief te belichamen altijd aan een stoffelijk persoon, de morele persoon, gegeven is. Zolang de verzorgingsgebieden waarvan wij afhankelijk zijn, niet in een" senaat" met geëngageerde deskundigen vertegenwoordigd zijn die de besluiten van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op hun duurzame bestaansvoorwaarden beoordelen, horen wij noch de protesten van de oceanen , noch het oproer van de bodems, noch de verontwaardiging van de dieren met als consequentie dat wij onmogelijk onze eigen belangen weten te definiëren. De volkeren blijven zo onverdedigd. Het creëren van zo’n
" senaat" is een idee dat - ook nationaal in de vorm van een derde ( ecologischeà) kamer: een idee van Dominique Bourg - zeer beslist uitwerking verdient.