Reactie op Michiel Korthals
Civis Mundi Digitaal #73
door Toon van Eijk
Michiel Korthals schrijft dat het adagium “Think globally, act locally” te pretentieus is. Daar ben ik het mee eens. Globaal, omvattend denken is bar moeilijk in praktijk te brengen. Ik noem dit de ‘illusie van het intellectuele holisme’. Maar we kunnen wel proberen het omvattende denken zo ver mogelijk op te rekken, ver voorbij de concentrische cirkels van het eigen ik, de eigen familie, het eigen dorp, et cetera. Mijn opvatting is dat bewustzijnsontwikkeling (in de zin van spirituele ontwikkeling) dit oprekken faciliteert.
Korthals zegt ook: “Individuele en collectieve bewustzijnsontwikkeling … moet ingebed zijn in communicatieve netwerken. Bewustzijnsontwikkeling is afhankelijk van communicatieve ervaringen met mensen en andere organismen”. Individuele en collectieve bewustzijnsontwikkeling zal inderdaad vaak ingebed zijn in communicatieve netwerken, maar is meer dan alleen maar communiceren, meer dan Habermas’ communicatieve rationaliteit. Bewustzijnsontwikkeling gaat juist voorbij het discursieve denken (een denken waarover wel onderling gecommuniceerd kan worden, maar daarmee nog niet persé meer omvattend wordt).
Hij schrijft: “De omvattende rationaliteit en het integraal denken moeten er principieel rekening mee houden dat ze nooit omvattend, integraal genoeg zullen zijn”. Correct, daarom is aanvulling met bewustzijnsontwikkeling in de zin van spirituele ontwikkeling gewenst. Bewustzijnsontwikkeling door middel van meditatieve praktijken resulteert in een heel verfijnd soort denken, een intuïtief weten wat goed is voor jezelf en goed voor de wereld om je heen. Dat verkleint de kans op niet-geïntendeerde, ecologisch en maatschappelijk ongewenste neveneffecten.
Korthals schrijft: “Globaal en integraal denken dienen afgezwakt te worden tot bescheiden, faalbewust en verantwoordelijk handelen; bewustzijnsontwikkeling dient ingebed te zijn in communicatieve netwerken”. Mijns inziens gaat bewustzijnsontwikkeling voorbij aan communicatieve rationaliteit en faciliteert het een ‘bescheiden, faalbewust en verantwoordelijk handelen’. Wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van bijvoorbeeld de Transcendente Meditatie (TM) techniek laat zien dat individuele en collectieve bewustzijnsontwikkeling maatschappelijk verantwoord handelen bevordert.[1]
Eindnoten
[1] Zie bijvoorbeeld: Van Eijk, T., 2010. Economie, statuswedloop en zelfregulering. Civis Mundi digitaal # 1, september 2010.
Hierin verwijs ik naar Dr. David Orme-Johnson, een van de meest toonaangevende onderzoekers naar de effecten van meditatie, met meer dan 100 publicaties op zijn naam waarvan de meeste in peer-reviewed tijdschriften. Op zijn website (http://www.truthabouttm.org/truth/Home/index.cfm) staat een uitgebreid overzicht van de onderzoeksresultaten naar TM. Orme-Johnson zegt op zijn website: "If you are interested in lists of research on the Transcendental Meditation technique, in studies comparing different meditation and relaxation techniques, or in questions such as whether the research is valid, whether the effects are due to self-selection or placebo, or are otherwise inconclusive, or whether the researchers on Transcendental Meditation are objective and committed to the scientific method, or whether outside reviews have discredited the research, ... in such issues as whether the TM technique has harmful effects or is a cult or religion, or whether enlightenment is just a metaphysical concept ... [then check this website]".