De democratie in een dip
Civis Mundi Digitaal #58
door H. Bruins
Natuurlijk is de liberale democratie in theorie te verkiezen boven een autocratie of dictatuur maar de kwaliteit van de democratie hangt steeds af van de kwaliteit van de bestuurders en van de volksvertegenwoordigers. En daar schort het aan in Nederland. In Nederland kun je zomaar Minister van Defensie worden (mw. Hennis) zonder enige kennis van het leger. Oh ja, ze vond vroeger “tanks zo leuk”. Mevrouw Dijksma doet even Onderwijs, daarna Economische Zaken en dan weer Landbouw en Visserij. Een alleskunner of iemand die ook een plaatsje moet hebben in het kabinet?
Maar de Nederlandse burger heeft dat haarscherp door en uit dan bijvoorbeeld op gezette tijden zijn onvrede. Van het Oekraïne-verdrag wist de gemiddelde burger weinig of niets maar het was een mogelijkheid om de regering een hak te zetten bij dat referendum en die kans greep men graag aan, uit boosheid en ergernis over vele andere zaken. Falende burgemeesters of gedeputeerden gaan een jaartje in de luwte, worden dan ergens waarnemer en na weer een jaar is men weer gewoon ergens burgemeester of dijkgraaf. De club houdt elkaar de hand boven het hoofd en speelt elkaar de bal toe. Zo komt dat op de bevolking over, en de bevolking ziet dat juist. We hebben, in Russische en nette termen, een nomenklatoera. In wat minder nette, zeg maar volkse termen: we worden geregeerd door een kleine kliek.
Maar we hebben toch een volksvertegenwoordiging die de regering zou moeten controleren?! Zo zou het inderdaad moeten zijn. Een volksvertegenwoordiging dient een afspiegeling te zijn van een samenleving in een goed functionerende democratie. Daar is echter niets van te merken. Ik zal een aantal voorbeelden noemen om dat toe te lichten. Nederland stuurt Russische diplomaten weg, in navolging van en als steun aan de Britten, omdat men vermoedt dat Rusland achter de aanval op Skripal zit. Er is nog steeds geen enkel bewijs, zelfs niet voor die vermoedens, maar we veroordelen Rusland alvast. Dat dit indruist tegen elke notie van recht en rechtspraak moge duidelijk zijn maar geen enkele parlementariër roept de regering ter verantwoording.
Er is geen enkele goede reden te bedenken waarom er geen rookruimtes kunnen (voort) bestaan in bedrijven en in de horeca. Maar er is een kleine club zeloten, Clean Air Nederland bijvoorbeeld, die de roker niet meer wil zien, wil verbannen naar… ja waarnaartoe eigenlijk? En de regering geeft toe aan deze anti-rokers hetze van een klein aantal drammers waardoor honderdduizenden Nederlanders letterlijk en figuurlijk - onnodig! - in de kou komen te staan. Waarom neemt geen volksvertegenwoordiger (ook daar zitten vast een aantal rokers tussen) het op voor deze aanzienlijke groep mensen, die geen mens kwaad doen, alleen zichzelf, maar daar hebben ze voor gekozen. Natuurlijk is roken niet gezond maar waarom zo onverdraagzaam jegens de rokers?! Voor de duidelijkheid: ik ben niet-roker.
Het Europees Parlement kost jaarlijks ruim 2 miljard euro. Twee miljard euro voor een politiek lichaam voor uitgerangeerde politici die hier slechts af en toe een handtekening hoeven te zetten om verzekerd te zijn van een riant inkomen plus bijbehorende toelages. Bovenal: een lichaam zonder betekenis want als er weer eens echte kwesties zijn (Griekenland, immigratie) dan zijn het de regeringsleiders die bijeenkomen en de koers uitzetten. En dat is natuurlijk maar goed ook want je zal maar overgeleverd zijn aan dit babbelcollege van tweederangs politici. Ook hier: de geldelijke bijdrage van Nederland passeert zonder veel discussie beide Kamers, gaat gewoon mee met de begroting. Waar is het parlement?
Het parlement is afwezig in deze kwesties, stelt nauwelijks kritische en lastige vragen. De eerste verklaring is natuurlijk een gebrek aan niveau, aan kwaliteit. Dat geldt voor alle volksvertegenwoordigers. Wie er oog voor heeft ziet dat Kamerleden vaak reageren op een berichtje dat de dag ervoor in de krant stond, waar bijvoorbeeld melding wordt gemaakt van een misstand door een verslaggever. Men reageert slechts waar men toch de taak heeft, door goed beleid te maken, misstanden te voorkomen. Daar komt bij, zeker voor de vertegenwoordigers van de regeringspartijen, een gebrek aan moed. Er is ongetwijfeld een ijzeren fractiediscipline en daarvan afwijken zou je weleens kunnen opbreken in je loopbaan, daarvan is iedereen zich goed bewust en men houdt zich gedeisd, ook al heeft men een andere mening dan de regering of de partij. Gebrek aan moed dus, maar ook moed is een kwaliteit, zeker in de politiek. Aan stemvee heeft een maatschappij niets. Maar wat een zelfverloochening vindt er dagelijks plaats in het parlement, daarvan ben ik overtuigd.
En natuurlijk eigenbelang, heel menselijk. Want men wil in de politiek blijven, misschien als burgemeester of een luxe lui leventje leiden in een pseudo-baan in Straatsburg in het Europees Parlement. En dan kun je natuurlijk niet tegen de bijdrage aan dat EP stemmen! Niets menselijks is de mens vreemd.
De democratieën zitten ook wereldwijd in een dip, door gebrek aan goede leiders, met enkele uitzonderingen zoals Spanje, India of Israël. De goede leiders vinden we niet in democratieën maar in landen als Rusland en China. Maar dat hoeft natuurlijk geen reden te zijn om de liberale democratie vaarwel te zeggen, integendeel. Het democratisch proces dat plaatsvindt binnen de partijen met name, werkt niet goed. Men slaagt er niet in de juiste, bekwame mensen uit te zeven en naar voren te schuiven. Het zou ook kunnen, nader onderzoek zou dat kunnen uitwijzen, dat de politiek wijze mensen niet meer aantrekt, dat deze potentieel geschikte leiders kiezen voor het bedrijfsleven of de wetenschap.
En ook in die grote democratie aan de overkant van de oceaan, de VS, werkt de democratie niet meer zoals ze zou moeten werken. De Republikeinse partij heeft niet kunnen verhinderen dat een onbeschaafde, maar wel puissant rijke blaaskaak en schuinsmarcheerder nu in het Witte Huis zit. Ik vind het nog steeds een aanfluiting voor de VS. Maar ook de Democraten gaan niet vrijuit want zij schoven Hillary Clinton naar voren, een vrouw zonder eigen inhoudelijke ideeën met slechts één doel t.w. de eerste vrouwelijke president van de VS te worden. Trump kon mede president worden omdat veel kiezers, ook Democraten anti-Hillary waren en daarom op Trump hebben gestemd.
* Hendrik Bruins is oud- docent en consultant in het hoger beroepsonderwijs, en ervaren in het ontwikkelingswerk in Afrika, met als opleiding academisch geschoold pedagoog.