Vedisch leven: Leefstijl, Preventie & Zelfheling

Civis Mundi Digitaal #78

door Piet Ransijn

 

De Veda’s zijn de oude Indiase overlevering. Ze betreffen het hele leven. Vedisch leven is een omvangrijk praktisch boek, een soort holistische levenswetenschap, gebaseerd op de Vedische wetenschap, die berust op de kennis van het bewustzijn, dat beschouwd wordt als de bron van alle kennis. “Ken dat waardoor al het andere  gekend wordt,” zeggen de Oepanishaden, de Indiase wijsheidsboeken, die tot de meest bekende Veda’s behoren, met de Bhagavad Gita. Daarnaast heeft de Ayur Veda, de Indiase gezondheidsleer enige bekendheid gekregen, onder meer door Maharishi Mahesh Yogi en Deepak Chopra in zijn voetspoor. Ayur Veda betekent weten(schap) van het leven. Het woord veda is verwant met ons woord weten. Een groot deel van het boek is gewijd aan deze gezondheidsleer en levenswetenschap. Het bestrijkt vele levensgebieden in een helder en uitvoerig betoog dat gericht is op praktische toepassingen. In India is deze geneeswijze naast de westerse geneeskunde gemeengoed.

De oude Indiase beschaving is volgens het boek een bron van praktische levensgewoonten voor een gezonde leefstijl. Het roept de vraag op waarom het er in het huidige India anders aan toe gaat dan in de oude geschriften wordt aanbevolen. Zo kunnen we ons ook afvragen waarom wij in het Westen anders leven dan grote westerse filosofen hebben aanbevolen. De inzichten van de moderne wetenschap hebben de wereld echter wel ingrijpend hebben veranderd, vooral door technische toepassingen, die elders niet in die mate zijn ontwikkeld. Het zou interessant zijn de Indiase inzichten met behulp van de westerse wetenschap te onderzoeken als mogelijke aanvulling. Een dergelijke trend is al lang aan de gang. Goethe en Schiller waren al onder de indruk van Perzische en Indiase dichters. Einstein las de Bhagavad Gita, Niels Bohr herkende zijn complementariteitsprincipe in het Yin en Yang symbool en Erwin Schrödinger refereerde naar de Oepanishaden (in Mind and Matter). Zij behoorden tot de eerste fysici die een verband legden tussen oosterse wijsheid en westerse wetenschap. De Ayurvedische geneeskunde wordt in het kort het licht van de moderne wetenschap geplaatst in de bijlage.

Overzicht van de inhoud

Na een typering van de Vedische bewustzijnswetenschap komen in het eerste deel over Leefstijl de levensfasen van de mens aan de orde. Te beginnen met de conceptie, geboorte en opvoeding, vervolgens het Vedische huwelijk, de dagelijkse routine, een gezonde leefstijl op basis van Ayurvedische kennis. Vegetarisch eten en wijs en ethisch gedrag zijn daarbij van wezenlijk belang en ook de inrichting van het huis en de omgeving.

Het volgende deel over preventie gaat meer specifiek in op de Ayurvedische gezondheidsleer met zijn preventieve en curatieve geneeswijzen. Yoga, meditatie en een spirituele levenswijze spelen daarbij een belangrijke rol, naast voeding, kruiden en andere remedies. Het derde deel over zelfheling werkt dit verder uit en gaat meer in op de Indiase voedingsleer.

Het is een omvangrijk boek. Elk deel telt zo’n 200 blz. Gezien de omvang zou het een optie zijn geweest het boek in drie delen uit te geven of in een kortere versie. Eerdere boeken van de schrijver trokken veel Hindoestaanse lezers. Voor westerse lezers, die de Vedische leefwijze niet meteen zullen overnemen, zou een selectie van de handzame en passende adviezen kunnen volstaan. Die kan men echter ook opzoeken op grond van de gedetailleerde inhoudsopgave en de samenvattingen aan het eind van ieder hoofdstuk.

 

De schrijver

De schrijver heeft een aantal toegankelijke boeken over Indiase geschriften zoals Hindoeïsme: Terug naar de bron; De Veda’s voor Iedereen: Hun diepere betekenis en praktische toepassingen; het Epos Ramayana: Haar diepere betekenis voor deze tijd. Eerder schreef hij onder de naam Coos Visser samen met bedrijfsconsultant Ed Verhoeff, Doe minder, bereik meer, Het Zelf als leider en Maharishi Ayur-Veda. Een vruchtbaar schrijver met didactische gaven en heldere uitleg.

De Groningse domineeszoon Narada Kush Visser studeerde rechten na een artistieke loopbaan als poppenspeler, goochelaar en conferencier. Hij werkte bij de Rijksoverheid en ging daarna in de leer bij Maharishi Mahesh Yogi. Het boek is voor een groot deel gebaseerd op diens kennis, aangevuld met die van andere leraren zoals Sri Vasudeva uit Trinidad, die het boek aanbeveelt in zijn voorwoord. Kush werkt nu als onafhankelijk Vedisch docent met zijn eigen bedrijf Kush Consultancy. Een oom van de auteur kreeg de Nobelprijs voor de natuurkunde ontvangen (nl. Simon van de Meer) en een andere oom voor de economie (Tjalling Koopmans), die ook een belangrijke bijdragen aan de kwantumfysica leverde.

Vasudeva schrijft dat Kush een diepgaand begrip heeft van de Vedische leringen op grond van zijn eigen praktijkervaring. Hij weet complexe concepten eenvoudig weer te geven en nodigt uit deze praktisch toe te passen. In onze tijd worden wij vooral gezien als fysiek wezen en is onze visie niet holistisch, zoals de Vedische visie. De aandacht gaat meer naar het bestrijden van ziekten dan naar preventie en zelfheling, terwijl ons lichaam daarvoor is toegerust met o.m. het immuunsysteem. Het boek geeft beproefde methoden uit de Indiase gezondheidswetenschap door bijv. in harmonie te leven met natuurlijke ritmen. Er komen zoveel gebieden van het leven aan de orde dat het “een complete gids is voor het leven” (p 14).

 

Moderne wetenschap en Vedische wetenschap

Volgens Kush begint de moderne wetenschap bij de wereld van de materie en de Vedische wetenschap bij het bewustzijn, opgevat als een soort verenigd veld, zoals de verenigd veld-theorie in de fysica. Het bewustzijn blijft een nog onverklaarbaar fenomeen, evenals de relatie tussen lichaam en geest, bewustzijn en materie, het mind-body probleem. De verklaring vanuit de hersenwerking is nog hypothetisch, omstreden en verre van volledig.

De Vedische wetenschap gaat uit van een verenigd veld van transcendent bewustzijn als onderliggende basis van de schepping. Dit veld wordt Atman of Brahman genoemd en is te ervaren als transcendent bewustzijn als de geest stil wordt maar helder blijft. Daarvoor zijn meditatiemethoden ontwikkeld. In dit veld komen bewustzijn en materie, geest en lichaam samen. Op basis van deze kennis en de toepassing ervan zou verdere menselijke ontwikkeling mogelijk zijn door transformatie van ons bewustzijn.

Bewustzijnstoestanden

De Vedische wetenschap kent onder meer een persoonlijkheidsleer en bewustzijnspsychologie. Onze psyche is samengesteld uit verschillende lagen of functies van bewustzijn: ego, intellect of onderscheidingsvermogen, geest of denkvermogen en zintuigen. Het bewustzijn heeft een persoonlijk en universeel of transcendent aspect. Naast de bewustzijnstoestanden waken, dromen en slapen onderscheidt de Vedische wetenschap de transcendente bewustzijnstoestand en de verlichte toestand van kosmisch bewustzijn. [1]

Dit transcendente bewustzijn wordt ook wel het Zelf genoemd. Het is geen zelfbeeld, maar op te vatten als een soort scherm of filmdoek dat alle beelden weergeeft en eraan vooraf gaat. Daarom wordt het transcendent genoemd. Het gaat eraan voorbij en overstijgt de mentale en gevoelsmatige inhouden van het bewustzijn. Denken is bewustzijn van een gedachte en gaat eraan vooraf. Zie hierover de serie van Hans Komen, ‘Bewustzijn, wat is dat?’ In de Vedische geschriften wordt een onderscheid gemaakt tussen het bewustzijn an sich en datgene waarvan het zich bewust is, de bewustzijnsinhoud. Dus de kenner, het subject, wordt onderscheiden van het gekende object.

“Niet zien kun je de ziener van het zien. Niet horen kun je de hoorder van het horen,” zeggen de Oepanishaden. Met andere woorden: het bewustzijn is transcendent. Het overstijgt de zintuiglijke ervaring. Dit onderscheid vinden we ook bij westerse filosofen. Mede vanwege de treffende overeenstemming met Indiase bronnen wordt van Plato en Pythagoras veronderstelt dat zij contacten hebben gehad met Indiase filosofen.

Kwaliteiten van transcendent bewustzijn

De transcendente bewustzijnstoestand heeft de kwaliteiten van Sat-chit-ananda. Dat betekent: zijn, bewustzijn en geluk(zaligheid). Zijn betekent dat het substantieel is. Substantie betekent letterlijk ‘onder staand’. “The unreal has no being. The real never ceases to be”, aldus de Bhagavad Gita (II-16). De ervaring van geluk gaat samen met de vrede die wordt ervaren als verlangens worden gestild en tot rust komen. “ Vervuld in het Zelf door het Zelf… Bij wie alle wensen als wateren uitmonden in een altijd volle en onbewogen zee, die bereikt vrede.” (Bhagavad Gita II-70).

Andere kenmerken van de innerlijke ervaring van transcendent bewustzijn zijn: helderheid, liefde, verbondenheid, (innerlijke) vrijheid, thuiskomen bij jezelf, in het moment zijn (p 44). Onze tijd van “complexiteit, chaos en bestuurlijk onvermogen” vraagt om een meer holistisch bewustzijn. Veel mensen tonen “een andere belangstelling dan alleen geld verdienen” en bereiden zich voor op de ervaring van “een hogere bewustzijnsdimensie,.. een leven vanuit liefde en mededogen voor alles en iedereen” (p 46,47). [2]

 

Narada Kush Visser met Maharishi Mahesh Yogi

Conceptie, zwangerschap en geboorte

Mensen kunnen zich voorbereiden op de conceptie en zwangerschap door gezond, zuiver en ontspannen te leven om gezonde eicellen en zaadcellen voort te brengen. Het ongeboren kind reageert op (spanningen van) de ouders, vooral van de moeder. Rust en ontspanning, geluk en harmonie zijn daarom belangrijk en ook gezonde vegetarische voeding, zonder onzuiverheden zoals cafeïne, nicotine, alcohol, medicijnen en andere chemicaliën en geen gemanipuleerd voedsel.

Na de geboorte is borstvoeding en direct lijfelijk contact met de moeder belangrijk. De moderne wetenschap bevestigt dit. De Ayurveda geeft specifieke voedingsadviezen die bevorderlijk zijn voor de borstvoeding (p 67). Wat betreft vaccinatie worden reserves en voorzichtigheid geuit vanwege de grote gevoeligheid van baby’s. De neveneffecten zouden te weinig bekend zijn. Verder geeft het boek allerlei concrete praktische adviezen over baden, massage, enz.

Levensfasen

In de Vedische opvoeding spelen spirituele ontwikkeling en spirtuele leraren een belangrijke rol, naast de aandacht van de ouders, die vooral bij jonge kinderen essentieel is. Het onderwijs is niet hoofdzakelijk intellectueel. Er worden ook praktische meditatie- en yogaoefeningen meegegeven en  morele regels en principes, waarin respect voor anderen centraal staat. Afstemming op de seizoenen en cycli van de natuur krijgt veel aandacht, bijv. wat betreft voeding en lichaamsbeweging.

Na de fase van het leerlingschap volgt de fase van huwelijk en gezin, waarvoor vele richtlijnen en adviezen worden gegeven. Belangrijke waarden en principes zijn veiligheid, verantwoordelijkheid, verdraagzaamheid, geweldloosheid, spiritualiteit (p 81). Intellectuele, morele en spirituele ontwikkeling gaan samen. Zorgdragen voor het welzijn van medemensen is de hoogste plicht.

Bij de derde levensfase, als de kinderen voor zichzelf zorgen, trekken de ouders zich wat meer terug van sociale verplichtingen om zich meer aan geestelijk leven te wijden. De vierde fase tijdens de laatste jaren van het leven is daarop nog meer gericht, als voorbereiding op de grote overgang van het overlijden. De Indiase leringen gaan uit van reïncarnatie. De ziel kan in verschillende sferen of werelden terecht komen, zoals de sfeer van de voorouders en de sfeer van de goden voor verlichte zielen. Daarnaast zou er een lagere sfeer zijn voor mensen die een minder zuiver leven hebben geleid. Het is enigszins te vergelijken met de Divina Commedia van Dante, die dit in een Middeleeuws christelijk perspectief beschrijft.

 

Het Vedische huwelijk

Een harmonisch huwelijk, dat in het Westen vaak in de knel lijkt te komen en is gedegradeerd, wordt beschouwd als basis voor persoonlijk geluk en een vredelievende samenleving. Het is meer dan een contract dat naar believen kan worden opgezegd. De liefde tussen man en vrouw kan ook worden gezien als weg tot yoga of eenheid en geeft geborgenheid, aldus Maharishi Mahesh Yogi (p 100). Familiebanden zijn van groot belang.

De polariteit van het mannelijke en het vrouwelijke doordringt het universum tot in de wereld die in voorstellingen van goden wordt afgebeeld. Beide polen zijn gelijkwaardig en complementair, maar niet gelijk. Mannen en vrouwen hebben verschillende (biologische en psychische) eigenschappen en verantwoordelijkheden die daarbij passen.

Onderdrukking van vrouwen en andere groepen en kasten zouden latere misstanden zijn. Het doel van het huwelijk zou juist bevrijding zijn, wederzijdse ondersteuning en ontplooiing, naast het voortbrengen en opvoeden van kinderen. Vrouwen zouden meer democratisch en socialer zijn, minder ambitieus, meer op medemensen zijn gericht en minder op geld verdienen (p 97).

Gezien het belang van het huwelijk is partnerkeuze belangrijk. Daarbij is het van belang om de ouders erbij te betrekken. Het gaat niet zozeer om romantische liefde maar ook om passende partners met oog op een duurzaam huwelijk. Dit behelst geen pleidooi voor een gearrangeerd huwelijk. De rol van de ouders wordt vooral beschouwd als ondersteuning.

De dagelijkse routine

In het Westen hebben we enerzijds veel bereikt op het gebied van wetenschap, democratie, medische zorg en welzijn. “Aan de andere kant heeft de westerse samenleving velen van ons ook uitgeput en lijden we aan depressies en aanverwante geestelijke klachten. Wat moet een Marsmannetje wel niet denken als hij in een grote stad een dagje het leven van de aardbewoners volgt?  In een stofwolk van giftige uitlaatgassen haast iedereen zich schijnbaar doelloos van hot naar her en is hoofdzakelijk op materieel succes en uiterlijk vertoon en gewin gericht… Laten we daarom beginnen met innerlijke rust en geestelijk welzijn in onszelf toe te laten… door een gezonde dagelijkse routine… ‘Een rustig en bescheiden leven brengt meer geluk dan het najagen van succes in combinatie met constante rusteloosheid’ (Albert Einstein)” (p 110, 142).

 

https://veerlez.nl/blog/happy-life/redenen-om-vroeg-op-te-staan

De aanbevolen routine begin met vroeg opstaan. “Dit bevordert alertheid… vanwege de speciale energie die op dat moment door de kosmos wordt gegenereerd… Omdat op dat moment het scheppende principe vata in actie komt… Dit schept een aantal voordelen voor een goede gezondheid, zoals meer helderheid en kalmte van geest” (p 111-112). Het is beter ’s morgens niet meteen te gaan eten, omdat zuiverings- en reinigingsprocessen zich dan voortzetten. Het is wel goed een paar glazen water te drinken, daarna massage, een bad nemen, yoga doen en mediteren en een ochtendwandeling, gevolgd door een licht ontbijt.

De lunch wordt aanbevolen als (warme) hoofdmaaltijd met daarna even rust en een wandeling. Ook is het goed overdag rustpunten en momenten van ontspanning in te bouwen. Het gaat om balans tussen spiritualiteit, rust en activiteit. ’s Avonds een licht verteerbare maaltijd voor 19.00 i.v.m. een goede nachtrust, bij voorkeur vanaf  22.00 uur of eerder. Voor het naar bed gaan douchen of een bad nemen en massage of een voetenbad is ontspannend. Dat geldt ook voor gevoelens en uitingen van dankbaarheid en vergeving. Slapen heeft ook te maken met (het herstel van en door) ons ‘subtiele lichaam’. Daarom zijn elektrische apparaten zoals computer en TV op de slaapkamer af te raden.

 

https://smartasstraining.nl/blog/annemans-ervaringen-waarom-vroeg-opstaan-zo-belangrijk-is

Vroeg opstaan en genoeg slapen volgens recente literatuur

Recente boeken wijzen in overeenkomstige richting. De spanning tussen vroeg opstaan en genoeg slapen kan worden opgelost door vroeg naar bed gaan, zodat men genoeg slaapt en vroeg kan opstaan, want beide blijken belangrijk. Vroeg opstaan wordt benadrukt door Robin Sharma in The 5 AM Club: Own Your Morning en door Hal Elrod in Miracle Morning. Zij benadrukken ook het belang van mediteren en andere ontspanning zoals wandelen, sporten, lezen en reflectie tijdens de vroege morgen. Bovendien traint vroeg opstaan discipline.

Het belang van goed slapen wordt benadrukt door Matthew Walker, Slaap: Nieuwe wetenschappelijke inzichten over slapen en dromen en Floris Wouterson, Superslapen: Praktische lifestyle-principes voor je beste nachtrust ooit. Dus niet ’s avonds laat doorwerken. Slaapgebrek blijkt aantoonbaar nadelig te zijn. Volgens Walker “verstoort slaapgebrek de verbinding tussen ons ‘emotionele brein (de amygdala) en ons ‘rationele brein’ (de prefrontale cortex), verantwoordelijk voor o.a. het beheersen van impulsen. Genoeg slapen is volgens hem zelfs nog belangrijker dan gezond eten en genoeg sporten” (NRC 29 dec 2018).

Sharma “adviseert  ’s avonds zoveel mogelijk prikkels te vermijden, waaronder onze telefoons en andere beeldschermen met ‘blauw licht’, vanwege het verstorende effect op het [slaapverwekkende] hormoon melatonine”. ‘Slaapcoach’ Wouterson geeft allerlei praktische tips om goed te slapen, zoals een pikdonkere kamer, op je (linker)zij, een kasjmirwollen of kameelharen dekbed, een matras waarop je recht ligt, voedings- en bewegingstips en vaste rituelen ’s avonds en ’s morgens. “Mensen zijn gewoontedieren”. Alle auteurs noemen het belang van “lezen…de snelse weg naar verandering,” volgens Elrod. Dit alles komt overeen met oude boerenwijsheid en een eerder boekje van Deepak Chopra, Lekker slapen: Het complete mind-body-programma voor een goede nachtrust en andere literatuur, die de Vedische adviezen bevestigen, waar ook Chopra uit put.

 

https://zoom.nl/foto/landschap/vroeg-opstaan.2971309.html

De Vedische gezondheidsbenadering

De Ayurvedische gezondheidsleer onderscheidt drie basale lichaamstypen op basis van de dominante elementen vata, pitta en kapha. Deze komen overeen met de elementen in de Griekse gezondheidsleer van Hippocrates, nl. resp, lucht, vuur, water en aarde en de bijbehorende persoonlijkheidstypen. Dit zijn de sanguinische, cholerische, flegmatische en melancholische typen, waarop de psycholoog Heymans zijn karakterkunde heeft gebaseerd (zie A. Janse de Jonge, Karakterkunde).

Bij elk type past een bepaald soort voeding en dieet. Genoemde elementen zijn in ieder mens aanwezig. Het gaat om de verhouding en welk element dominant is. De elementen kunnen ook gezien worden als aggregatietoestanden: gasvormig, vloeibaar en vast. Zo zijn er lichtgebouwde, tengere ‘luchtige, beweeglijke’ vata-typen en zwaarder gebouwde, ‘aardse’ kapha-typen, die enigszins overeen komen met de typologie van Kretschmer van leptosoom en pyknisch (dik). Zie C.G. Jung, Psychologische typen en P. Helwig, Karakterologie, die een overzicht geven van typologieën. Er zijn diverse boeken verschenen over de Ayurvedische gezondheidsleer, zoals Balans in je leven (Perfect Health) van Deepak Chopra. Dat boek heb ik in 1992 samen met een arts vertaald.

Bij ziekte is er een disbalans. Het lichaam is uit zijn evenwicht. De balans dient weer te worden hersteld. Voeding, een gezonde leefstijl en natuurlijke medicatie met kruiden en voedselsupplementen kunnen daarbij ondersteunend zijn. Fysieke en psychische spanningen en ongezonde voeding verstoren het evenwicht. Ziekten manifesteren zich in de zeven lichaamsweefsels. Dat zijn lymfe en plasma, bloed, spier-, vet- en botweefsel, beenmerg en zaad- en eicellen. De spijsvertering begint in de eerste weefsels van plasma en bloed en wordt achtereenvolgens in de andere weefsels omgezet (p 155).

Als de spijsvertering niet goed werkt, onstaan er meer onverteerde afvalstoffen, ama genoemd, dat o.m. als aanslag op de tong zichtbaar is of slakken vormen in het darmkanaal. Daarom is het raadzaam de tong te schrapen met een tongschraper of een lepel. Door vasten en door reinigingskuren kan ama worden verwijderd en het lichaam worden gezuiverd. Vegetarisch en vers eten zonder bewerkingen en toevoegingen wordt daarbij aanbevolen.

 

https://l1.nl/voedingscentrum-vegetarisch-eten-132064

Een vegetarische levenswijze

Vegetarisch eten heeft te maken met geweldloosheid (ahimsa) en empathie jegens dieren, zie mijn artikel over voeding in nr 77. Vlees eten zou minder gezond zijn. Door vlees te eten zouden mensen ook de stress van dieren consumeren in de vorm van residuen in het vlees. Bovendien wordt vlees als onzuiver beschouwd, omdat het (eerder) aan bederf onderhevig is. Dierlijke eiwitten zouden meer afvalstoffen geven, zoals ook onverse en overrijpe groenten en fruit.

Gebruik van zuivel is in India wijd verbreid. De oude Ariërs, van wie de Veda’s afkomstig zijn, die in het tweede millenium voor Chr. binnentrokken, waren veenomaden. Zij mengden zich met de bevolking van het Indiase subcontinent. In hun geschriften zijn veel verwijzingen naar melkproducten. Het boek noemt het van belang dat melk vers is en niet is bewerkt.

Het is een misverstand dat vlees niet te vervangen is. Talloze gezonde vegetariërs en de Aziatische bevolking vormen het levende bewijs. Over het algemeen zouden vegetariërs gezonder zijn. Maar dat kan ook te maken hebben met samenhangende, concomitante variabelen, zoals opleiding, sociale klasse, leefstijl en spiritualiteit, die correleren met gezondheid. Darmkanker zou meer voorkomen bij vleeseters, evenals beschavingsziekten, zoals andere vormen van kanker en hart- en vaatziekten.

Tegenwoordig worden de ecologische voordelen van vegetarische voeding breed uitgemeten, omdat voor vlees veel meer land nodig is. Zie mijn artikel in nr 77 over landbouw en voeding. Deskundigen noemen het een vorm van verspilling om voedsel voor vee te verbouwen en dit vee te doden en te consumeren. Met vegetarisch eten kan het hongerprobleem in de wereld worden opgelost en de wereldwijde voedselvoorziening worden veilig gesteld. Misstanden in de bio-industrie en vleesindustrie bereiken geregeld het nieuws. Het is een zeer vervuilende bedrijfstak, die veel dierenleed met zich meebrengt. Vlees zou ook meer kankerverwekkende pesticiden en andere chemicaliën bevatten, waaronder antibiotica en (groei)hormonen en stoffen die eraan worden toegevoegd voor de smaak en de houdbaarheid.

Veel beroemdheden waren voorstander van vegetarisch eten: Pythagoras, Cicero, Leonardo da Vinci, die het eten van vlees vergelijkt met het eten van mensen, Schopenhauer, Nietzsche, Richard Wagner, die aan het eind van zijn leven sympathiseerde met het boeddhisme, Tolstoj, Albert Schweitzer, Albert Einstein, Beatles Paul McCartney en George Harrison en vele andere artiesten. In India wordt het doden van dieren als verwerpelijk en zondig beschouwd. Er wordt niet zo’n scherp onderscheid gemaakt tussen mensen en andere levende wezens als in het Westen, waar men de dieren vaak als consumptieartikelen beschouwd.

In de Bijbel staan de beroemde woorden: “Ik geef u het zaaddragend gewas… en al het geboomte met zaaddragende vruchten; die zulllen u tot spijs dienen” (Genesis 1:29). In het wijsheidsboek Prediker (3:19) staat: “Het lot der mensenkinderen is gelijk het lot der dieren…, allen hebben dezelfde adem, waarbij de mens niets voorheeft boven de dieren, want alles is ijdelheid”. Wij behoren de schepping en onze medeschepselen geen schade toe te brengen.

 

http://www.hetyogapad.nl/blog/150712-yoga-en-geweldloosheid.html

Wijs en ethisch gedrag

Naast geweldloosheid noemen de Yogasoetra’s van Patanjali (II-29-32) de volgende ethische principes in de vorm van geboden en verboden (yama’s en niyama’s, beheersing en beteugeling): geen onwaarheid spreken, niet stelen, geen (vitale seksuele) energie verspillen (onkuisheid), niet van anderen profiteren (geen hebzucht), reinheid en zuiverheid, tevredenheid, discipline, studie en devotie. Het komt overeen met de bijbelse tien geboden.

In de epische geschriften, de Mahabharata en het Ramayana, de Indiase Illias en Odyssee, en in oude verhalen (Purana’s) worden deze principes gedetailleerd weergegeven door exemplarische helden en wijzen. In oude tijden waren er filosoof-koningen, zoals bijv. keizer Ashoka (zie mijn artikel over moderniteit en spiritualiteit in nr 77).

De wijze Vidura geeft in het epos de Mahabharata aan zijn koninklijke broer de volgende adviezen: “Het welzijn van de mensen beschouwen als persoonlijke verantwoordelijkheid… Het lijden van mensen die van hem afhankelijk zijn niet negeren… Eerlijk en toegankelijk zijn… Goed onderwijs en het overdragen van kennis stimuleren. Vooruitgang en deugdzaamheid bevorderen… Rijkdom niet misbruiken… Niet alleen de voorkeur geven aan een selectieve groep,” enz. (p 186). Dergelijke principes zijn nog steeds actueel voor onze leiders.

Ook de kwaliteiten van wijze leraren en artsen worden expliciet genoemd. Zij zijn leidende personen in de maatschappij die nog altijd in hoog aanzien staan, ondanks de inflatie van het leraarschap en de invloed van de farmaceutische industrie op de geneeskunde. De arts dient zijn uiterste best te doen voor patiënten, vriendelijk te blijven, geen negatieve gedachten over hen te hebben, tegenwoordighjeid van geest te behouden, zich niet aangetrokken te voelen tot vrouwen en ondergeschikten en een vrouw nooit te beledigen en op geen enkele manier schade toe te brengen aan een patiënt. Verder dient hij gemakkelijk bereikbaar te zijn, aldus het Ayurvedische handboek de Charaka Samhita (p 188). Deze geschriften wijzen op een ontwikkelde gezondheidszorg en geneeskunde. Voor de patiënt gelden ook bepaalde regels wat betreft een respectvolle en gedisciplineerde relatie met de arts en verpleegkundigen.

Voor gezinshoofden (M/V) zijn voorschriften geformuleerd in het Wetboek van Manu, de zgn. grihasta-soetras: respect tonen voor vrouwen en kinderen, ouders en ouderen, leraren, heiligen en alle levende wezens, in het bijzonder de koeien die ons van voedsel voorzien. Hij dient te beseffen dat hij is verbonden met een groter kosmisch geheel waarvan ook andere levende wezens deel uitmaken.

Rituele plichten spelen een grote rol. In het Westen is vooral aandacht voor de Indiase wijsheidsliteratuur. In de traditionele Indiase cultuur spelen rituelen een grotere rol dan kennis. Het hindoeïsme is een nogal ritualistische religie, net als het vroegere katholicisme. Het boeddhisme en het protestantisme hebben daarvan wat meer afstand genomen. Sociologisch gezien heeft collectief ritueel belangrijke integrerende en structurerende functies, aldus Emile Durkheim, Van Doorn en Lammers e.a. sociologen. Ook in onze geseculariseerde samenleving blijft een zekere behoefte aan rituelen. “Ook als je niet gelovig bent kunnen rituelen je helpen,” staat boven een artikel over ‘werken met rituelen’ in de NRC (2 feb 2019). Max Weber en Swami Ranganathananda maken een onderscheid tussen de traditionele ritualistische etnische religie en de meer wijsgerige religie van  de geletterden, de literati, leraren en intellectuelen. In het Westen is meer interesse voor oosterse inzichten dan voor rituelen.

Inrichting van het huis en de omgeving

Behalve voor de Indiase spiritualiteit en de gezondheidsleer is er ook een toenemende belangstelling voor de Indiase architectuur en ruimtelijke ordening. In India heet dit Vastu of Sthapadya Veda. Het Chinese equivalent Feng Shui genietmeer bekendheid. Dat geldt ook voor de Chinese gezondheidsleer, waarvan acupunctuur deel uitmaakt. Het gaat bij Vastu om symmetrie en harmonie met het universum, waardoor energievelden optimaal tot hun recht komen.

De zuiverheid van de bouwgrond, de kwaliteit van het materiaal en de richting van het gebouw t.o.v. de zon zijn essentieel, alsmede de situering van de hoofdingang op het oosten (of noorden). Enkele andere adviezen zijn: slapen met het hoofd naar het oosten, i.v.m. het magnetisch veld van de aarde. De slaapkamer en de badkamer bij voorkeur in het zuiden of zuidwesten, de keuken in het zuidoosten, woonkamer in het westen, studeerkamer op het noorden of noordoosten en een open ruimte in het midden. Duidelijke verklaringen hiervoor worden niet gegeven. Het heeft mogelijk met de stand van de zon te maken en met het energieveld van de aarde. Ook luchtzuiverende planten worden aanbevolen. En de ramen aan het (noord)oosten openen als de zon opkomt.

 

Preventie

In dit deel wordt de Ayurvedische gezondheidsleer verder uitgewerkt. Aan de orde komen de fysieke en psychische oorzaken van ziekten, waarbij voeding en leefwijze een belangrijke rol spelen. Het gebruik van medicijnen en voedsel met ongezonde bijwerkingen, bewerkingen en toevoegingen is een punt van zorg en aandacht.

Voor preventie worden fysieke en spirituele aanbevelingen gegeven, zoals vasten, ontgifting, massage, lichaamsbeweging, een evenwichtige, gedisciplineerde en spirituele leefstijl met yoga en meditatie en het gebruik van kruiden. Er worden diverse natuurlijke recepten gegeven als een soort (Indiase) huismiddeltjes.

Het holistische uitgangspunt is dat ziekte een ontwrichting is van de levensenergie en van de intelligente structurering van lichaam en geest in harmonie met natuurlijke patronen en wetmatigheden, waarin een universele intelligentie waarneembaar is. De wereld zit immers verbazingwekkend knap in elkaar.

 

http://astro.deharuinfotech.com/?page_id=304 Ontleend aan website van Narada Kush

Door een spirituele levenswijze kan de ontwrichtende invloed van de Kali Yuga, de IJzeren Tijd bij Plato, weer gericht worden op de vier levenswaarden: dharma, ethiek en gerechtigheid, artha, welstand, kama, genieten en moksha, bevrijding en verlichting. Kenmerken van de Kali-tijd zijn volgens de Shrimat Bhagavatam Purana o.m. het doden van dieren, ongeoorloofde omgang met vrouwen, gebruik van drank en drugs, gokken, waaronder ook speculeren begrepen kan worden (p 179). “Religie, waarheidsbesef en verdraagzaamheid… zullen achteruit gaan… Mannen en vrouwen wonen hoofdzakelijk bij elkaar op basis van oppervlakkige aantrekkingskracht.” Politici die behendig zijn in manipuleren, verwerven macht over een corrupte bevolking. Mensen nemen hun ouders niet meer in bescherming. “Steden zullen worden gedomineerd door criminelen” (p 292). Het geschrift komt in de richting, maar verworvenheden in de moderne tijd worden niet genoemd.

De spirituele routine en discipline (sadhana) worden uitvoerig toegelicht. De essentie is al vermeld: yoga en meditatie, een doelgericht, gedisciplineerd en gebalanceerd leven. Ook het verkeren in  het gezelschap van wijze mensen en af en toe in een spirituele gemeenschap (ashram) wordt aanbevolen. De werking van diverse kruiden en voedingsproducten, mineralen en edelstenen wordt toegelicht. Zij hebben behalve een fysieke ook een energetische werking.

Zelfheling

Het derde deel Zelfheling gaat in op het functioneren van de belangrijkste organen en het onderhouden daarvan door voeding, yoga en ademhalingsoefeningen. Behalve een fysiek lichaam hebben we een etherisch, een emotioneel, mentaal en causaal lichaam. Zij vormen a.h.w. lagen van ons samengestelde lichaam, die energetisch van aard zijn en vormen de verbindende lagen tussen geest en lichaam. Het emotionele en mentale lichaam worden samen ook wel het astrale of fijnstoffelijke lichaam genoemd.

Gevoelens en gedachten hebben invloed op ons lichaam en omgekeerd. Het etherisch lichaam kan worden waargenomen en gefotografeerd als de aura, de uitstraling van het lichaam. De energie die van een persoon uitgaat is op afstand voelbaar en merkbaar als iemand binnenkomt. De sfeer en energie kan dan veranderen. In het causale lichaam zijn onze ervaringen en herinneringen opgeslagen, het is ‘the storehouse of impressions’, die de continuïteit en identiteit van een menselijk leven en de menselijke persoon weergeven.

Vervolgens worden de energiecentra of chakra’s beschreven die verbonden zijn met de energielichamen en onze fysieke organen, welke zij van subtiele energie voorzien. Er zijn zeven hoofdcentra. Ze lopen van de stuit, via het heiligbeen, de navel, het hart, de keel en het voorhoofd naar de kruin. Bij de zelfheling vormt de energie van de chakra’s een belangrijk gegeven. Yoga en meditatie, zingen en schone kunsten kunnen een gunstig, helend effect hebben, dat de chakra’s zuivert, harmoniseert en versterkt.

Ook in dit deel wordt ingegaan op het helend effect van voedsel en kruiden, compleet met concrete producten bij bepaalde kwalen, zoals peterselie, kruidnagels, geelwortel, broccoli, spinazie, appelazijn, citroensap, ghee of geklaarde boter en diverse vruchten. Bij bepaalde producten wordt de bereidingswijze beschreven. Wederom wordt het belang van vers en onbewerkt, organisch en vegetarisch voedsel benadrukt. Het is daarom belangrijk op de verpakking te kijken naar evt. toevoegingen en bewerkingen. Ook is het van belang dat het eten goed smaakt, rustig en goed wordt gekauwd en dat niet teveel wordt gegeten. Dat geldt in het bijzonder bij suiker, zout en (verzadigd dierlijk) vet. Veel water drinken, ook kruidenthee en vruchten- en groentensap, is gezond en heeft een zuiverende werking.

Als algemeen pincipe geldt dat het fysieke lichaam in harmonie met de fijnstoffelijke lichamen en de geest dient te functioneren. We zijn geestelijke wezens in een stoffelijk lichaam. Door onszelf te helen en te transformeren, leveren we een bijdrage aan de transformatie van de wereld en de ontwikkeling van het collectieve bewustzijn. Dat heeft invloed op het bewustzijn en de beslissingen van politici en bestuurders. Zo kunnen we vormgeven aan een wereldwijd ontwaken en een meer geïntegreerde wereld.

 

http://astro.deharuinfotech.com/?page_id=304

Bijlage Ayurvedische geneeskunde in het licht van de moderne wetenschap

In het licht van de moderne wetenschap is een relevante vraag in hoeverre de Ayurvedische geneeskunde wetenschappelijk te noemen is en toetsbaar is. Het is niet zo eenvoudig scherp te onderscheiden wat wetenschap is en wat niet  [3]. Volgens Popper was falsifieerbaarheid het beslissende criterium. Maar een theorie kan ook immuun gemaakt worden voor falsificatie door er o.m. extra ‘auxiliary’ hypothesen toe te voegen voor uitzonderingen en de theorie steeds aan te passen. Hij noemde dit ‘immunisatie’. (Zie zijn autobiografie Unended Quest, p 42-44.)

Ayurvedische diagnosen en remedies zijn toetsbaar met de moderne wetenschap, hoewel ze zijn gebaseerd op een ander paradigma. In die zin is de Ayurvedische geneeskunde wetenschappelijk te noemen. Er kan worden getoetst of het werkt en of de diagnose klopt door na te gaan of de symptomen verminderen en patiënten genezen. Dit betekent niet dat het altijd hoeft te werken, evenmin als bij de westerse geneeskunde. Het gaat erom dat de werking toetsbaar is.

Om de balans op te maken van de sociologie maakte mijn hoogleraar sociologie Goudsblom indertijd gebruik van de criteria: systematiek, precisie, reikwijdte en relevantie, die hij toepaste op sociologische theorieën (in Balans van de sociologie, o.m. gebaseerd op zijn colleges). Zoals de wetenschappelijkheid van de sociologie kan worden onderzocht kan met deze criteria kan ook een balans worden opgemaakt van de Ayurvedische geneeskunde. Balans in je leven luidt overigens de toepasselijke titel boek van Deepak Chopra over de Ayurvedische gezondheidsleer dat ik samen met een arts heb vertaald.

De Ayurvedische geneeswijze is relevant voor de gezondheid. Precieze diagnosen en remedies zijn toetsbaar. De reikwijdte ervan betreft het hele menselijke functioneren. In die zin is de Indiase geneeskunde wetenschappelijk te noemen. Hetzelfde geldt voor de Chinese geneeskunde. Beide zijn wellicht ouder dan de westerse geneeskunde en geven blijk van systematisch onderzoek en theorievorming met precieze diagnosen en toetsbare remedies. Er zijn overeenkomsten tussen de Indiase en de Griekse geneeskunde van Hippocrates, die mogelijk Indiase wortels heeft via Babylonië en Perzië. Maar dat is een ander verhaal.

De Indiase en Chinese gezondheidsleer in ruimere zin zijn op te vatten als deels wetenschappelijke en deels metafysische researchprogramma’s Er zijn toetsbare hypothesen zijn af te leiden, zoals uit de theorieën van Darwin, Marx en Freud, die ook slechts gedeeltelijk toetsbaar zijn en deels een metafysisch karakter hebben. Ook ideeën die niet meteen wetenschappelijk (toetsbaar) zijn, zoals metafysische ideeën zijn historisch gezien volgens Popper “van het grootse belang” [4].

Zo hebben vooral sinds de vorige eeuw oosterse ideeën invloed gehad op het westerse denken en kan wederzijdse uitwisseling inspirerend werken, zoals dat door de eeuwen heen het geval is geweest volgens de tweede president van India, de filosoof Sarvepalli Radhakrishnan in Eastern Religions and Western Thought.

Noten

1. Bij kosmisch bewustzijn wordt het transcendente bewustzijn blijvend ervaren tijdens waken, dromen en slapen. Aanvankelijk wordt het inhoudsloze transcendente bewustzijn tijdelijk ervaren tijdens meditatie of spontaan in momenten van transcendentie. Het lijkt op een diepe droomloze slaap, maar dan bij bewustzijn (p 42). Patricia van Bosse heeft dit eerder toegelicht, onder meer aan de hand van gedichten van Nederlandse dichters.
2. Uiteindelijk wordt in de geestelijke verlichting de eenheid van het Zelf, Atman, met het universele bewustzijn, Brahman, ervaren in kosmisch bewustzijn of eenheidsbewustzijn, als het ik-bewustzijn daarvan niet meer afgescheiden is.
3. Dit bleek uit de discussie daarover onder wetenschapsfilosofen, zie mijn serie over wetenschapsfilosofie en in het bijzonder Latakos en Musgrave, Critcism and the Growth of Knowledge, met kritische bijdragen daarover van o.m. Popper, Kuhn, Feyerabend en Lakatos.
4. Zie Unended Quest, ‘Metaphysical Research Programmes’ hfst 37, p148-150 en over de niet toetsbare theorie van het Darwinisme, p 167-182. Want het ontstaan van de ene soort uit een andere soort lijkt plausibel maar is moeilijk te toetsen gezien de lange termijn. Selectiemechanismen zijn echter wel te toetsen en de evolutieleer heeft effectief gewerkt als een belangrijk verklaringsmodel. Hetzelfde geldt bijv. voor het psychoanalytische concept van het onbewuste en de marxistische theorie van de grote invloed van economische factoren,. Hoewel dit bij het economische determinisme een monocausaal en metafysisch karakter krijgt in combinatie met een eschatologische en utopisch geloof in revolutie dat geen bewaarheid werd en gefalsifieerd genoemd kan worden, in termen van de visie van Popper.