Het in zichzelf teruggetrokken Amerika van Trump

Civis Mundi Digitaal #95

door Jan de Boer

Donald Trump werd in november 2016 met zijn slogan « America first » tot president gekozen. Hij koos een andere richting voor de Amerikaanse buitenlandse politiek, die sommigen kwalificeren als isolationisme of op zijn minst als een eenzijdige buitenlandse politiek die de internationale orde overhoop heeft gehaald. Een tweede mandaat van Trump zal daarin geen enkele verandering brengen. Maar dat tweede mandaat van Trump staat niet vast, vooral als de impact van de COVID-19-epidemie zijn belangrijkste argument, een bloeiende economie, doet verbleken. En dat is naar mijn mening beslist niet uitgesloten, zelfs waarschijnlijk ondanks de steun van de centrale bank. Dat roept de volgende vraag op: zal Joe Biden als nieuwe president – hij heeft bij de democraten verreweg de beste kans als presidentskandidaat gekozen te worden – terugkeren naar een situatie van rond 1991? Of anders gezegd: is een « terugkeer naar normale omstandigheden » een mogelijkheid in deze overhoopgehaalde internationale orde?

Ik geloof daar niet in. Noch de centrum-politicus Joe Biden, noch de radicale Bernie Sanders zullen een werkelijk alternatieve politiek verdedigen. De televisiedebatten hebben zelfs de democratische kandidaten voor het presidentschap de gelegenheid geboden hun non-interventiepolitiek te verduidelijken. Phil Gordon, een belangrijke democratische diplomaat die nu Joe Biden steunt, over deze kwestie: « Bernie Sanders is op dit punt meer trumpist dan Trump. En als Joe Biden de democratische president wordt, zal hij niet meer de Biden van de jaren 1990 zijn die de oorlog in de Balkan steunde, en ook niet meer de Biden van 2003 die voor de interventie in Irak stemde en zelfs niet meer die van 2011, toen hij als vice-president van Obama instemde met de interventie in Libië ». Net als bij de Republikeinen is ook het democratische electoraat veranderd. Het in zichzelf terugtrekken van Amerika is duidelijk geworden in 2013 na de mislukte interventie in Libië – je kunt een oorlog winnen en de vrede verliezen – toen Obama weigerde in Syrië tussenbeide te komen, wat vervolgens bij Trump gevestigde politiek werd.

Op de in februari in München gehouden conferentie over veiligheid hebben Europeanen en Amerikanen veel over dit onderwerp gedebatteerd. De Europeanen zochten wanhopig bij de Amerikanen naar tekens van herstel van de solidariteit van vroeger, als door een wonder een democraat het Witte Huis zou gaan betrekken. Er is geen sprake meer van interventionisme of van de rol van « politieagent van de wereld ». Kan men zich nog voorstellen samen te werken om gezamenlijke belangen en gedeelde waarden te verdedigen? Het antwoord kwam niet spontaan daar in München, ook niet van de zijde van de democraten die daar waren om hun interesse voor internationale samenwerking te tonen. « Een terugkeer naar vroeger? Dat is voorbij! » zei een democratische volksvertegenwoordiger op een besloten bijeenkomst met Europeanen. « Probeer maar eens uit te leggen waartoe de NAVO dient. Het ondersteunen van de democratie? De Amerikanen zien heel goed, dat dat niet werkt, » zei een andere volksvertegenwoordiger vriendelijk…

In Washington heeft de Carnegie Stichting een enquête gehouden bij de Europese ambassadeurs in de Amerikaanse hoofdstad over hoe zij over de jaren na 2020 met of zonder Trump dachten. Voor het merendeel waren ze erg realistisch: een tweede mandaat van Trump zal nog beroerder zijn en kan zelfs het einde van de NAVO betekenen. Een democratische president zal beleefder zij, meer multilateraal, zal de verbonden hernieuwen – in ieder geval ogenschijnlijk – maar « de structurele oorzaken van de malaise houden stand ». Met of zonder Trump, de zaken zijn grondig veranderd.