Actuele situatie in de VS: polarisatie of koude burgeroorlog?

Civis Mundi Digitaal #44

door Alexander Dake

Uiterst verdeeld land

De politieke situatie in Amerika verkeert sinds Trump’s aantreden in bijna dagelijkse chaos, maar hoeveel erger kan het worden? Het Amerikaanse politieke stelsel is al decennia gepolariseerd: tijdens het op zichzelf succesvolle Democratische presidentschap van Bill Clinton in de jaren negentig, deden de Republikeinen er alles aan om de Clintons tegen te werken en Clinton tot “impeachment”  te brengen. Daarna tijdens het presidentschap van de Republikein George W. Bush was er tijdelijk een meer gemengd beeld. Na de 11^e september aanvallen in 2001 op New York en Washington, steunden de Democraten deze president en het landsbelang, maar langzaam maar zeker kwamen de sterke politieke tegenstellingen weer bovendrijven. Tijdens het Democratische presidentschap van Barack Obama, werd Obama op alle fronten door de Republikeinen tegengewerkt. De Republikeinse leider in de senaat, Mitch McConnell zei indertijd dat zijn belangrijkste doel was om te voorkomen dat Obama langer dan één termijn aan de macht zou zijn. Deze toenemende polarisatie werd deels veroorzaakt door het twee-partijen stelsel en door de opkomst van extremere invloeden zoals die van de “Tea Party” onder de Republikeinen. Maar nu is Amerika aanbeland in een veel dramatischere situatie, die de opkomst van Donald Trump heeft mogelijk gemaakt, maar ook waarbij Trump zelf een rol in speelt. Trump is er de afgelopen maanden in geslaagd om de Mexicanen, Chinezen, Europeanen en Moslims tegen zich in het harnas te jagen. Daarnaast is er in de V.S. een nog grotere tweedracht ontstaan tussen Trump aanhangers en vrouwengroepen, immigranten, studenten, Hollywood, de veiligheidsdiensten en de media.

De opiniepeilingen laten een uiterst verdeeld Amerika zien: 85 % van de Republikeinen beoordeelden Trump’s eerste maand positief, terwijl alleen 8% van de Democraten hetzelfde oordeel hadden. 88% van de Democraten was tegen het tijdelijke immigratie-verbod, terwijl 88% van de Republikeinen voor dit verbod waren. 83% van de Republikeinen vond dat dit verbod het land veiliger zou maken, terwijl dat alleen voor 8% van de Democraten geldt. Deze tegenstellingen zijn ook demografische en geografisch te duiden: Hillary Clinton en de Democraten wonnen grote meerderheden in de grote steden en met name aan de Westkust (California, Oregon) en de Oostkust (New York, Massachussetts), terwijl Trump en de Republikeinen met name in buitenwijken, kleine steden en het platteland hebben gewonnen. De respectievelijke kiezers zijn grotendeels hogeropgeleiden en minderheden tegenover lageropgeleiden en blanke gemeenschappen.

Afscheiding en burgeroorlog?

Dat de situatie aan het radicaliseren is blijkt verder uit een petitie die in Californie is gestart om een referendum over afscheiding en onafhankelijkheid te houden.  Ook het woord burgeroorlog wordt zelfs gebruikt in verscheidene publicaties van de “Huffington Post” tot “Business Insider”. De conservatieve radiopresentator Dennis Prager schreef recentelijk een column in de “National Review” getiteld “America’s Second Civil War”, waarin hij onder meer stelt dat de Amerikanen politiek, ideologisch en moreel verdeelder zijn dan tijdens de Amerikaanse burgeroorlog. Prager stelt dat de huidige linkse aanhang, anders dan in het verleden, tegenstanders zijn van de basisbeginselen van de Amerikaanse samenleving, zoals vrijheid van meningsuiting, het ideaal van de Amerikaanse samenleving als een smeltkroes van immigranten, en de Westerse beschaving als basis van de V.S.  Het zijn in zijn optiek voornamelijk de rechtse aanhang die nog in deze beginselen gelooft. Als er geen gemeenschappelijke waarden bestaan tussen links en rechts, ziet Prager geen mogelijkheid om tot eenheid en samenwerking te komen. Integendeel, hij gelooft dat deze situatie alleen kan eindigen als een van beide partijen de ander verslaat, net zoals tijdens de Amerikaanse burgeroorlog. Hij laat in het midden of dit met geweld gepaard zal gaan.

The Fourth Turning – historische cycli theorie

Als deze pessimistische gedachtengang wordt afgedaan als prietpraat van een rechtse mediafiguur, dan is er daarnaast de mening van iemand die zeer nabij Donald Trump staat, namelijk zijn strategische adviseur Steve Bannon. Het is bekend dat hij geinspireerd is door het boek “The Fourth Turning” in 1997 geschreven door William Strauss en Neil Howe. Dit is een boek dat stelt dat de Amerikaanse geschiedenis, zoals die in periodes van tachtig jaar plaatsvindt, onderverdeelt in vier cycli van twintig jaar. Na de opbouw van een samenleving in de eerste cyclus vinden tijdens de vierde cyclus (de zogenoemde “fourth turning”) afbraak, chaos en conflicten plaats. Volgens dit boek waren de vorige vierde cycli in de V.S. tijdens de Amerikaanse burgeroorlog in 1860-1865 en tijdens de grote depressie en de Tweede Wereldoorlog – de jaren dertig en veertig. Volgens deze theorie is Amerika sinds 2005 weer in een vierde cyclus aanbeland.

Bannon heeft in 2010 een documentaire gemaakt, “Zero Generation” gebaseerd op dit boek en op de financiële crisis van 2007. Bannon zag de financiële crisis als een begin van de vierde cyclus dat opgevolgd zal worden door conflicten. Dit kunnen binnen- of buitenlandse conflicten zijn. De redenering is dat juist door deze externe of interne bedreigingen, Amerika zijn eenheid en kracht zal hervinden via een herbouw van de economie en infractuur, via isolationisme en een sterke gecentraliseerde regering. Allemaal zaken die door Bannon ondersteund worden en door Trump worden aangehangen.        

Verdere toespitsing polarisatie

Maar het zijn niet alleen rechts en conservatieven die de huidige polarisatie verergeren. De Democraten laten ook geen kans onbenut om de boel op te stoken. De nieuwe voorzitter van de Amerikaanse Democratische Partij, Tom Perez, zei net na zijn benoeming dat de Democraten de ergste nachtmerrie voor President Trump zullen vormen. Een paar dagen daarvoor had Hillary Clinton de Democraten tot verzet tegen Trump opgeroepen.  Volgens het Engelse dagblad “Dail Mail”, zou Barack Obama achter de schermen alles in het werk stellen om Trump uit zijn presidentschap te verwijderen door middel van een “impeachment” procedure of door hem tot aftreden te dwingen.

Maar uiteindelijk is het toch weer Trump die de situatie op scherp zet. Zijn eerste toespraak aan het Congres eind februari, werd voor het eerst door de media als presidentieel klinkend en verzoenend geprezen. Nauwelijks een paar dagen later is de situatie weer verzuurd door ongefundeerde beschuldigingen van Trump aan het adres van Obama. Volgens Trump zou Obama vlak voor de verkiezingen opdracht hebben gegegeven tot het afluisteren van telefoons in het Trump kantoor. Op het moment van dit schrijven wordt dit ontkend door Obama, de FBI en andere veiligheidsdiensten.  Deze laatste episode laat zien dat polarisatie niet meer goed de politieke situatie in Amerika weergeeft. Het lijkt meer op het begin van een “koude burgeroorlog”. De vraag blijft gewettigd: hoeveel erger kan het worden?

* Mr A.M. Dake is de uitgever van Cosimo, een uitgeverij van boeken die informeren en inspireren, gevestigd in New York en Den Haag