Ethiopië in de ban van een etnische en religieuze crisis
Civis Mundi Digitaal #91
door Jan de Boer
Abiy Ahmed
Het is voor mij nog altijd een raadsel dat de premier van Ethiopië, Abiy Ahmed, dit jaar de Nobelprijs voor de vrede toegekend heeft gekregen voor de bereikte vrede tussen Ethiopië en Somalië. Natuurlijk heeft hij daaraan meegewerkt, maar die vrede is met name bereikt door (financiële) tussenkomst van Saoedi-Arabië, die een kans zag om via het totalitaire Eritrea zijn invloed in dit strategische deel van Afrika te versterken. In eigen land krijgt Abiy Ahmed, die sinds zijn Nobelprijs de halve wereld afreist, het zwaar voor de kiezen nu hij kennelijk niet in staat is om de veiligheid en de rechtsstaat in Ethiopië te handhaven, waardoor de etnische en religieuze crisis in het land zich zienderogen verdiept.
Eind oktober jongstleden was Abiy Ahmed in de Russische stad Sotsji, waar hij de eerste topconferentie Rusland-Afrika bijwoonde, toen het land in vlammen uitbarstte. Tientallen personen werden gedood, een veelvoud raakte gewond. De politie opende bij deze botsingen tussen de verschillende bevolkingsgroepen van Ethiopië het vuur op de manifestanten: « Mensen werden daarbij gedood door stokslagen en met kapmessen, huizen werden in brand gestoken, vuurwapens werden gebruikt… », aldus Amnesty International.
Deze gewelddadigheden doen de balans van de premier geen goed en kunnen zelfs de algemene verkiezingen in mei 2020 op het spel zetten. Alles begon op dinsdag 22 oktober, toen Abiy Ahmed in het parlement vlak voor zijn vertrek naar Rusland de media op de korrel nam: » De eigenaren van de media die geen Ethiopisch paspoort hebben en een dubbelspel spelen (…) In perioden van vrede zijn ze aanwezig, maar wanneer er problemen zijn, geven ze niet thuis. » Hij zei daarbij maatregelen tegen hen te zullen nemen als de vrede en het bestaan van Ethiopië in gevaar zouden komen.
Jawar Mohammed
Deze dreigende woorden waren een nauwelijks bedekte waarschuwing voor Jawar Mohammed, een militant met de Amerikaanse nationaliteit die regelmatig door zijn critici beschuldigd is van het aanwakkeren van etnische haat. Hij is een zeer populaire Oromo die meer dan 1,75 miljoen abonnees op Facebook heeft en steeds openlijker de premier bekritiseert. De directeur van Oromia Media Network ziet zich als de strateeg en communicatiespecialist van de Oromo-revolutie, de grootste moslimgemeenschap van Ehtiopië, waartoe hij met Abiy Ahmed behoort. Gedurende verscheidene jaren, toen hij in de Verenigde Staten verbleef, mobiliseerde hij via internet duizenden Oromo-jongeren, de « Qeerroo » en moedigde hen aan zich te verzetten tegen de centrale macht, in het bijzonder tegen de Tigreens, die hij ervan beschuldigde alle politieke en economische posten te bezetten.
Hun opstand, samen met die van andere gemeenschappen als de christelijke Amhara’s, de tweede grootste gemeenschap in het land, veroorzaakte het vroegtijdige vertrek van de vroegere premier. Zo ontstond ruimte voor verandering aan de top van de regering, waardoor Abiy Ahmed in april 2018 aan de macht kon komen. Op zijn uitnodiging keerde Jawar Ahmed in augustus 2018 terug uit Amerika, waar hij asiel had gekregen en federale bescherming genoot. Maar op 22 oktober beschuldigde deze militant de autoriteiten ervan deze bescherming te hebben stopgezet, zonder hem te waarschuwen. Op Facebook liet Jawar Mohammed weten dat « het plan niet was hem tegen te houden, maar hem beveiliging te onthouden om zo een aanvallende menigte op hem los te laten «.
Toenemend conflict
Dit bericht provoceerde de woede van zijn aanhangers, die met honderden voor zijn woning hem hun bescherming toezegden en slogans tegen premier Abiy Ahmed schreeuwden. Dit protest werd als een lopend vuurtje gevolgd door andere manifestaties in andere steden in het oosten van de regio Oromia. Jongeren blokkeerden de wegen, staken boeken van de premier in brand waarin hij opriep tot vreedzaam samenleven en eenheid. Dit conflict, dat zich bij deze twee mannen uitkristalliseert, verbergt in werkelijkheid twee visies van de Ethiopische politiek. Jawar Mohammed beschuldigt de premier van dictatoriale trekken en intimidatie, en kijkt met ongenoegen naar Abiy Ahmed, die de sinds 28 jaar aan de macht zijnde coalitie wil verenigen en versterken, hetgeen het politieke gewicht van de moslim-Oromo duidelijk vermindert. Jawar Mohammed heeft altijd gepleit voor een grotere invloed van de Oromo in de nationale Ethiopische politiek, op grond van het demografisch gewicht van zijn volk. Vandaag de dag zijn de leider en talrijke Oromo’s van mening dat Abiy Mohammed afstand neemt van de werkelijke strijd van de Qeeroo. Deze laatsten strijden overigens niet voor « synergie en samenwerking », de « medemer », het concept van de premier, en dat geeft het protest een etnisch aspect. Leden van verscheidene gemeenschappen, met name de christelijke Amhara’s en de Gamo’s, zijn ook slachtoffer geworden van gewelddadigheden. Dit geeft het een en ander ook een religieus aspect, met als doelwit bijvoorbeeld de eigendommen van de orthodoxe Ethiopische kerk, die beschouwd wordt als een symbool van een gecentraliseerde « geamhariseerde« eenheidsstaat. Voor René Lefort, onafhankelijk wetenschapper en specialist inzake Ethiopië en mijn onvolprezen informatiebron, zetelt het enorme gevaar in het totale onvermogen van Abiy Ahmed om de even dramatische als klassieke escalatie van etnische conflicten te beheersen, die in 2018 al tot de verplaatsing van 2,9 miljoen mensen heeft geleid.
Jawar Mohammed, die iedereen tot dusverre verzekerde dat hij geen politieke ambities had, sluit niet meer uit dat hij zich bij de verkiezingen in mei 2020 verkiesbaar stelt. Als de verkiezingen tenminste doorgaan…