De herverkiezing van Bolsonaro in 2022 bedreigd?
Civis Mundi Digitaal #94
door Jan de Boer
Een foto in de krant Estadao in oktober 2019 zegt veel….Bolsonaro wijst met zijn vinger naar zijn minister Sergio Moro, het beeld doet denken aan een revolver klaar om te schieten. Sergio Moro, het hoofd gebogen en de handen gekruist, lijkt te wachten op het moment dat zijn president hem executeert. Intussen kijken de aanwezigen die in Brazilië waren om een ceremonie van het hijsen van de Braziliaanse vlag bij te wonen geamuseerd toe. Ze hadden zeker niet zo’n tafereel van de twee meest populaire figuren van de regering verwacht.
Deze foto lijkt een voorspelling te zijn geweest, want sinds eind januari is de verhouding tussen Bolsonaro en zijn minister van justitie, de vroegere held van de strijd tegen de corruptie, buitengewoon slecht. Inzet: het gevecht om het leiderschap van extreem-rechts. Op 20 januari zag een woedende Bolsonaro zijn minister in de populaire politieke uitzending « Roda viva ». Sergio Moro verdedigde nauwelijks de akties van de regering en zei dat hij zich wellicht als presidentskandidaat in 2022 zou presenteren.
Twee dagen later was er de verwachte tegenaanval van Bolsonaro. Hij suggereerde dat hij wellicht de verantwoordelijkheid voor de « publieke veiligheid » nu toevertrouwd aan Sergio Moro, aan een full-time minister zou geven. De aangevallen Sergio Moro dreigde met aftreden. Bolsonaro krabbelde terug, maar bleef dreigen: « Vandaag de dag is er weinig kans op een creatie van een ministerie van veiligheid, maar dat kan morgen anders zijn, want in de politiek verandert altijd alles.»
In werkelijkheid hebben beide mannen, echt geen vrienden, sinds lang ruzie. Hun verbond werd gesloten op de dag na de verkiezingen in 2018. Het was allereerst een verstandshuwelijk: Bolsonaro profiteerde volop van de populariteit van zijn jonge minister van 47 jaar. Hij was de vroegere rechter en ster van de operatie « Lava Jato » tegen de corruptie, die de zeer controversiële in hechtenisneming van de ex-president Lula beval. Sergio Moro van zijn kant voldeed aan zijn onverzadigbare ambities, werd een almachtige minister van justitie en publieke veiligheid: twee zaken die voorheen nooit in dezelfde ministersportefeuille verenigd waren.
De geweldige populariteit van zijn minister – volgens het onderzoeksinstituut Datafolha was 53 procent van de Brazilianen vol lof over de akties van Sergio Moro - maakt president Bolsonaro zenuwachtig. De laatste « vreest meer dan alles de verschijning van een rivaal in het conservatieve kamp », laat mijn goede Braziliaanse vriend en schrijver François weten. « Sergio Moro kan een belangrijke tegenstander zijn. Hij heeft hetzelfde electoraat en probeert zich net als Bolsonaro voor te doen als de redder van de natie.»
Bolsonaro verwijt overigens ook zijn minister dat hij de federale politie niet voldoende in de hand heeft. De onderzoeken van de federale politie bedreigen zijn familie, met name zijn oudste zoon Flavio die verdacht wordt van witwassen van geld en het zich meester maken van publieke fondsen. Van zijn kant is Sergio Moro kwaad door het gebrek aan politieke steun van zijn chef. Deze heeft als wraak zonder een poot uit te steken het parlement het « pakket anti-misdaad » - een cocktail van maatregelen opgesteld door de minister van justitie op 23 januari jongstleden in werking getreden – volledig laten uithollen. François laat mij weten dat dit pakket overigens geen enkel veiligheids- probleem oplost. De belangrijkste maatregel is een verzwaring van de gevangenisstraffen, zo wordt de maximale straf van dertig jaar op veertig jaar gebracht. « Allemaal nergens voor nodig en het geeft het nu al totaal chaotische gevangenissysteem alleen nog maar meer moeilijkheden », verzekert mij François.
Een extra vernedering: Bolsonaro heeft een serie amendementen inzake dit « pakket » afgekondigd waarvan één voorziet in de creatie van een speciale rechter belast met het waken over de legitimiteit van de akties van de onderzoekers en over het respect van de rechten van het individu. Voorgesteld door politiek links is het een direct antwoord op de talrijke misslagen en machtsmisbruik van de operatie « Lava Jato ». Deze is aan het licht gebracht op de website The Intercept in 2019 en is een directe aanval op de akties van Sergio Moro.
Beide mannen proberen nu alles weer in wat rustiger vaarwater te brengen. Sergio Moro verzekerde in een radio-interview dat hij in de regering blijft en uit loyaliteit Bosonaro bij zijn herverkiezing in 2022 zal steunen. Bolsonaro zou volgens François grootmoedig aan zijn minister kunnen voorstellen hem in november tot lid van het Hoogste Federale Gerechtshof te benoemen: een eer zonder precedent voor deze in eerste instantie zeer bescheiden rechter. Maar ook een goede manier om een concurrent te elimineren: de elf rechters kunnen tot aan de leeftijd van 75 jaar hun functie blijven uitoefenen, lang genoeg om geen hinder van Sergio Moro bij de verkiezingen van 2022 te hebben.