Om Covid-19 te overwinnen moet Afrika gesteund worden

Civis Mundi Digitaal #96

door Jan de Boer

Terwijl de ontwikkelde en rijke landen zich volledig concentreren op hun strijd tegen een pandemie waarvan zij dachten dat die hun niet zou treffen, met nu collectieve angsten en wanhopige financiële reddingsplannen, loopt Afrika meer dan ooit het risico van de radarschermen te verdwijnen. Dat zou niet alleen laaghartig gedrag van het rijke westen zijn, maar ook een heel groot risico met zich meebrengen. Al vanaf midden februari heeft Bill Gates – zijn stichting is gewijd aan de strijd tegen epidemieën in Afrika – tegen deze algemene onverschilligheid gewaarschuwd: « In Afrika zal Covid-19 veel ernstiger zijn dan in China en kan het de dood van meer dan 10 miljoen mensen veroorzaken. » Weinig mensen hebben zijn sombere waarschuwing serieus genomen. Zoals de Europeanen lange tijd dit coronavirus beschouwd hebben als een Chinese aangelegenheid, hebben de Afrikanen geloofd dat zij ervoor gespaard zouden blijven. Sommigen zagen het zelfs als een « ziekte van Blanken ».

Maar Bill Gates heeft het goed gezien: 46 Afrikaanse landen zijn vandaag de dag getroffen door Covid-19. Op maandag 30 maart werden er 4.756 positieve gevallen en 146 doden gemeld. 75 miljoen Zuid-Afrikanen en 20 miljoen inwoners van het wijdvertakte Lagos, de hoofdstad van Nigeria, werden geïsoleerd. Maatregelen van verplaatsingsbeperkingen tot het uitroepen van de noodtoestand werden afgekondigd van Senegal tot Zimbabwe, van Marokko tot Rwanda. Maar wat heeft zo’n isolering te betekenen voor massa’s Afrikanen die van dag tot dag moeten zien te overleven en verplicht zijn hun paar centen overdag te verdienen om diezelfde avond iets te eten te hebben? Patrice Talon, president van Benin: « Als er maatregelen genomen worden die de bevolking doen verhongeren, worden ze uiteindelijk met voeten getreden en worden ook de beoogde doelen niet bereikt ». Natuurlijk, net als elders kan informatie over « barrière-handelingen » de besmetting vertragen – vooral op een continent dat recent getroffen is door het Ebola-virus, dat in 2014 -2015 in Liberia, Sierra Leone en Guinee 11.000 mensen het leven kostte.

De ongerustheid wordt gevoed door de dramatische sanitaire tekortkomingen in sub-Sahara-Afrika, dat slechts 1 arts en 10 ziekenhuisbedden per 10.000 mensen heeft, tegen gemiddeld 36 artsen en 51 ziekenhuisbedden in de Europese Unie. Afrika, dat bijna 25 procent van de ernstigste ziekten op onze planeet herbergt (denk aan tuberculose, malaria, aids…), vertegenwoordigt slechts 1 procent van de mondiale uitgaven op het gebied van de volksgezondheid. De ramp die zich nu aankondigt, wordt verergerd door de bestaande en toenemende conflicten in de Sahel en Libië, en door de sociale catastrofes ten gevolge van de verlamming van de grondstoffenindustrie en informele activiteiten. Afrika gaat deze nieuwe uitdaging natuurlijk allereerst aan door een mobilisatie van haar burgerlijke samenlevingen. Maar de Europeanen, in shock geraakt door hun eigen situatie, moeten middelen vinden om hun naburig continent te ondersteunen als zij de terugkeer van deze ongekende aantasting van de gezondheid willen vermijden. De algemeen secretaris van de Verenigde Naties, Antonio Guterres: « De ziekte gaat van het Zuiden terug naar het Noorden. Dus is het in het eigenbelang van de landen in het Noorden om deze massieve investering in Afrika te doen. » Ook het kwijtschelden van bilaterale schulden en het opschorten van terugbetalingen aan het Internationaal Monetair Fonds (IMF) moet in dat kader mijns inziens zeker aan de orde gesteld worden.

De ontwikkelde landen verlaten deze nachtmerrie niet, als het virus zich aan hun voordeur blijft handhaven door gebrek aan een solide internationale samenwerking. In afwachting van het zo door Bill Gates gewenste « mondiale volksgezondheidssysteem » heeft Europa een gemeenschappelijke sanitaire strategie nodig om de zwakheden van de Afrikaanse staten mee te verhelpen.

Geschreven op 2 april 2020