De ware agenda van Facebook

Civis Mundi Digitaal #56

door Lode Goukens

De met veel bombarie aangekondigde strijd tegen fake news op Facebook is zelf feitelijk fake news. Ten eerste is het gewoon een public relations stunt en ten tweede steekt er achter de strategie van Facebook om de newsfeed te veranderen een heel andere agenda die desgevallend nog verontrustender mag heten dan de huidige toestand.

Figuur 1 de geldverslindende campagne van de EU tegen fakenews is eigenlijk propaganda tegen Ruslands desinformatiepolitiek

Eigenlijk slaat Facebook twee vliegen in één klap ze pakken concurrenten in de reclamemarkt aan door click bait te verhinderen en ze doen aan public relations. Het is uiteraard schijnheilige onzin. De enige echte drijfveer is dat Facebook die inkomsten uit de reclame zelf wil en fake news levert hen het perfecte excuus om concurrenten een hak te zetten. Ondertussen spelen ze de redder in nood van de arme donders van burgers. De hele heisa rond fake news is eigenlijk Facebooks zaak niet. Wat mensen delen is in principe hun zaak en verantwoordelijkheid, maar dat de praktijk heel anders is en Facebook actief censureert bleek al jaren door de inspanningen om "bloot" van Facebook te weren. Dit leidde tot bespottelijke situaties en een hoop grapjassen die allerhande zaken postten om te zien of Facebook dacht dat het een tepel was. Liefhebbers van dergelijke ongein kunnen hun hart ophalen door even te googlen.

Eigen schuld dikke bult

De verandering van de News Feedwil de inkomsten van nieuwsmedia inpikken en omdat de meeste kranten en tijdschriften al jaren krampachtige pogingen doen om via Facebook bezoekers naar hun website te lokken kan Facebook hen wel degelijk een pijnlijke dolk in de rug steken. De uitleg van Facebook is dat berichten van familie en vrienden voortaan voorrang krijgen. Dit is een reactie op het feit dat veel mensen Facebook beu raken omdat ze teveel rotzooi zien. Tevens vinden ze dat ze de zaken die familie of kennissen posten niet meer zien. De ironie is echter dat dit gevoel ontstond door hun eigen gedrag. De gebruikers hebben zelf schuld aan die vervuiling door enerzijds teveel publieke figuren, scholen, instellingen of bedrijven te volgen die continue informatie spuien en anderzijds door vooral op mediaberichten te reageren. Tel daarbij de steeds ergere hoeveelheid van advertenties, onzin zoals ‘populair op Facebook’ of de extreem ergerlijke ‘historische momenten’ waar Facebook compleet banale zaken als de tweede verjaardag van een Facebookvriendschap publiceert.

Facebook gaat nu dus de hoevelheid nieuws beperken in plaats van de hoeveelheid overbodige onzin en advertenties in de hoop zijn klanten te houden. Bovendien leiden die links naar nieuwssites waar mediabuyers die geen advertenties bij Facebook kopen wel advertenties kopen.  Bijvoorbeeld bij Google of bij klaasieke mediabedrijven. In sé doet Facebook wat elke beheerder van een website probeert, namelijk de klanten binnen de eigen site houden om views en clicks te scoren. De media kunnen dan wel klagen dat Facebook hen benadeelt, maar eigenlijk is dit maar normaal vanuit het economisch standpunt van Facebook. Alleen verkoopt Facebook het natuurlijk zo niet.

Nauwelijks minder nieuws

Mark Zuckerberg, de CEO van Facebook, voorspelde een vermindering met 20 procent van het nieuws naar 4 procent van alle content. Content is inhoud waaronder ook inhoudloze brol zoals katjesfilmpjes. Momenteel is het aandeel nieuws trouwens maar 5 procent. Dit initiatief zou dan fake news moeten gaan aanpakken? Het gerenommeerde tijdschrift Columbia Journalism Review betwist dit uitvoerig.[1] De beste uitleg is uiteraard dat nieuwsitems die voor controverse en veel reacties zorgen voorrang krijgen in de newsfeed en dus juist click bait, opinies en fake news in plaats van verslaggeving aan belang zullen winnen. Kortom een verdere verkleutering. Maar die verkleutering is niet de fout van Facebook, die is de fout van de nieuwsaanbieders die zien wat effect heeft op Facebook en zelf de verkleuterinng of vertrossing zoals het in een ver verleden heette in de hand werken.

Betrouwbare nieuwsmedia

“We decided that having the community determine which sources are broadly trusted would be most objective,” deelde Zuckerberg mede. Bizar is ook die bewering van Facebook dat ze door middel van surveys onder Facebook-leden zal bepalen welke nieuswbronnen betrouwbaar zijn en welke niet. Dus de mensen die volgens Facebook en allerhande analisten niet in staat zouden zijn om fake news te onderscheiden van echt nieuws moeten nu dus gaan helpen om te bepalen wie betrouwbaar is als medium. Dit soort syllogismen zijn juist de oorzaak van de hele hetze tegen fake news, dat in andere vormen als propaganda, desinformatie en leugens altijd al bestaan heeft en overigens ook in klassieke nieuwsmedia. Bijvoorbeeld in de jaren 1980 toen een foto van een bakker in Antwerpen waar ’s zondags lange rijen stonden - omwille van bijzonder vermaarde pistolets - in de Russische krant Pravda werd afgedrukt met bijschrift dat in België aangeschoven diende voor voedsel. Uiteraard voor binnenlands gebruik in de Sowjetunie, maar exact hetzelfde als wat Russische sites tegenwoordig doen en waar de Europese Unie ontieglijk veel geld aan verkwist om dit aan te klagen.[2] Over dit initiatief genaamd EU vs Disinfo hier lang uitweiden zou te ver leiden, maar de knulligheid is stuitend. Bovendien focust de dienst bijna uitsluitend op Russisch fake news, terwijl van een Europese organisatie met overheidsgeld toch zou verwacht mogen worden dat ze in eerste plaats binnen de eigen grenzen naar fake news zouden uitkijken. Wat dat betreft is EU vs Disinfo net als het initiatief van Facebook een propagandaverzinsel om een eigen agenda te realiseren. Een klassiek voorbeeld van boer let op uw kippen wanneer de vos het evangelie preekt.

Het post-facebook-plan

Dat Facebook dit doet is eigenlijk een overlevingsstrategie. Volgens de Britse krant the Guardian daalde het aantal bezoekers afkomstig van Facebook al enige tijd drastisch (tot 40 %). Als distributiekanaal voor nieuws van de klassieke media is Facebook dus steeds minder een interessante optie. Dit is bitter gezien de gratis reclame die allerhande media dagelijks geven aan Facebook door naar een Facebook-pagina te verwijzen of door bepaalde info enkel via Facebook te delen. Hetzelfde geldt trouwens voor Twitter. Zelf heb ik nooit begrepen waarom media een concurrent als Facebook of Twitter zo promootten. Het is alsof een tv-zender zou zeggen dat u maar in de krant het uitzendschema moet raadplegen, terwijl als je naar teletext verwijst u niet kan wegzappen.

Wie in de media geen post-Facebook-plan heeft klaarliggen is duidelijk niet goed bezig. Door de afgelopen jaren als lemmingen achter het succes van Facebook aan te hollen hebben de media zelf hun mogelijke keuzes van distributiekanalen beperkt en de nieuwsconsumenten richting Facebook gejaagd. Dat was even dom als kleine winkeliers die hun klanten naar de supermarkt sturen. Zoals grote supermarkten eigen bakkerijen en slagerijen begonnen en dit voor een bloedbad zorgde bij de kleine onafhankelijk slagers en bakkers kan Facebook gemakkelijk hetzelfde doen en het zou niet verbazen indien Facebook binnenkort enkele klassieke media overneemt en zelf ‘trusted’ nieuws gaat verspreiden dat uiteraard voorrang krijgt. De nieuwsmedia die als lemmingen richting afgrond huppelden moeten niet klagen indien ze ‘het vallen van het grote Facebook-ravijn van 2018’ niet overleven.[3]

Fout model

De nieuwsmedia die nu klagen over Facebooks beslissing moeten de hand in eigen boezem steken. Ze hebben op het verkeerde paard gewed en verloren. Door hun lot te verbinden aan Facebook hebben ze hun eigen businessmodel aangepast en ondergraven. De insteek was 180 graden verkeerd. Als ernstig nieuwsmedium moet je geen volk naar je site lokken van Facebook, maar moet je volk van je eigen site zover krijgen dat ze het delen op Facebook om zo nieuwe klanten te lokken. Door zelf op Facebook te gaan zitten dachten ze een shortcut te hebben gevonden, maar ze sneden zichzelf finaal de keel over. Bovendien gingen ze hun publiek vervelen door teveel nieuwsitems aan te bieden op Facebook die maar met één doel voor ogen geschreven of gemonteerd waren, namelijk likes en shares oogsten. Compleet irrelevant en het brengt ook geen stuiver op. Hiermee ondergroeven ze hun eigen relevantie en verveelden ze hun lezers. Dus nu Facebook aanvallen omdat het een zelfzuchtige beslissing neemt, snoeit in het overaanbod en tegelijkertijd extra marktaandeel in de reclamebestedingen wint, getuigt van een gebrek aan inzicht. Het toont hoe slecht de nieuwsmedia hun eigen medium, hun publiek en hun maatschappelijke relevantie begrijpen.