IJsland in moeilijkheden

Civis Mundi Digitaal #82

door Jan de Boer

De IJslandse luchtvaartmaatschappij WOW AIR is op 28 maart jongstleden failliet verklaard. Alle pogingen om investeerders aan te trekken hebben geen succes gehad. De gevolgen zijn voor het eiland met zijn 340.000 inwoners niet gering. Volgens verschillende schattingen kan het een verlies van 0,9 tot 2,7 procent van het bruto binnenlands product (BBP) opleveren. Op 28 maart konden 4000 passagiers niet meer vervoerd worden en stonden 1100 werknemers van WOW AIR op straat. Nog nooit in de geschiedenis van IJsland hebben zoveel personen op dezelfde dag hun werk verloren. Als we daarbij rekening houden met leveranciers en aanverwante diensten staan meer dan 3000 banen op de tocht. De compagnie Reykjavik Excursions heeft al 59 werknemers ontslagen vooruitlopend op een lager aantal bezoekers deze zomer. Inderdaad kan de verdwijning van de door WOWO AIR verzekerde vluchten in de komende maanden een teruggang van het aantal reizigers met 16 procent veroorzaken volgens de IJslandse bank Arion. Dit geldt zeker voor de tijd dat andere luchtvaartmaatschappijen nog niet de rol van WOW AIR overgenomen hebben. Een danig verlies voor deze sector. De reissector is essentieel voor de economie op dit vulkaaneiland. Na de ineenstorting van de banken in 2008, heeft het toerisme gezorgd voor nieuw leven. Vandaag de dag zorgt het voor 23 procent van het BBP en voor 42 procent van inkomsten van buitenlandse deviezen: twee keer zoveel als in 2011. Het aantal bezoekers aangetrokken door het woeste landschap en het noorderlicht is enorm gestegen: van 459.252 in 2010 tot meer dan 2 miljoen in 2018. Niet alle IJslanders zijn gelukkig met deze explosie van toeristen en vragen zich af of hun eiland niet te afhankelijk is geworden van het toerisme.

In ieder geval is het failliet van WOW AIR, slachtoffer van de concurrerende low-cost maatschappijen en een verhoging van de kerosine-prijs, een serieuze test voor het eiland. Mar Gudmunsson, de directeur van de IJslandse Centrale Bank legt de nadruk op de veerkracht van de economie, die heel wat meer solide is dan een tiental jaar geleden. Bjarni Benediktsson, de minister van financiën, verzekert dat het toerisme nog veel niet heeft geëxploiteerd dat wel potentieel heeft.

Toch komen deze moeilijkheden op het moment dat de economie een serieuze vertraging beleeft. Het IJslandse Instituut voor Statistiek voorziet dit jaar slechts een economische groei van 1,7 procent, wat ver achterblijft bij de jaarlijkse groei met 4,4 procent sinds 2014. Bovendien is het sociale klimaat gespannen. De toestroom van toeristen heeft de prijs van huizen in de hoofdstad Reykjavik omhoog gejaagd, waar ook op veel woonruimte door Airbnb beslag is gelegd. Het resultaat: jongeren hebben steeds meer moeite om huisvesting te vinden en veel IJslanders hebben het gevoel dat het geld dat het toerisme opbrengt, niet aan iedereen ten goede komt. Deze frustratie vertaalt zich de laatste maanden in een vernieuwing binnen de belangrijkste vakbonden, die nu geleid worden door meer radicale bestuurders die duidelijke maatregelen eisen ten gunste van de koopkracht van de meest kwetsbare bevolking. Op 3 april jongstleden hebben ze een verhoging van het maandelijkse minimumloon in de wacht gesleept: van bruto 2376 euro naar 2758 euro in 2022. Ook zijn een serie maatregelen voor huishoudens aangekondigd zoals verlaging van de belastingen en een verhoging van bepaalde gezinsuitkeringen.

Bestrijden deze maatregelen de vertraging van de economie of zijn ze een gevaar voor een hogere inflatie zoals verscheidene werkgevers vrezen? In afwachting daarvan probeert de oprichter van WOW AIR, Skuli Mogensen, nog te redden van wat er van zijn luchtvaartmaatschappij is overgebleven. Terwijl een team is benoemd om de liquidatie uit te voeren, zou hij nieuwe investeerders hebben benaderd aldus het dagblad Morgenblaoio. IJsland wacht in spanning af.