Verkenning van de Eye-openers therapie
Deel 1: Inleiding, kennismaking en algemene typering

Civis Mundi Digitaal #92

door Piet Ransijn

Dit voorjaar ging ik naar een lezing van Annelies Spaargaren na een tip van een zus. Op de lezing demonstreerde ze haar Eye-Openers therapie aan de hand van haar boek. Bija een inleiding over haar boek vroeg ze wie er proefpersoon wilde zijn. Meteen maar uitproberen, leek mij. Wat ze zei was herkenbaar, ook voor toehoorders. Ze gaf een rake typering van kwaliteiten en ‘kwetsbaarheden’ die zij zag. Dit artikel berust deels op eigen ervaring van de  proefsessie en het vervolg.

De auteur is een regressietherapeut met vele jaren ervaring met de door haar ontwikkelde Eye-Openers therapie. Eerder werkte ze vele jaren als leerkracht en remedial teacher met kinderen met leer- en gedragsproblemen.
Vaak waren deze kinderen onzeker en hadden een gemis aan zelfvertrouwen. Zij ontdekte dat er verwondingen en onverwerkte pijnlijke emoties aan ten grondslag lagen, die de groei en bloei van een persoon belemmeren.
Bij nader onderzoek bleek de oorsprong samen te hangen met traumatische ervaringen. De ‘Grondtrauma’s’ en ‘Oerwonden’, zoals zij deze noemt, laten hun sporen achter in ons leven in de vorm van geblokkeerde gevoelens, remmingen, angsten en andere gevoeligheden en kwetsbaarheden.
Daardoor wordt het gevoel van zekerheid, vertrouwen en veiligheid ondermijnd. Als je meer inzicht krijgt en deze wonden als het ware (h)erkent en kunt aanvaarden dat de wonden pijn doen, kun je ook de sporen ervan verwerken. Zoals een wond die niet verzorgd wordt niet geneest, zo geldt dat ook voor een trauma dat niet wordt verwerkt (p 176).
Bewustwording is een belangrijke stap naar bevrijding, waardoor het leven weer kan gaan stromen. De levensenergie komt vrij als wonden zich helen en worden doorzien en doorvoelt. Door de bewustwording ga je anders tegen jezelf en het leven aankijken. Je begrijpt beter waarom het leven is zoals het is, zonder je ertegen te verzetten. Het kan bevrijdend zijn, als je mag zijn zoals je bent en begrijpt waarom je op een bepaalde manier reageert.
Acceptatie kan het begin zijn van een transformatie, die door verzet en repressie juist wordt belemmerd. Iedere wond en trauma biedt een kans om je ervan te bevrijden, waardoor het leven meer glans kan krijgen, als de levensenergie vrijer kan stromen. In hun groei geremde kwaliteiten komen vrij.

Je kunt een probleem en ook een ziekte zien als een signaal dat je attendeert om er iets aan te doen. Het is het begin van een proces van bewustwording en bewuste actie als je er aandacht aan geeft. Alsof er een rood controlelampje gaat branden: oliepeil nakijken of iets dergelijks, motorstoring of de motor wordt te heet. Dan ga je onderzoeken wat er aan de hand is en wat er aan te doen valt. Bewustwording is het begin van verandering en genezing door belemmeringen op te merken en te verwerken. Alleen al het bewust zijn van wat er aan de hand is, geeft al een bevrijding, die uitnodigt om meer bewust in het leven te gaan staan en meer mee te bewegen met de signalen die het leven geeft. Annelies Spaargaren noemt dat ontvankelijkheid, een belangrijke kwaliteit die onder meer samenhangt met ruimdenkendheid.
Maar er zijn nog veel meer kwaliteiten waarvan je je bewust kunt worden door trauma’s en oerwonden te doorgronden en deze te gaan zien en ervaren als uitnodigingen tot een voller, rijker, meer bewust leven.
Door meer inzicht kun je ook anderen beter begrijpen en aanvoelen.
Veel mensen hebben in de grond dezelfde oerwonden en trauma’s.
Maar afhankelijk van hun persoonlijkheidstype gaan ze er vaak op verschillende manieren mee om. Over verdedigingsmechanismen en persoonlijkheidstypen leert zij ook het nodige op haar cursussen.

De auteur maakt gebruik van diverse methoden, zoals  regressietherapie en onder meer verbindende of geweldloze communicatie, zoals ontwikkeld door Marshall Rosenberg. Daarnaast heeft zij een transformatiemethode uitgewerkt in zeven stappen. Tot zover iets over de inleidende beginselen.

Dit ‘7 stappenplan’ is een effectieve zelfhulpmethode voor zelfheling en zelfinzicht. Elke stap betreft een bepaald thema in je leven, waarover  je in korte tijd helderheid en inzicht krijgt met betrekking tot bepaalde klachten en problemen. Je vindt daardoor een hernieuwd contact met jezelf, jouw kwestie, jouw obstakel én jouw diepste verlangen. Het resultaat is meer helderheid en inzicht hoe je je leven fundamenteel kunt gaan verbeteren.

Overzicht

In het volgende komt mijn kennismaking met de methode aan de orde, vervolgens een algemene beschrijving van de methode.
In Deel 2 wordt de methode meer specifiek beschreven aan de hand van twee voorbeelden van een veel voorkomend ‘Grondtrauma’ en een voorbeeld van een  ‘Oerwond’. Namelijk een traumatische ervaring van slavernij en afhankelijkheid en de Oerwond Onbegrip en hoe deze kwetsuren zijn te helen.

Annelies Spaargaren

Kennismaking en bevindingen

Met het boek en de schrijver ben ik in contact gekomen door het verjaardagsfeestje van mijn zus. We kwamen per vergissing een dag te vroeg. Mijn zus had toen de gelegenheid om enthousiast het boek zien te laten zien en erover te vertellen. Het sprak haar aan dat je er zelf mee aan de gang kon gaan. Ze was ook naar een lezing geweest. Op de website bleek dat er de volgende dag een lezing was. We zijn erheen gegaan en kwamen terug met het boek. Bij de lezing maakte ik als proefpersoon kennis met haar methode. Zij kwam over als een ervaren therapeut, die putte uit levenslange ervaring en een overtuigende en levensechte indruk maakte. Dat wekte interesse om er dieper op in te gaan.

De methode is er onder meer gericht op het ophelderen van oude remmingen en blokkades, zoals ik bij de proefsessie en bij nadere kennismaking merkte. Als er een helend inzicht wordt gegeven, worden emotionele blokkades herkend en kunnen deze worden verwerkt en opgelost. Wat in de knel is gekomen krijgt dan meer ruimte. Ook worden er praktische adviezen gegeven, zoals kwetsbare kanten onder ogen zien, er zorgvuldig mee omgaan en spelenderwijs je grenzen te verkennen.
Bij een consult worden zogenaamde ‘Grondtrauma’s’ en ‘Oerwonden’ gediagnosticeerd en besproken op basis van ervaringen waar cliënten tegenaan lopen. Er liggen vaak traumatische ervaringen ten grondslag aande ‘kwetsbaarheden’ die wij tegenkomen. De methode van het bewust worden van oude trauma’s sprak mij aan, omdat we vaak last hebben van onderliggende traumatische ervaringen. Klachten hebben vaak te maken met dergelijke dieperliggende ‘kwetsbaarheden’. Het gaat erom de onderliggende oorzaak bewust te worden en te verwerken. De Eye-Openers therapie een verhelderende en heilzame werking naar mijn voorlopige bevindingen.

Als docent bij een hulpverleners opleiding (SPH Sociaal Pedagogische Hulpverlening en MWD Maatschappelijk Werk en Dienstverlening) heb ik diverse vormen van begeleiding en therapie leren kennen en ook door persoonlijke contacten met mensen die werken als therapeut. Verder was ik begeleider en beoordelaar van onderzoeksprojecten van deeltijdstudenten, die werkten bij zorginstelllingen, zoals jeugdinrichtingen en psychiatrische instellingen, gehandicaptenzorg, enz.

Dit artikel is ook gebaseerd op eigen bevindingen met wat in het boek staat. Daarbij kijk ik ook met de ogen van een socioloog of antropoloog die participerende observatie doet. De benadering van Annelies Spaargaren lijkt mij beter te werken dan wat ik eerder kende. Deelnemers aan een cursus die oefenden in de toepassing van de Eye-Openers therapie, ervaarden eveneens dat deze zelfhulpmethode verhelderend en helend werkte. De methode lijkt aan te sluiten bij een trend in de hulpverlening en psychiatrie, die gericht is op zelfwerkzaamheid en eigen initiatief van cliënten.

Traumatische ervaringen laten wonden achter

De schrijver gaat in op een aantal klachten en problemen waar veel mensen mee te kampen hebben aan de hand van voorbeeldverhalen uit de praktijk. Diat kunnen uiteenlopende lichamelijke klachten zijn, bijv. aan gewrichten, huid, hoofd, hart, longen, rug, ogen, enz. Ook vormen van verslaving aan alcohol, roken en eten, slaapproblemen, relatieproblemen en psychische klachten, zoals angsten en gebrek aan eigenwaarde en zelfvertrouwen komen aan bod.

Zulke klachten hebben vaak te maken met traumatische ervaringen, die Oerwonden achterlaten. De eerste stap bij de verwerking is bewustwording van de klacht en de onderliggende wond om deze vervolgens te helen door er gepaste aandacht aan te geven. Daarvoor is het nodig bepaalde kwaliteiten te ontwikkelen die ermee te maken hebben als aandachtspunten. Vaak is iemand al een eind op weg om met zijn kwetsuren om te gaan en weet hij of zij waar persoonlijke gevoeligheden liggen en wat hij of zij eraan kan doen.

Vervolgens komen de zogeheten ‘Grondtrauma’s’ en ‘Oerwonden’ aan de orde, waar mensen steeds tegenaan lopen. Ze leiden vaak tot zogenaamde ‘ervaringsherhalingen’: een bepaald soort ervaring komt net zolang terug totdat je deze hebt verwerkt. Dan roept de ervaring geen blokkade of remming, oude pijn, verdriet of angst meer op. Je kijkt er dan anders tegenaan, het is geen probleem meer. Je trekt het niet mee naar je toe.

Als iets een probleem is, dan is dit een uitnodiging om er dieper op in te gaan en in te zien en te doorvoelen wat het probleem is en hoe dat voelt. En welke kwaliteiten je ervoor nodig hebt om ermee om te gaan en het op te lossen. Deze kwaliteiten put je uit jezelf. Het probleem of de kwetsuur nodigt je uit deze kwaliteiten bewust te worden en te ontwikkelen. In een trauma ligt als het ware een parel verborgen in de vorm van een te ontwikkelen kwaliteit. Veel mensen zijn vaak al langer bezig met het ontwikkelen van de specifieke kwaliteiten die zij (nodig) hebben. De Eye-Openers benadering biedt hiertoe een stimulans en een gestructureerde methode tot bewustwording en verwerking van kwetsuren.

Verdriet kan ons bijv. helpen in contact te komen met onze gevoelens en is het begin van verwerking en loutering. Angst wordt een afsluitmechanisme genoemd ter bescherming, en boosheid een vorm van verzet: tot hier en niet verder. Deze gevoelens kunnen omgevormd worden door onservan bewust te worden. Ze kunnen een aanzet vormen tot gepaste actie, die de lading wegneemt en aanzet tot beschermende, begrenzende of verwerkende activiteiten.

Kenmerkend bij de benadering is dat tegenpolen en tegenstellingen elkaar aanvullen. Alsof in ieder probleem een oplossing is verborgen, die we ontwaren als we dieper op het probleem ingaan en ons van de achterliggende ervaringen bewust worden. Als tegenpolen tot een synthese komen en uitnodigen om ons van de  tegenpool of de verborgen kwaliteit bewust te worden, dan wordt het leven meer een geheel. Het wordt  geheeld en we leven dan niet meer verdeeld in angsten en problemen.
We komen dan tot onszelf in een onderliggend gebied van vrij bewustzijn, waarin een innerlijke ruimte is om ons in te bewegen en verder te ontplooien met alles wat we in ons hebben. Verborgen mogelijkheden en kwaliteiten ontkiemen en ontluiken. Alsof de lente van het leven weer begint en iedere dag weer nieuwe kansen biedt om oude traumatische ervaringen te verwerken en achter ons te laten.

Hierbij is het essentieel om contact te maken met al of niet verdrongen emoties. Als ze er mogen zijn, gaat de druk van de ketel en worden ze niet meer verdrongen, maar bevrijd en verwerkt. Verstopte kanalen gaan open en gevoelens gaan meer stromen. Aanvankelijk misschien soms een beetje heftig, als ze uit een kramp naar voren komen, maar daarna in allerlei schakeringen, zoals het leven tal van kleuren en nuances heeft. Verbinding en bewustwording, onderzoeken en ervaren zijn hierbij de sleutels, die kunnen ontsluiten wat tot voor kort op slot zat. Het invoelende begrip van de begeleider of therapeut kan hierbij ondersteunend en uitnodigend zijn om te leren werken met dit zelfhulp-boek.

In ieder onderdeel van het boek staan veel korte verhalen, soms een gedicht om de thema’s te verhelderen. Het volgende gedicht van de beroemde Perzische dichter Rumi zou er goed in passen.

Dansende boeren voor een herberg, Adriaen van Ostade, 1670

De herberg

Dit mens-zijn is een soort herberg

Elke ochtend weer nieuw bezoek

Een vreugde, een depressie, een benauwdheid

een flits van inzicht komt

als een onverwachte gast

Verwelkom ze; ontvang ze allemaal gastvrij

zelfs als er een menigte verdriet binnenstormt

die met geweld je hele huisraad kort en klein slaat

Behandel dan toch elke gast met eerbied

Misschien komt hij de boel ontruimen

om plaats te maken voor extase…

De donkere gedachte, schaamte, het venijn

ontmoet ze bij de voordeur met een brede grijns

en vraag ze om erbij te komen zitten

Wees blij met iedereen die langskomt

De hemel heeft ze stuk voor stuk gestuurd

om jou als raadgever te dienen

Rumi (1207-1273)