Het armoedebeleid van Macron

Civis Mundi Digitaal #68

door Jan de Boer

Mede om het beeld van een "president van de rijken" te corrigeren heeft de Franse president Macron onlangs zijn voorgenomen armoedebeleid wereldkundig gemaakt. En het dient gezegd te worden dat veel aspecten van dit voorgenomen beleid absoluut juist zijn: meer crèches, meer aandacht en middelen voor het lager onderwijs, meer aandacht voor het beheersen van de Franse taal voordat men naar de verplichte kleuterschool gaat, gratis ontbijt op scholen in armoedewijken, verplichte scholing voor jongeren tot hun achttiende jaar… Zijn voorstellen zullen uitvoerig met alle betrokkenen (lokale overheden, vakbonden, verenigingen...) besproken worden om daarna in 2020 in een wetsvoorstel gegoten te worden. Het omzetten van plannen ook daarna in daden kost derhalve nogal wat tijd en dat geeft zeker in Frankrijk aanleiding tot enige scepsis. De voor het armoedebeleid uitgetrokken 8 miljard euro voor een periode van vier jaar lijkt voor velen ook aan de magere kant.

Het belangrijkste voorgenomen wapenfeit in dit armoedebeleid is overigens het instellen van de RUA: Revenu Universel d’Activité (basisinkomen voor activiteit), die zeven soorten uitkeringen moet vervangen. Het zij gezegd dat het Franse stelsel van sociale zekerheid nu weinig transparant is: "een ondoorzichtige warwinkel," aldus Macron. De RUA- rechthebbenden zullen op weg naar werk meer dan nu begeleid worden door een in te stellen publieke "Dienst voor Integratie". Daartegenover staat dat betrokkenen verplicht zijn een "integratie traject te volgen die verhindert dat zij meer dan twee redelijke aanbiedingen voor werk of een activiteit kunnen weigeren".

Technisch gezien is deze herfundering van de sociale minima een kolossaal werk en bovenal ook een politieke zaak, waarbij de vraag rijst wie de verliezers zijn van een dergelijke hervorming. Met het aangekondigde scenario van de samenvoeging van zeven soorten uitkeringen, toont een recent rapport van "France Stratégie" aan dat ongeveer 3,55 miljoen huishoudens hierdoor in inkomen achter uitgaan…. Er zijn onmiddellijk na de uiteenzetting van dit armoedebeleid ook vraagtekens gezet. Eén daarvan en niet de minste is die van de leider van de overigens hervormingsgezinde vakbond CFTD: "Deze hervorming moet zich beperken tot hulp aan de armen en daarom moet de APL (huursteun) daarbuiten blijven. De APL is geen sociaal minimum, maar financiële steun om een woning te kunnen blijven bewonen ook voor hen die net boven de armoedegrens leven zoals veel gepensioneerden."

Ook deze hervorming berust in feite op de onuitroeibare gedachte - ook bij Macron die dat ook openlijk heeft doen weten - dat werklozen en mensen die nu recht hebben op een uitkering als de RSA - een minimuminkomen afhankelijk van het gezinsinkomen voor minderjarigen onder de 25 jaar en jongeren die zonder inkomen een gezin hebben (veel jonge één-oudergezinnen) of aantoonbaar een zekere tijd professioneel gewerkt hebben - weinig zin hebben om weer werk te zoeken. Alsof hun werkloosheid gewild is en berust op een afkeer van werk of een afweging van de uitkering ten opzichte van een loon. Men zou beter kennis kunnen nemen van een destijds verschenen zeer uitvoerige studie van Céline Marc en Charline Range naar de oorzaken van het werkloos zijn, waarbij het feit dat veel werklozen op het dunbevolkte Franse platteland wonen meespeelt. Het resultaat van deze veelgeprezen studie: te midden van de uitkeringsgerechtigden die werk zoeken heeft iets meer dan 5 % gezondheidsproblemen die verhinderen aan het werk te gaan, ongeveer 3 % heeft problemen met oppas voor de kinderen, meer dan 40 % heeft problemen gelieerd aan hun opleidingsniveau, aan vervoer, aan discriminatie…. Van de uitkeringsgerechtigden die geen werk zoeken, heeft 3% leeftijdsproblemen en 10 % familieverplichtingen/moeilijkheden, volgt 3 % een opleiding, heeft 12 % ernstige gezondheidsproblemen.... Enfin, van alle uitkeringsgerechtigden vond 20 % weer een baan. Minder dan 1 % gaf aan dat een laag loon op het niveau van hun uitkering een reden is om geen werk te zoeken en te aanvaarden. Conclusie: niks geen berekeningen, niks geen luiheid, wat deze uitkeringsgerechtigden nodig hebben is hulp voor de oppas van hun kinderen, voor hun gezondheidssituatie, voor hun opleidingsniveau, voor goede vervoersmogelijkheden... Daar moet een maximum aan middelen voor beschikbaar zijn. Is dat niet het geval, dan zal ook deze hervorming van het uitkeringsstelsel op sociaal minimumniveau net als de RMI (een soort bijstandswet) en de RSA zijn doel volledig voorbijschieten.

Een ander aspect wat meespeelt is dat veel minder dan voorheen bij werk in bijvoorbeeld de bouw- en horecasector het financiële aspect bij werkzoekenden belangrijker is dan de vaak zeer slechte arbeidsomstandigheden. Het is aan deze en nog andere sectoren het werk weer op te waarderen hetgeen niet alleen een financiële kwestie is. Steeds meer kortdurende baantjes bevorderen overigens ook niet de betrokkenheid bij het werk.

Ik wil ook nog opmerken dan het door Macron voorgestelde "basisinkomen voor activiteit" niets te maken heeft met het begrip van een individueel universeel basisinkomen zonder directe verplichtingen. Er zijn op dit moment 19 Franse departementen die in het kader van armoedebeleid dit echte basisinkomen voor uitkeringsgerechtigden op sociaal minimumniveau als proef in willen voeren: een uitermate interessant initiatief.