Fact check: horrorapp-berichtjes

Civis Mundi Digitaal #80

door Lode Goukens

Wat is er waar van het item over horrorberichten bij kinderen in Vlaanderen dat de VRT de hele dag in het nieuws bracht? Helaas weinig en de nieuwswaarde is ook betrekkelijk laag. Het fenomeen werd al twee jaar geleden gesignaleerd. Dit keer lag niet een persbericht aan de basis van de hoax, maar de overschrijverij zo kenmerkend voor de Vlaamse media.

Ten eerste bestaat die zogenaamde “Momo Challenge” — die de VRT nooit bij naam noemde — al van voor juli 2017 en bleek het net als de Blue Whale Challenge fake news uit Rusland. Het is ontstellend om te zien hoe dit oud nepnieuws door een sensationeel artikel in een zogenaamde kwaliteitskrant een domino-effect opleverde van feitelijk en inhoudelijk onzorgvuldig, sensationeel en oud nepnieuws. Ten tweede valt het pijnlijk op hoe alle zenders van de VRT een online krantenstukje kopiëren en de kranten en tijdschriften dan weer aan de slag gaan met dezelfde opgeklopte oude rotzooi om nieuwe stukken te schrijven om de likes en shares te oogsten die het non-nieuws blijkbaar oplevert. Het hele mechanisme achter fake news sluit dus perfect aan bij de manier van werken van de Vlaamse mainstream media op 27/2/2019. De VRT en Mediahuis op kop van de fanfare.

Het valt zelfs op dat niet de minste moeite gedaan wordt om genuanceerd te zijn en om ander beeldmateriaal te zoeken (zie illustratie). Als het echt zo’n plaag is dan moet iedere redactie toch wel originele voorbeelden uit eigen kring kunnen opduikelen? Dan kent iedereen wel een slachtoffer?

Het snel bezoeken van een lagere school door de VRT is bezwaarlijk degelijke journalistiek. Een soort vox pop van minderjarigen wiens ouders zelfs geen toestemming gaven om hun kinderen op te voeren in nieuwsprogramma’s. De show of hands en groepsdruk in een klasje moeten het verhaal van de VRT bevestigen.

Echte deskundigen kwamen uiteraard niet aan bod. Een federale politieagente die zegt dat ouders klacht moeten indienen bij de lokale politie kan bezwaarlijk diepgravende journalistiek genoemd worden. Dat is het standaardantwoord bij computerdelicten. Over de grootte van het fenomeen geen uitleg, over de frequentie eveneens noppes, nada...

Google-journalistiek op basis van stukje van een collega zonder de motieven of de trigger voor dat artikel te kennen. Wie is de oorspronkelijke bron? Welke reden had de auteur dat dit nu plots het nieuws haalt? Waarom belde geen enkele redactie de oorspronkelijke auteur om diens uitleg te vragen? Om geen bron te moeten vermelden bij sensationeel nieuws?

Figuur 1 KOPIEERGEDRAG ad nauseam

Zelfs Libelle vond het nodig om op de kar te springen. De vraag is of al die redacties ook iets anders doen dan churnalism over hun publiek uitstorten? Los van het compleet ontbreken van het checken van de feiten.

De bron van deze gekte blijkt voor een keer geen pr-stunt , maar een stukje uit de koker van de redacties van Mediahuis. De oudste versie dateert van dinsdagavond bij het Belang van Limburg. Al snel volgde het stuk in De Standaard van 27/2/2019 met koppen “Van horrorberichten tot regelrechte chantage: kinderen durven er vaak niet over te praten met hun ouders, uit schrik dat die hun gsm zullen afnemen.” en “Horrorberichtjes bezorgen kinderen slapeloze nachten”.

Op Youtube staat echter al uitleg van de NOS uit 2017. Het Jeugdjournaal zorgde toen ook voor een vloed van reacties, likes, shares en artikels in de mainstream media.

Feiten over het fenomeen zijn er nauwelijks. De omvang is onbekend. Daar is echter een goede reden voor. Het is FAKE NEWS.  Nochtans had één zoekopdracht in Google Scholar context kunnen geven.[1] Larry Magid noemde het FAKE NEWS. Dat artikel dateert van 21/9/2018! De dus hele Vlaamse persmeute vergaloppeerde zich aan fake news. Opnieuw.

Lode Goukens

Bibliografie:

Magid, Larry. 2018. "Dire warnings about children dying because of apps and games are a form of’juvenoia’."  Parenting for a Digital Future.