Recensie ter discussie

Civis Mundi Digitaal #79

door Lode Goukens

Reactie op “De medische wetenschap, farmaceutische bedrijven en de voedingsindustrie. Over toevoegingen in ons voedsel, genetische manipulatie en medicatie” door Piet Ransijn in Civis Mundi 77

Ik heb met toenemende verbazing de drie teksten over het boek “dodelijke leugens” gelezen. Nu ben ik van mening dat elke beargumenteerde mening bestaansrecht heeft, maar bij fake news of manifeste desinformatie trek ik de lijn. Hoewel ik het kwestieuze boek niet gelezen heb en me die martelgang ook zal besparen, heb ik een aantal opmerkingen en bezwaren tegen de drie stukken die kritiekloos leugens verspreiden als zogezegde ontmaskering van “dodelijke leugens”.

Over de motieven van Van de Horst of de recensent wens ik niet nader te reflecteren. In deze polemiek wil ik de valselijke inhoud fragmentarisch en exemplarisch aan de kaak stellen. Ik ben jaren lid geweest van de raad van het liberale ziekenfonds te Antwerpen en de meeste scherp aangevallen onderwerpen volg ik vanuit verschillende hoedanigheden reeds decennia.

Niet alleen staan in de tekst pijnlijke verwarringen zoals EFSA en EMA. Beide Europese instellingen hebben totaal andere functies. De ene is een voedselagentschap en het andere een agentschap dat moet toezien op de toelating van medicijnen. De kritiek en het gelijkstellen van EFSA en FDA (Food and Drug Administration in de Verenigde Staten) houdt dus geen steek. Het volstaat een factcheck te doen om die beweringen onderuit te halen.

De conclusie over Trudy Dehue klopt ook niet met haar boodschap. Ik heb haar publicaties enkele jaren geleden gelezen en ze is niet voor niets invloedrijk in de psychologie. Ze zegt helemaal niet dat depressie marketing is. En nog minder een manier om drugs te pushen. Rilatine (product Ritalin) is evenmin zoals beweerd werd een antidepressivum maar het is een product ter behandeling van ADHD dat reeds vervangen is door het veel betere Concerta. Ik heb een broer met ADHD (vroeger noemde men dat minimal brain disfunction (MBD) of hyperkinetische kinderen) en ik heb daarom meerdere boeken over dat onderwerp gelezen (toevallig bijna alle uitgegeven bij Swets in Lisse dat toen een fraai fonds psychologie had). Waar Anne Dekker interessant was, bleek Russell A. Barkley een autoriteit die de inzichten betreft ADHD en ADD grensverleggend onderzocht en beschreef.[i] Hoewel soms controversieel aanvankelijk is de consensus nu wel degelijk dat ADHD bestaat en ook behandeld kan worden.

Nu zullen sommigen beweren dat ik pro farmaceutische sector ben. Ik heb voor Janssen Pharmaceutica, UCB Pharma, Cilag, Lifescan, Biomet, Merck, Wyeth, Solvay enzovoort educatieve cd-rom’s en DVD’s geproduceerd. Ik heb destijds over deze onderwerpen specialisten geïnterviewd. Doch ik heb nooit iets gemaakt of geschreven waar ik niet achter stond en mijn principes opzijgezet voor geld. Beweren dat belangrijke medicatie zoals Concerta (ADHD), Keppra (psychose), Risperdal (schizofrenie), Daktarin of Nizoral (antimyotica), Dalacin of Fucidin (antibiotica), de legionella-test of de combi-test voor het besmettelijke rotavirus van Coris Bioconcept, Polio Sabin (het vaccin tegen kinderverlamming) allemaal oplichterij zijn, getuigt van weinig gezond verstand.  Het waren en zijn stuk voor stuk baanbrekende medicaties. Me dunkt dat die miljarden beter besteed werden dan de uitgaven aan wapentuig zoals de Eurofighter.

Als hevig voorstander van generische geneesmiddelen en volger van die sector (o.a. Docpharma gekocht door Matrix, Omega Pharma, Eurogenerics of EG…. ) weet ondergetekende dat dit ook commerciële bedrijven blijven en vaak hoofdzakelijk commercieel en zonder R&D zoals de grote spelers.[ii] Aan R&D hangt een prijskaartje en dat is te rechtvaardigen, wat niet het geval is bij die Italiaanse speculantenclub die een weesgeneesmiddel kocht, de grondstof monopoliseerde en een hold-up op de ziekteverzekering pleegde). Veralgemenen zoals Van de Horst en dan nog op zo’n compleet scheefgetrokken manier is gewoon onkies.

Om een voorbeeld te nemen waar de tekst naar verwijst. Majeure depressie is zonder psychofarmaca als hersenziekte niet aan te pakken. Het is geen modeverschijnsel. Sertraline of buproprion zijn essentieel naast psychotherapie en psycho-educatie. Dat er bijwerkingen bestaan is evident, maar daarom geen reden om te gaan beweren zoals Van de Horst dat medicijnen ziek maken en dit zelfs onderdeel zou zijn van het business model. Farmaceuten zijn geen drugsdealers. Onderzoek wijst tegenwoordig zelfs uit dat depressie niet enkel met serotonine en dopamine te maken heeft maar zelfs met melkzuurbacteriën in de maag die deze stoffen afscheiden! De kans dat depressie dus in bepaalde gevallen een soort infectie van de hersenen zou kunnen zijn wordt niet meer uitgesloten. Het microbioom is heel belangrijk en wordt als dusdanig zelfs vanuit biotechnologische hoek gezien als een mogelijke remedie. Het werk van prof Jeroen Raes van de KU Leuven is wat dit betreft heel belangrijk.[iii]

Genetisch gemodificeerde organismen

Er is niet 1 wetenschappelijk bewijs dat “GMO’s” (in het Nederlands GGO’s, maar dat googlede Van de Horst allicht niet bij elkaar op de activistische pseudowetenschappelijke sites) of genetisch gemanipuleerde gewassen (GGG’s) schadelijk zijn. Niettemin is de regelgeving heel streng in de Europese Unie. Veredeling, kruisen of enten is trouwens ook genetische manipulatie of modificatie. Ik volg de biotechnologie sedert ik 19 was (dus bijna 30 jaar) met bijzondere interesse. Zoals ik ook een fascinatie heb voor genetica bij archeologisch of linguïstisch onderzoek. Ik nam zelfs deel aan twee DNA-onderzoeken om via familieverbanden de hele migratiegeschiedenis van de Homo sapiens in beeld brengen. Aan de UGent en elders volgde ik lezingen sinds 1990 en in mijn rijke journalistieke carrière kreeg ik de kans met toplui van Amgen, CropDesign, Plant Genetic Systems, tibotec, Virco, Galactic, Mithra, Argenx, Ablynx, Crucell, Galapagos enzovoort te mogen discussiëren. Uiteraard na jaarverslagen, knipselmappen en papers grondig gelezen te hebben om een beeld te vormen. Het klassieke huiswerk van elk fatsoenlijk wetenschapsjournalist. Als lid van de EUSJA (European Science Journalists Association) bezocht deze inktkoelie alle grote farmaceutische bedrijven en hun labs in Zwitserland. Daar was de mentaliteit inderdaad anders dan in de Benelux, maar de onderzoekers waren ook daar gewoon blij dat ze bij multinationals zoals La Roche en Novartis de fondsen kregen om remedies te zoeken en anders gingen ze wel terug naar de universiteit.

Nog zo’n instinker bij Van de Horst: kunstmest. Laten we wel wezen kunstmest verarmt de bodem niet.  Dat is onzin afkomstig uit het Brundtland-rapport uit 1987 en al dozijnen keren ontkracht en weerlegd. Toch duikt het weer op in de retoriek. Integendeel kunstmest deed het onderscheid tussen arme en rijke gronden vervagen. Het vergrootte het areaal dramatisch met als gevolg geen enkele hongersnood in Europa sedert 1946![iv]

Wetenschap als verkoopspraatje

Wetenschap is geen marketinginstrument. Soms misschien, maar niet in de aangevallen sectoren. Het is in de Europese Unie zelfs ten strengste verboden om voor medicijnen personen in witte jassen of met titels als Dr of professor enzovoort op te voeren in de reclame voor medicijnen (zelfs niet bij over-the-counter of OTC-middelen). Dat schimmelnagels of erectieproblemen soms slinks via een boodschap van algemeen nut (soort postbus 51) op tv kwamen, terwijl ze eigenlijk bepaalde producten aanprezen is een pekelzonde in vergelijking met wat kwakzalvers doen. Wat charlatans zoals A. Vogel met hun homeopatische kwakzalverij, rommelventers met wetenschappelijk klinkende merknamen zoals oscillococcinum en zeepfabricanten wel straffeloos mogen doen omdat hun product geen werkzame middelen bevat. Daar mogen witte jassen, kunnen verwijzingen zoals “x-aantal tandartsen gebruiken deze tandpasta zelf” enzovoort schaamteloos. De beweringen mogen absurd zijn als het om cosmetica of verzorgingsproducten gaat waardoor veel mensen geloven dat dode materie zoals haar kan revitaliseren. Inderdaad de miraculeuze verrijzenis van het hoofdhaar.  Al een geluk dat het niet pijnlijk is als dat al dat gerevitaliseerde haar afgeknipt wordt door de kapper of in een gloeiende krultang gedraaid. De patiënt wordt zeer grondig beschermd tegen de farmaceuten en hun “gif” zoals Van de Horst het noemt, de consument daarentegen niet tegen de kwakzalvers en slangenolieventers. Dat die nepmedicijnen in de apotheek voor grote omzet zorgen is niet de schuld van de industrie, maar van de bollenwinkels die apotheken werden door de jaren van desinformatie.

Geen enkele arts schrijft medicijnen voor om de industrie geld te helpen verdienen. PRIMUM NON NOCERE staat in de eed van Hippocrates. Dat lifestyle-medicijnen bestaan is een feit, maar wie gaat de mensen die zich beter voelen door viagra of vermageringspillen vertellen dat hun probleem inferieur is aan klassieke endemische ziekten?

Andere argumenten kunnen wel ernstig lijken. Neem bijvoorbeeld het voorbeeld van 2000 doden door medisch falen in Nederland per jaar. Dat is niet niets, maar dat is statistisch bijna insignificant. Het zijn er wel 2000 teveel, maar heeft de auteur al eens de statistieken van ziekenhuisopnames per jaar geraadpleegd? In 2012 waren er 2.394.000 opnamen voor vrouwen en 1.915.700 voor mannen in Nederland. Circa 1/2200 dus. Een risico van minder dan 0,05 % met andere woorden. Minder dan 5 honderdsten van een procent!

Voor Vlaanderen (de helft van Nederland qua bevolking) is het aantal ziekenhuisopnames tussen de 98 en de 200 per 1000 inwoners:

Figuur 1 bron: https://www.zorg-en-gezondheid.be/cijfers-voor-de-omgevingsanalyse-voor-een-zorgstrategisch-plan

Figuur 2 bron: https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/ziekenhuiszorg/cijfers-context/gebruik#node-ziekenhuisopnamen-naar-leeftijd-en-geslacht

Hoeveel denkt de lezer trouwens dat door de ziekenhuisbacterie (MRSA) sterven omdat mensen niet hygiënisch genoeg zijn? Of omdat de bacteriën resistent werden door het op eigen houtje antibiotica slikken bij virussen (wat niet helpt)? Kwakzalvers zoals cranio-sacraaltherapeuten en chiropracters maken meer dan 2000 slachtoffers om van de jaarlijkse 2 à 3 dode huilbaby’s door die krakers te zwijgen. Iedereen kent de verhalen van kankerpatiënten die door gebedsgenezers of “alternatieve genezers” jaarlijks voortijdig sterven omdat ze hun normale behandeling stopzetten.

Termen zoals “reguliere geneeskunde” zijn newspeak van “alternatieve genezers” of wat we vroeger denigrerend tovenaars, medicijnmannen of sjamanen noemden. Geneeskunde is evidence based of het is geen geneeskunde. Het hanteren van dergelijke termen is zoals de pseudowetenschappelijke onzin die marxisten vroeger uitkraamden over allerlei onderwerpen. Het zegt alles over de auteur.

Roofkapitalisten

De Sackers (van de synthetische opiaten Oxycotin in de VS) gelijkstellen met alle andere farmaceutische bedrijven is hetzelfde als autofabrikanten wapenhandelaars noemen omdat er elk jaar circa 600 verkeersdoden zijn. In 2017 vielen er in Nederland 613 verkeersdoden. Dit is 16 minder dan het aantal verkeersdoden in 2016, toen het er 629 waren.

Het monster van Loch Ness: het zogenaamd diabolische Monsanto

De passage over Robin en de irrationele tirades betreft Monsanto is bewezen klinkklare onzin. De hele glyfosaathetze is trouwens een voorbeeld van propaganda van het vieste soort. De feiten bewijzen dat bijna alle beweringen van de milieulobby leugens zijn, vooral diegene (“sociale ontwrichting, grootschalige industriële landbouw en natuurverwoesting“) die in deze recensie weer nodeloos aangehaald werden. Zelfs de bewering over aspartaam slaat nergens op. Dergelijke gegevens komen allemaal uit boordje aapverhalen die anti-Monsanto blijken. Nu valt over de geschiedenis van Monsanto één en ander te zeggen, maar dat rechtvaardigt geenszins flagrante leugens en fake news.

E-nummers

Nog zo’n wetenschappelijk ongefundeerd raaskallen gaat over de e-nummers in voeding.  E-nummers bestaan in alle soorten (en geen 240 zoals het stuk beweert, maar bijna 1000). Sommige vitaminen hebben een E-nummer net zoals caroteen (en betacaroteen = E160) trouwens.  Chlorofyl of bladgroen is E140, rode bietkleur is E162,  Vitamine C  of ascorbinezuur is E300, citroen = E330… gom, pectine allemaal E-nummers en allemaal geheel onschuldige en natuurlijke stofjes!!! Het recent populaire zoetstofje uit een Zuid-Amerikaans plantje stevia is E960. En jawel pis of urine (Carbamide of ureum) dat in kauwgom en tandpasta zit is E927b. Gelukkig ken ik er niet teveel uit mijn hoofd, maar mijn moeder was een verwoed E-lezer met zes kinderen. In de jaren 1970 bestond al een heisa tegen kleurstoffen en bewaarmiddelen (E-nummers) die op verpakkingen verplicht moesten komen te staan. Een verbeterde voedselveiligheid veroorzaakte bijna een angstpsychose omwille van de mysterieuze e-nummers. Die voedselveiligheid en zelfs de gegevens over voedingswaarden (de calorieën en de suikers) nam enkel toe. De fameuze suikerlobby waarover sprake faalde op dat punt dan toch werkelijk magistraal.

De lijst met compleet irrationele zaken en contaminaties van allerhande ongerelateerde onderwerpen is werkelijk tenenkrullend. Van de Horst lijkt een gek die alles op een hoop gooit en met conclusies komt die zelfs de status van syllogisme of correlatie niet benaderen. De oproep Ontdek de feiten?  Is dan ook bijzonder cynisch. De halve waarheden en de hele leugens in die bespreking (en allicht dus in dat boek) zijn beschamend. Als die fameuze 800 referenties in het boek allemaal van die bedenkelijke google-kwaliteit zijn als de geciteerde dan overweeg ik een oproep tot rituele boekverbranding te lanceren. Al zou zo een vilein geschrift misschien kunnen zelfontbranden.

Ieder academicus gruwt om zijn artikels te zien verschijnen naast een bespreking van dergelijk boek. Het is nefast voor het sérieux van Civis Mundi, het is gênant voor de redactie. Dit gaat niet over meningen, politiek of filosofie, dit is gewoon waanzin. Over het klimaat kan je nog redetwisten met argumenten en standpunten, maar wat die Van de Horst allemaal beweert hoort bij de gekkies. Elke paragraaf in de aangehaalde teksten van de bespreking rammelt zo van de onkunde dat het zelfs niet meer grappig is voor wie van surrealisme houdt.

Ik wil gerust meegaan in een gezonde scepsis of zelfs stevig wantrouwen tegen commerciële motieven. Ik spring graag op de bres voor de zwakkeren en ik heb ook een hekel aan multinationals en speculanten, maar dergelijke ongefundeerde aanval op de gehele wetenschap met bangmakerij en hysterische uitvallen naar tienduizenden artsen, farmacologen, psychologen, landbouwingenieurs … slaat werkelijk nergens op. Het is een aanslag op het gezonde verstand. De waarheid heeft haar rechten. De medische wetenschap alleen al evolueerde de afgelopen 20 jaar zodanig dat miljoenen mensen die een generatie geleden ten dode opgeschreven waren nu een comfortabel leven kunnen leiden. De hongersnood in de wereld is nog nooit zo klein geweest (en nog steeds te groot), de kindersterfte nog nooit zo laag (en nog steeds te hoog)…. En dat is heus niet de verdienste van doemdenkers en dogmatische fanatici die veganisme propageren of kunstmest en pesticiden verketteren. Dit zijn lui die iedereen terug naar het stenen tijdperk willen omdat ze empirische wetenschap niet begrijpen en dus des duivels vinden. Kortom sjamanisme.

Bibliografie:

Barkley, R.A. 2000. Druktemakers: Swets & Zeitlinger.

Barkley, Russell A., and Monique Van Dam-Middeldorp. 1997. Diagnose ADHD : een gids voor ouders en hulpverleners: Lisse : Swets en Zeitlinger.

Dekker, Anne. 2000. Ze Noemen Het Ad(H)D. Lisse: Swets & Zeitlinger.