Insecten

Civis Mundi Digitaal #80

door Jan de Boer

Het is duidelijk en ook wel begrijpelijk dat de dreigende uitsterving van olifanten en rinocerossen in de Afrikaanse savannen meer emotie teweegbrengt dan de snelle achteruitgang van muggen, bladluizen, mieren, kevers en andere insecten op het aardoppervlak. Toch is de versnelde verdwijning van insecten sinds een paar decennia zeker zo verontrustend en veel problematischer dan die van de grote zoogdieren.

Alweer even geleden trokken Australische onderzoekers aan de alarmbel. Zij vatten meer dan zeventig internationale studies over de evolutie van insecten op de lange termijn samen en publiceerden zo het eerste mondiale rapport over dit onderwerp. De conclusies zijn indrukwekkend en onrustbarend: in totaal is er al gedurende een dertigtal jaren een voortdurende achteruitgang van zo’n 40 procent van insectensoorten en hun uitsterven gaat veel sneller dan het verdwijnen van zoogdieren, vogels of reptielen. De onderzoekers zijn van oordeel, dat met het huidige ritme het merendeel van de insecten aan het einde van deze eeuw niet meer bestaat, als er geen maatregelen getroffen worden. Dit verschijnsel is waar ook ter wereld algemeen. Wat oudere automobilisten kunnen constateren dat hun voorruit niet zoals vroeger bezaaid is met verpletterde insecten.

Insecten zijn essentieel voor de biodiversiteit, want zij liggen aan de basis van heel veel natuurlijke ecosystemen. Hun verdwijning heeft catastrofale gevolgen niet alleen voor andere diersoorten zoals vogels, reptielen en amfibieën die zich met insecten voeden en zo op hun beurt bedreigd worden, maar ook voor onze voedselproductie. Meer dan één derde van de mondiale voedselproductie hangt af van de bestuiving door insecten. De rol van bijen is in dat opzicht bekend, maar staat verre van alleen. Voor de wetenschappelijke wereld is de oorsprong van dit mondiale probleem duidelijk: verstedelijking, ontbossing, en vervuiling zijn dodelijk voor de insecten. Maar nog meer speelt hier de intensivering sinds een halve eeuw van de landbouw een rol door de algemeen verbreide toepassing van pesticiden, in het bijzonder van neonicotinoïdes die de laatste twintig jaar massaal worden gebruikt.

Deze vicieuze cirkel is schrikwekkend: hoe meer de moderne landbouw pesticiden gebruikt voor het verhogen van het rendement en het voeden van de mensheid, hoe meer zij de natuurlijke mechanismen van bestuiving door insecten doet verdwijnen. Daarbij bevordert zij de ontwikkeling en verbreiding van schadelijke insecten die resistent zijn voor pesticiden en zo ongehinderd de landbouwproductie aanvallen.

Tegenover deze grote bedreiging van de biodiversiteit staat de even duidelijke als schandelijke onmacht van de publieke autoriteiten. Het gebruik van pesticiden neemt overal toe, In Frankrijk in 2018 maar liefst met 22 procent. Het nog steeds door de overheden toegestane gebruik van de kankerverwekkende onkruidverdelger glyfosaat, geproduceerd door de firma Monsanto die weinig op heeft met onze gezondheid maar wel des te meer met de belangen van zijn aandeelhouders, bevestigt deze schuldige blindheid voor ons aller toekomst.