Ons Erfdeel 3, 2018: van Bredero tot The Tielman Brothers en van Zagros tot in Troje

Civis Mundi Digitaal #68

Wie staan er allemaal in het derde Ons Erfdeel-nummer van 2018? Prijswinnaars en een vrolijke kroegloper!

Om met die laatste te beginnen: dat is Adriaen Brouwer, een zeventiende-eeuwse schilder die geprezen werd door grootmeesters als Rubens en Rembrandt, maar die zelf wat in de plooien van de kunstgeschiedenis dreigde te verdwijnen.

Tot nu: de stad Oudenaarde geeft deze man, die vaak ondeugende kroeglopers borstelde, de eer die hem toekomt met een grote overzichtstentoonstelling.

Lees er meer over in dit artikel.

[De rokers, circa 1636, olieverf op paneel, 46,4 x 36,8 cm, Metropolitan Museum of Art, New York]

Dan de prijswinnaars: een van hen is regisseur Sahim Omar Kalifa. Zijn debuut Zagros won zopas de prijs voor beste film op het Oostendse filmfestival. “De dilemma’s van Kalifa’s protagonisten zijn fundamentele dilemma’s: ze gaan over leven en dood, liefde en haat, goed en kwaad”, schreef Karin Wolfs in Ons Erfdeel. Lees hier haar artikel, waarin ook Kalifa’s eerdere korte films aan bod komen.

[Still uit Zagros]

Wolfs keek ook naar King of the Belgians en de andere films van het regisseursduo Peter Brosens en Jessica Woodworth. Zij tonen niet met een air van objectiviteit hoe de wereld in elkaar zit, maar roepen een subjectieve ervaring op die een onvermoede waarheid blootlegt.

[Promotiebeeld voor The Barefoot Emperor van Brosens en Woodworth, 2019]

Een andere prijswinnaar staat in de recensierubriek: Radna Fabias, die met haar debuutbundel Habitus de C. Buddingh’-prijs won. “Het zijn de vaart en ritmiek, de rijkdom aan beelden en de subtiliteit van de visie op het menselijke bestaan die maken dat dit grote poëzie is”, schrijft Piet Gerbrandy in zijn recensie.

In de boekenrubriek staat ook nog een reeks potentiële prijswinnaars: onder meer de in dit nummer besproken boeken van Nina Polak (Gebrek is een groot woord), Peter Verhelst (Voor het vergeten), Peter Middendorp (Jij bent van mij) en Daan Heerma van Voss (Noem het liefde) maken dit najaar kans op de Bookspot Literatuurprijs.

Met De nieuwe politiek van Europa schreef Luuk van Middelaar een interessant boek over het beslissingsproces in de Europese Unie. De pater en de filosoof van Toon Horsten is een onverwachte schaduwgeschiedenis van de continentale wijsbegeerte van de twintigste eeuw. En in haar laatste, bij leven verschenen boek hield Renate Dorrestein “grote emotionele schoonmaak”. Ook opmerkelijk: De avond is ongemak van Marieke Lucas Rijneveld, een roman die vraagt “om te worden gelezen als een poëziebundel”. Daarnaast zijn er onder meer nog recensies van Filip Rogiers, Esther Gerritsen en Laura van der Haar.

Postkoloniaal ongemak

Vooraan in het nummer onderzoekt Reinier Salverda welke rol de Indische Letteren anno nu, een mensenleven na het einde van het koloniale tijdperk, spelen in een Nederland dat bijna onherkenbaar is veranderd?  Ze spelen koloniale mythen en werkelijkheden kritisch tegen elkaar uit, en vinden woorden voor pijnlijke, halfvergeten zaken. Bij dit artikel hoort een omvangrijk digitaal dossier, waarin de dertig belangwekkendste stukken uit het Ons Erfdeel-archief over de Indische Letteren zijn verzameld.

Van het voormalige Nederlands-Indië naar Brussel, waar de oerknal van de Nederlandse rock-’n-roll plaatsvond, dat lijkt een grote stap. Maar er is een link: tijdens de Expo 58 ging het Hawaiian Village in vlammen op, en na die brand herrees de band The Tielman Brothers (geboren in Indonesië) uit zijn as, een gebeurtenis die voor pophistorici en -journalisten de doorbraak van rock-’n-roll in Nederland markeert. Een opmerkelijk verhaal over populaire muziek en postkoloniaal ongemak.

[The Tielman Brothers, foto privécollectie]

Is Bredero ooit in Brussel geweest? Er zijn te weinig bronnen om dat te bewijzen. Over zijn leven is überhaupt weinig geweten. Gelukkig is er nog zijn levensechte oeuvre, waarin biograaf René van Stipriaan op zoek gaat naar de ware Bredero, een onterecht uit de publieke aandacht weggezakte auteur met een unieke blik op de mens en de wereld.

Zo’n kijk had ook de in Suriname geboren kunstenaar stanley brouwn (1935-2017), die nooit hoofdletters gebruikte, geen uitleg gaf over zijn werk en er ook geen afbeeldingen van afgedrukt wilde zien. brouwn probeerde het onmogelijke mogelijk te maken, en dat levert een fascinerend artikel op. Op de Biënnale van Venetië in 2019 zal brouwn door zijn afwezigheid aanwezig zijn.

Nog zo’n intrigerende figuur is dichter F. van Dixhoorn. Een bundel van hem lijkt telkens weer een eindpunt. Toch vergroot hij met elk nieuw boek zijn ruimte. Samuel Vriezen doet een poging om te begrijpen hoe weids de wereld in zijn werk inmiddels is.

Intiem met een zeventiende-eeuwer

Ook Isaac Beeckman (1588-1637) verlegde voortdurende de grenzen van zijn wereld: vierhonderd jaar geleden formuleerde hij voor het eerst enkele basisgedachten van de mechanistische natuurfilosofie, waarmee hij Descartes inspireerde. Beeckmans aantekeningen bevatten ook aanwijzingen over het sociale milieu waarin hij zijn nieuwe kijk op de natuur ontwikkelde. Ze bieden bovendien een intieme inkijk in het leven van een Nederlandse zeventiende-eeuwer.

Wie liever terugdenkt aan de jaren tussen 1968 en 1979, kan zich behelpen met de box Neerlands Hoop in Bange Dagen Compleet. Daarin worden we, volgens recensent Patrick van den Hanenberg “op een zalige manier ondergedompeld” in de roerige wereld van het spraakmakende cabaretduo Freek de Jonge en Bram Vermeulen, dat het Nederlandse cabaret “hardhandig heeft opgeschud”.

En voor wie zich afvraagt wat er op de kaft van dit nummer staat: het is een bewerkt scènebeeld uit Odysseus. Een zwerver komt huis, een van de vele recente opvoeringen van het aloude Troje-verhaal. Dat bevindt zich sinds de oertekst van Homerus in het hart van het geijkte theaterrepertoire. Waarom kan dat verhaal ook anno 2018 het hart raken en het hoofd stimuleren tot bespiegeling? Het antwoord zit in de herkenning van de diepe wonden die een oorlog kan slaan, voor, tijdens én na afloop van het strijdgewoel, maar ook in een verregaande mogelijkheid tot identificatie en een blijvend actuele thematiek.

In de Taal & Cultuur-rubriek, tot slot, staat te lezen dat er in het eenentwintigste-eeuwse Koninkrijk der Nederlanden nog altijd gebieden bestaan waar de toegang tot onderwijs en onderzoek niet optimaal geregeld is.

Hoe dat precies zit? Lees het in Ons Erfdeel 3/2018!