De nieuwgekozen president Zelensky van de Oekraïne geen cadeau voor Poetin

Civis Mundi Digitaal #83

door Jan de Boer

De vroege president van de Oekraïne, Porochenko mocht dan een zeer gespannen relatie met de Russische président Poetin hebben, allebei komen wel uit dezelfde visvijver van het ten onder gegane Sovjet-imperium. Voordat de Oekraïne zelfstandig werd in 1991, vervulde Porochenko zijn militaire dienst in het Russische leger in Kazachstan. Porochenko en Poetin hebben zo dezelfde gedragscodes en cultuur. Zelensky, een nieuweling in de politiek maar een talentvol manager van een belangrijke onderneming op het gebied van de showbusiness en op 21 april gekozen met 70 procent van de uitgebrachte stemmen, vertegenwoordigt niet alleen de generatie van na het Sovjetimperium, hij vertegenwoordigt ook een politieke breuk met het verleden. Hij is meer op zijn gemak met de Russische taal dan met het Oekraïens en dat maakt hem bijna nog gevaarlijker dan zijn voorganger die, een nationalistische campagne voerend gebaseerd op de religie, het leger en de Oekraïense taal, inspeelde op de verdeeldheid van het land. Zelensky daarentegen, spelend op de kaart van ontspanning en de strijd tegen de corruptie, zegt de Oekraïners van west en oost te willen verenigen: een verenigd land is sterker dan een verdeeld land.

Voor Poetin is Zelensky een breuk met het verleden, een soort die hij nog nooit binnen Rusland heeft ontmoet. Hij is de volgende etappe van de revolutie van Maidan die in 2014 Oekraïne in de Europese Unie wilde loodsen en de pro-Russische president verjoeg. Hij is – een schrikbeeld voor Poetin –gekozen in vrije verkiezingen die niet betwist werden. Jonge Russische kiezers vroegen zich direct na zijn verkiezing af waarom dat ook niet mogelijk bij hun zou zijn. Geen twijfel mogelijk dat ook de jonge Wit-Russische en Kazachstaanse kiezers zich dit afvragen. Op de avond van zijn overwinning zei Zelensky: » Ik ben nog niet als president geïnstalleerd maar ik wil mij richten als gewoon burger tot alle landen van het voormalige Sovjetimperium en hun zeggen dat alles mogelijk is » De ergste nachtmerrie van het Kremlin!

Parijs en Berlijn, die met argusogen de verkiezingen volgden, hebben een gezamenlijk belang: sinds 2014 geëngageerd om in de procedure van Minsk een oplossing te vinden voor het conflict van de Donbass, dat al 13.000 doden tot gevolg had en het nog steeds actief zijn van 40.000 manschappen aan beide zijden van de grens. Zij zien in deze verkiezing een kans om de onderhandelingen die sinds twee jaar op een dood punt zijn beland, weer nieuw leven in te blazen. Maar de kille reactie van Rusland op de verkiezing van Zelensky geeft naar mijn idee weinig reden tot optimisme over een grotere soepelheid van Poetin. In tegendeel door het weggeven van Russische paspoorten in de Donbass probeert Poetin eventuele stappen voor hereniging van Zelenski al bij voorbaat te torpederen.

Het avontuur van Zelenski is nog maar net begonnen en de gelegenheden om hem te zien mislukken, zullen niet mankeren. Alles zou het pessimisme kunnen versterken: de Russische factor, de urgentie van de rampzalige financiële situatie van de Oekraïne, de onervarenheid van Zelenski, de vaagheid van zijn programma… Maar er zijn ook Oekraïense waarnemers die in de weegschaal de immense hoop in Kiev als positief element plaatsen als ook de competentie van jonge in Porochenko teleurgestelde raadgevers, vroegere in het buitenland gerespecteerde ministers van economie en financiën, met wie Zelenski zich omringd heeft. De hoop ook dat de Europeanen hun zullen helpen dit post-Sovjettijdperk af te sluiten.