Wat weten we eigenlijk van Afrika?

Civis Mundi Digitaal #93

door Jan de Boer

Als antwoord op de titel van dit artikel kan ik met een ongerust hart zeggen: vrijwel niets als we uitgaan van niet of nauwelijks bestaande betrouwbare cijfers en statistieken. Dat is ook de conclusie van het laatste rapport van de stichting van Mo Ibrahim, miljardair en filantroop, gewijd aan het bestuur op dit continent. Het levensniveau, de staat van gezondheid of doodeenvoudig demografische ontwikkelingen…het gebrek aan gegevens is schrikwekkend. Hoed u dus voor mensen die menen precies te weten hoe het met de bewoners van Afrika ervoor staat.

Nu in 2020 scheidt ons nog 10 jaar van het door de Verenigde Naties afgekondigde jaar 2030 van de realisering van de 17 doelen van duurzame ontwikkeling zoals het uitbannen van extreme armoede, gelijkheid van mannen en vrouwen, een goed onderwijsniveau… De stichting Mo Ibrahim constateert dat het onmogelijk is om precies te evalueren waar Afrika wat betreft deze 17 doelen nu staat. De landen produceren slechts voortgangsgegevens voor hooguit een derde van deze doelen.

Nu moet wel ter verdediging van deze landen gezegd worden dat de catalogus van de 17 doelen van de Verenigde Naties uiterst ingewikkeld is met zijn 169 deeldoelen, sommigen veel te ambitieus, anderen veel te vaag. Maar toch, het ontbreken van gegevens is algemeen. Op bijna het hele continent heerst er een statistische mist. Telt Lagos, de enorme economische hoofdstad van Nigeria, 10, 15 of 20 miljoen inwoners? Hoeveel werklozen heeft Madagaskar waar de informele sector de meeste banen schept? Wat is het percentage schoolgaande kinderen in West Point, de grote sloppenwijk van Monrovia in Liberia? Wie het weet, mag het zeggen, maar er is niemand die het weet.

Nog vandaag de dag is er maar één op de twee Afrikanen die zijn nationaliteit kan aantonen. De stichting Mo Ibrahim – ook niet afkerig van cijfers – laat weten dat er slechts 8 van de 54 Afrikaanse landen over een operationeel systeem van geboorteregistratie beschikt. Een vijftiental Afrikaanse Staten heeft in de laatste tien jaar geen enkele volkstelling georganiseerd. In de Democratische Republiek Congo is dat zelfs in dertig jaar niet gebeurd. Daarbij moet men zich realiseren dat een burger die niet in de officiële burgerlijke stand geregistreerd staat grote problemen heeft om zijn of haar rechten waar te maken: naar school gaan, zich laten verzorgen bij ziekte, stemrecht, etc.

Ook op macro-economisch gebied zijn er weinig (betrouwbare) gegevens. Staatsschuld, inkomens, consumptie, armoede en zelfs het bruto binnenlands product (bbp)… de nationale rekeningen lopen in de meeste landen achter op de werkelijkheid. Bij gebrek aan vertrouwen in de nationale statistiek-instituten die ook zelden voldoen aan internationale standaarden, baseren privé-investeerders zich op cijfers van de Wereldbank of het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Dit enorme gebrek aan informatie betekent een grote handicap om het potentieel van een markt te leren kennen. In oktober 2019 beklaagde de Nigeriaanse president Muhammadu Buhari zich over het feit dat de meeste statistieken over zijn land « in het buitenland uitgewerkt zijn. Idiote schattingen die weinig te maken hebben met de werkelijkheid » verzuchtte hij bij de aankondiging dat hij de kwaliteit van de gegevens die Nigeria zelf produceert wil verbeteren. Dat laatste komt goed uit want dat is ook het 169de deeldoel van de Verenigde Naties. Over tien jaar zullen we weten of hier ook werkelijk vooruitgang is geboekt… Ik heb mijn twijfels.