Eerste Kamer moet blijven, maar anders!

Civis Mundi Digitaal #82

door Erik Jurgens

Wim Couwenberg wil van onze senaat af.

Maar om de verkeerde redenen. Dit zeg ik niet omdat ik er twaalf jaar lid ben geweest (1995-2007). Maar omdat toezicht op  de kwaliteit van de wetgeving echt vraagt om een tweede instantie.

Couwenberg geeft een overzicht van de vele pogingen om de Eerste Kamer (EK) af te schaffen. Proberen af te schaffen is echter mijns inziens contraproductief, dat lukt niet. Hervormen wellicht wel.

In die jaren dat ik lid was heb ik veel krakkemikkige wetgeving langs zien komen. De EK kan echter alleen een voorstel afstemmen. Dat is een veel te zwaar middel, zeker voor een Kamer die een politiek secundaire rol moet spelen. Vaak gaat het om ernstige fouten, maar moet de EK toch voorstemmen omdat de tijd dringt.

Liever had ik toen die wetsvoorstellen teruggestuurd naar de Tweede Kamer, met onze constructieve kritiek. Als die kritiek niet van puur partijpolitieke aard is maak ik mij sterk dat de Kamer daar gevoelig voor is, en het wetvoorstel wijzigt.  Hoe het zij, de Tweede Kamer moet vervolgens het laatste woord hebben. Dat stelsel hebben de Britten sinds 1911, toen terecht de macht van de House of Lords werd beknot. De Lords mogen twee keer terugsturen, binnen een beperkte tijd. Ik heb gekeken naar de commentaren waarmee zij voorstellen terugsturen. Van hoge kwaliteit,  niet verbazingwekkend gezien de expertise binnen de House of Lords. De EK zou een zelfde niveau kunnen halen.

Wim Couwenberg herhaalt voor de zoveelste keer dat de democratische legitimatie van de EK ’uiterst dun’ zou zijn. Dat is onzin. De omvang van de fracties in de EK berust helemaal en onverkort op een verkiezing, die van provinciale staten. Alleen over de personele samenstelling van de EK heeft de kiezer niks te zeggen. Maar dat is ook bij de TK het geval.  Bij de verkiezingen van beide Kamers woorden door de partijen landelijke kandidatenlijsten ingediend, meestal vastgesteld door de partijleden op congressen. Voorkeurstemmen uitbrengen zijn bij de Tweede Kamer mogelijk, maar leidden in 2017 tot maar een enkele gekozene afwijkend van de lijstvolgorde....

Ik zou overigens die verkiezing van de EK via provinciale staten willen afschaffen. De samenstelling van de EK gaat te veel de verkiezing overheersen, zoals onlangs weer bleek. Als de EK toch alleen mag terugzenden, dan is het risico dat de EK toch een te zware politieke rol gat vervullen door die directe verkiezing wel heel klein.

De alternatieven die Wim Couwenberg voorstelt voor de EK? Toetsing van de rechter van wet aan Grondwet levert heel weinig op. Er is immers al toetsing aan verdragen. En het Europees Verdrag  Rechten van de Mens is veel strikter dan onze Grondwet.

En de terugkeer van het Bataafse stelsel van 1797 - zoals hij ook voorstelt - is onhaalbaar. Daar werd een enkele volksvertegenwoordiging gekozen, die zich opsplitste in tweeën, een voor de eerste lezing, de ander voor kritiek daarop. Dat voorstel zou ook de functie van de Tweede Kamer veranderen - en is dus helemaal onhaalbaar. De Noren hadden het tot 2009, en schaften het af. Het was onwerkbaar.

Daarom: hervorm de senaat door rechtstreekse verkiezing daarvan, én door beperking van diens bevoegdheid tot terugzenden van wetvoorstellen naar de Overzjde.