Aardgas als geopolitiek wapen

Civis Mundi Digitaal #93

door Jan de Boer

Vermoedelijk hebt u nog nooit gehoord van de in Siberië aan de rivier Amour gelegen Russische stad Blagovechtchensk. Russen en Chinezen hebben veel strijd om het bezit van deze stad geleverd, maar nu is Blagovechtchensk het symbool van een Russisch-Chinese toenadering. Met de Chinese stad Heihe op de andere oever van de Amour is er een vrijhandelszone gevormd die nu heel belangrijk is geworden door de voltooiing van een gigantische door het Russische Gazprom geëxploiteerde gasleiding: Power of Siberia. Het project - investeringskosten bijna 50 miljard euro - werd op 2 december 2019 ingewijd door de Chinese president Xi Jinping en zijn Russische confrater Poetin. Deze gasleiding moet jaarlijks 38 miljard kubieke meter gas aan het noorden van China leveren. Eerlijk gezegd had ik ook nog maar vagelijk van deze Russische stad en deze gasleiding gehoord, maar de Franse politicoloog en journalist Stéphane Lauer liet mij dit project dat met name ook grote geopolitieke belangen dient, in al zijn facetten weten.

Het brengt Rusland en China bij elkaar op het moment dat beide landen verslechterende relaties met het Westen hebben. Tot de aanleg van deze gasleiding werd in 2014 besloten nadat Rusland de Krim annexeerde. Het land kreeg toen te maken met Westerse economische sancties die ongunstig waren voor de verkoop van aardgas. De voltooiing van de gasleiding valt samen met de handelsoorlog van de Verenigde Staten tegen China die daardoor zich bedreigd weet voor zijn energievoorziening. Voor zowel Peking als Moskou is deze gasleiding van het hoogste belang. Volgens het Internationale Energie-agentschap is China de eerste importeur van gas. In 2024 zou het land volgens het agentschap 40 procent van de wereldproductie gebruiken en van nu tot 2040 zal het gasverbruik met 150 procent stijgen volgens de vooruitzichten van de China National Petroleum Corporation (CNPC). Niet alleen een gevolg van de economische bedrijvigheid, maar zeker ook vanwege overheidsplannen de vervuilende steenkool te vervangen door gas. Deze verandering in energieverbruik heeft zwaar te lijden door de door Trump begonnen handelsoorlog die een eind maakte aan de Chinese import van vloeibaar Amerikaans gas. Wellicht dat Trump in onderhandelingen met China een oplossing vindt om deze handelsoorlog te beëindigen om zijn kansen op herverkiezing niet in de weg te staan, maar niets is op dit moment nu ik dit schrijf, duidelijk. Hoe dan ook, op dit moment verzekert Power of Siberia 10 procent van de Chinese bevoorrading. Een tweede fase van het project: de bevoorrading van de oostkust van China, is in voorbereiding.

Voor Rusland is deze gasleiding cruciaal. Het land is meer dan ooit afhankelijk van fossiele energie waarvan 65 procent geëxporteerd wordt. Bijna de helft van de Staatsuitgaven worden daarmee gedekt.

Poetin richt zich steeds meer op het oosten. Hij heeft geen keus want in het Westen wordt het steeds moeilijker met name door de energietransitie, waardoor de import van Russisch gas in de landen van de Europese Unie in de laatste tien jaar met 10 procent is gedaald. Maar vooral heeft de Oekraïense crisis de Europese bevoorrading in de war geschopt. Om de Oekraïne te vermijden wordt de gasleiding Nord Stream 2 via de Oostzee naar de Duitse kust aangelegd die bijna gereed is. De Verenigde Staten proberen met alle macht zich tegen dit project te verzetten. Diplomatieke argumenten verbergen de commerciële belangen niet: spelend op de angst voor Rusland voert Washington de druk op de Oost-Europese landen op om het duurdere Amerikaanse schaliegas te kopen. De spanningen met Duitsland liepen op 12 december jongstleden hoog op toen de Amerikaanse volksvertegenwoordiging zijn goedkeuring gaf aan sancties tegen ondernemingen die meewerken aan de voltooiing van Nord Stream 2. Of die overigens doorgaan is nog vers twee, want met Trump weet je het maar nooit.

De grote winnaar in deze « gasoorlog « is Poetin. Hij positioneert zich tussen de Europese markten in het westen en de sterk groeiende Chinese markten in het oosten. Zo genereert hij niet alleen nieuwe inkomsten, maar versterkt hij ook de Russische strategische positie: pure geopolitieke winst.