Donald Trump en Kim Jong-Un: ontspanning zonder overeenstemming
Civis Mundi Digitaal #83
door Jan de Boer
Sinds de snel afgelopen topconferentie van Donald Trump en Kim Jong-un eind februari in Hanoi is de dialoog tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea op een dood punt beland. Patstelling? Tactische terugtocht van beide presidenten? Gevaar voor nieuwe spanningen? Een derde topconferentie in het verschiet? Allemaal vragen waarop op dit moment geen zinnig antwoord te geven is. De ontmoeting van Trump en de Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in op 11 april jongstleden met als doel de onderhandelingen nieuw leven in te blazen en beide partijen over te halen tot een meer flexibele houding, heeft geen tastbaar succes opgeleverd. Maar deze ontmoetingen hebben wel bevestigd dat de Amerikanen en de Noord-Koreanen de deur naar nieuwe onderhandelingen niet totaal dicht hebben gesmeten. Beide partijen, ook al blijven ze op hun standpunten staan, willen het klimaat van ontspanning dat sinds 2018 op het schiereiland heerst, niet in de waagschaal stellen. Twee weken na de topconferentie in Hanoi prees de Noord-Koreaanse vice-minister van buitenlandse zaken, Choe Son-hui, de goede verstandhouding tussen beide leiders maar bekritiseerde tegelijkertijd het gebrek aan goede wil van de Verenigde Staten ondanks de opschorting van raketproeven door Noord-Korea, de ontmanteling van de nucleaire basis bij Punggye-ri en van de lanceerplaats van raketten bij Sohae.
Een wederopleving van activiteiten bij deze lanceerplaats geeft reden tot speculaties voor een lancering van een nieuwe raket, maar ik acht dat niet erg waarschijnlijk. Een provocatie is niet in het belang van Pyongyang aangezien deze het internationale imago van goede wil dat Kim Jong-un heeft weten op te bouwen, aantast en vooral ook omdat dit China voor wie de stabiliteit op het schiereiland een absolute prioriteit is, kan mishagen. Nieuwe spanningen zijn ook niet in het belang van Kim Jong-un zelf die het hoofd moet bieden aan interne moeilijkheden: de internationale sancties belemmeren het herstel van de economie. Het regime is er zich van bewust dat het niet weer de bevolking een nieuwe gedwongen ‘stap vooruit’ kan opleggen zoals dat het geval was tijdens de hongersnood in de tweede helft van de jaren 1990. Er is een grens aan het lijden zeker omdat de regering heeft beloofd de levensomstandigheden te verbeteren. Er zijn wat dat betreft duidelijk positieve tekenen, maar zij zijn nog ver verwijderd van de verwachtingen en de voedselsituatie blijft moeilijk.
Er zijn nauwelijks of geen effecten van de aan Noord-Korea opgelegde sancties. Het regime heeft de versterkte sancties weten te omzeilen, onder meer met hulp van China, zoals ook in een recent rapport van de Verenigde Naties wordt vermeld. Peking zou ook het handelstekort met Noord-Korea financieren dat in 2018 fors toegenomen is: een vermindering van 80 procent van de Noord-Koreaanse export en van 30 procent van de Chinese import. Zelfs als de strategie van maximale pressie van de Verenigde Staten en hun bondgenoten niet de verwachte resultaten heeft opgeleverd, biedt het Noord-Koreaanse ‘koorddansen’ niet meer dan een noodoplossing.
De persoonlijke diplomatie van Donald Trump heeft een dialoog op het hoogste niveau tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea bewerkstelligd, waardoor de weg naar ontspanning openligt. In Hanoi hadden beide partijen de lat te hoog gelegd. Zijn beide landen nu bereid om soepeler met elkaar om te gaan? Een compromis veronderstelt dat de Amerikanen de voorwaarde van een nucleaire ontwapening van Noord-Korea als niet realistisch beoordelen en dat de Noord-Koreanen begrijpen dat het ook niet realistisch is op een vooruitgang te hopen als zij niet meer dan een ontmanteling van de kerncentrale in Yongbyo, - hun voorstel in Hanoi - in de aanbieding hebben.
Maar er zijn onbekende factoren die toekomstige onderhandelingen beïnvloeden. Zijn de Verenigde Staten bereid om vooreerst een beperkt akkoord te accepteren, terwijl er stemmen opgaan om bij de onderhandelingen ook andere vraagstukken dan alleen kernwapens te betrekken: chemische en bacteriologische wapens en mensenrechten.? Een akkoord wordt daardoor niet vereenvoudigd om het maar zacht uit te drukken. Een andere onbekende factor: het gewicht van Rusland. Nu dezer dagen er een ontmoeting tussen Kim Jong-un en Poetin in Wladiwostok plaats gaat vinden, zou dit kunnen leiden tot een versterking van de band tussen Moskou en Pyongyang die het Koreaanse vraagstuk nog ingewikkelder maakt. Ik vraag mij daarbij af of China een versterking van deze band op prijs stelt: een gok van Kim Jong-un?