D66 en religie

Civis Mundi Digitaal #70

Misschien verbaast het u dat een sociaal-liberaal blad als dat van D66, Idee, besluit zich intensief bezig te houden met religie. Onder de titel Oh My God kondigt het laatste nummer zich namelijk aan als het ongemak over religie. Want tussen beide zit een zekere spanning. De Franse sociaal-liberale president Emmanuel Macron riep recent op deze kramp te laten varen: “Onze tijdgenoten, of ze nu geloven of niet geloven, hebben het nodig ook een ander perspectief op de mens te horen dan alleen het materiële. Er moet een andere dorst worden gelest, de dorst naar het absolute. Het gaat niet om bekering, maar om geluid vanuit religie, samen met anderen, dat nog steeds over de mens durft te spreken als een levende geest.”

De centrale vraag van dit nummer van Idee luidt dan ook: is religie een verrijking of een bedreiging van het sociaal-liberalisme? Deze vraag roept direct een andere cruciale vraag op, te weten wat religie eigenlijk is. In bepaalde artikelen in dit nummer wordt beschreven hoe divers het religieuze landschap is. Vandaar dat gesproken wordt over religieuze pelgrims. Men bindt zich niet meer aan een specifieke religie, maar is telkens weer op zoek naar nieuwe inspiratiebronnen. De groep niet-verbonden religieuzen stijgt sterk in Nederland. De religieuze mens van nu is volstrekt anders dan de kerkelijke mens van weleer. De vraag is dus, in hoeverre kan religie het sociaal-liberalisme verrijken? Dat herinnert aan het confessionele verleden van onze partijvorming. Religie draait om verbindingen leggen (de oorspronkelijke betekenis van religie is verbinden), waarden versterken en het besef cultiveren van het transcendente (iets dat ons eigen leven overstijgt). Deze elementen brengt religie tot uiting door middel van verhalen en rituelen. Voor sociaal-liberalen ligt hier een kans tot verrijking. Een van de medewerkers aan dit nummer wijst in zijn verhaal op het gevaar van een al te rationele en pragmatische benadering van de politiek. In religies valt het nodige te ontdekken waar ook het sociaal-liberalisme haar voordeel mee kan doen. Opnieuw een herinnering aan het confessionele verleden van de politiek.

We hebben ervoor gekozen om ons niet primair te richten op hete politieke hangijzers, want deze vertroebelen het maatschappelijke gesprek over religie, zoals een van de medewerkers in dit nummer in zijn verhaal beschrijft. Daarom zijn er schrijvers uitgenodigd om te reflecteren op een sociaal-liberale visie op religie, in de hoop dat de primaire reactie van een sociaal-liberaal op religie niet langer “Oh my god” zal zijn, maar dat op basis van kennis en zonder ongemak het gesprek gevoerd kan worden over concrete onderwerpen waar religie een rol in speelt.

Ten slotte, dat mijn eerste nummer als hoofdredacteur van D66-tijdschrift Idee over religie gaat, is volstrekt toevallig. De redactie bepaalt de onderwerpen van tevoren, en laat zich daarbij leiden door wat volgens haar relevant is voor sociaal-liberalen. Voor mij als nieuwe hoofdredacteur was het een schot in de roos. De nieuwe hoofdredacteur is namelijk van opleiding theoloog, en religie is al jaren zijn core business.

De redactie van Civis Mundi heeft enkele tussenopmerkingen in dit stukje ingelast door aan het confessionele verleden van onze partijvorming te herinneren, waarmee dit tijdschrift van stonde af aan is opgegroeid, met veelvuldig commentaar daarop.

De nieuwe hoofdredacteur van het D66-tijdschrift Idee is Joost Röselaers.