Australië: een continent dat brandt en rookt

Civis Mundi Digitaal #93

door Jan de Boer

Het jaar 2019 was het jaar met de hoogste temperatuur in de wereld sinds mensenheugenis. En dat wordt er de komende jaren niet beter op. Richard Betts, professor meteorologie, die een synthese gemaakt heeft van 57 recente studies van de impact van de klimaatopwarming op bosbranden, voorspelt van nu tot 2100 een gemiddelde temperatuurstijging van 3,5 graden. En wanneer er nu geen drastische maatregelen genomen worden om verdere klimaatopwarming tegen te gaan, dan zou die temperatuurstijging zelfs kunnen oplopen tot 6,5 graden. De klimaatopwarming gaat zo snel dat de natuur geen tijd heeft om zich goed aan te passen, waardoor de toekomst van onze menselijke beschaving meer dan ooit op het spel staat. Natuurlijk zal, zoals ik zo’n goede 30 jaar geleden schreef, de mensheid deze ramp wel overleven, maar de vraag is met hoeveel mensen en onder welke omstandigheden. Dat dat geen feest zal zijn, kunt u zich wel indenken.

Dat ziet er dus ook slecht uit voor de bewoners van Australië: een continent dat altijd brandt en rookt. In 1770 schreef de ontdekkingsreiziger James Cook toen hij langs de Australische kust voer, in zijn dagboek: « Waar we ook zijn, wij zien iedere dag rook en iedere nacht branden ». De historicus Jean-Baptiste Fressoz laat mij weten, dat volgens de milieuhistoricus Bill Gammage de Aboriginals, de oerbewoners van Australië, verantwoordelijk waren voor het overal aanwezige vuur: voor het bebouwen van grond,  voor het laten groeien van bepaalde soorten bomen die prooien aantrekken, voor het in standhouden van grasvlakten ter wille van de jacht. Volgens Gammage  zou heel Australië zo ongeveer iedere vijf jaar onderworpen zijn aan vuur. De historicus Stephen Pyne schat dat een groep van 40 Aboriginals die leeft in een gebied van 3000 hectare, jaarlijks tenminste 5000 vuren aansteekt

Het is de vernietiging van dit enorme gebied door de Europeanen en het verloren gaan van de kennis betreffende het vuur van de Aboriginals die verantwoordelijk zouden zijn voor de vlammenzeeën die de geschiedenis van blank Australië kenmerken. Dat met een accent op de laatste decennia: in 1974  ging 117 miljoen hectare in vlammen op, in 2009 verloren 173 mensen het leven door branden.

De stellingen van Gammage en Pyne worden dankbaar misbruikt door politiek rechts in Australië dat hecht aan de zeer machtige mijnbelangen: Australië is de grootste exporteur ter wereld van steenkool. Als de bossen en het dichte struikgewas, de « bush », in brand staan, is dat niet te wijten aan de opwarming van het klimaat, zeggen zij, maar aan de milieuverdedigers die weigeren het bos op een voldoende manier te onderhouden. Zij zijn van mening dat men zich weer moet laten inspireren door de Aboriginals: een uitbreiding  van gecontroleerde branden om de huidige vlammenzeeën te beperken.

Hun beschouwing kent echter verschillende problemen. In de eerste plaats toont onderzoek van houtskool aan dat sinds 70.000 jaar, dus bij de komst van de mens in Australië, er geen sprake is van een netto- toename van branden. Het toont integendeel aan dat de frequentie van branden nauw samenhangt met klimatologische variaties. Weinig nieuws tot dusverre, want in hetere jaren is de « bush » natuurlijk droger en dus brandbaarder. Ontegenzeggelijk speelt de huidige klimaatopwarming daarbij een rol.

In de tweede plaats  hebben de gecontroleerde branden van de Aboriginals weinig van doen met de branden aangestoken door veehouders of « rangers » op zeer grote oppervlakten vaak met behulp van vliegtuigen , die een vermindering van de biodiversiteit en een verarming van de bodem veroorzaken. En dan in tegenstelling tot hetgeen politiek rechts in Australië beweert, betaat er in werkelijkheid in de laatste jaren een uitgebreide praktijk  van gecontroleerde branden. Het probleem is echter dat deze aloude praktijk geen oplossing biedt wegens de klimaatopwarming: de « bush » is te droog en dat al veel te lang voor deze praktijk, de brandvrije zones functioneren niet meer, etc.

De premier van Australië, Scott Morrison, heeft beloofd een miljard bomen te planten om het  broeikasgas CO2 te vangen om daarmee het probleem van de klimaatopwarming in Australië op te lossen. De droom: het  beheersen van de klimaatopwarming en deze te beschouwen als omkeerbaar, gaat in werkelijkheid nu in rook op in de  Australische vlammenzee.