Haïti gaat een catastrofe tegemoet

Civis Mundi Digitaal #96

door Jan de Boer

Georges Moustaki zong, lang voordat Haïti getroffen en verwoest werd door een gigantische aardbeving, de prachtige chanson « Haïti chérie ». Nu krijgt het dichtbevolkte, 11 miljoen inwoners tellende Haïti net als andere onderontwikkelde landen met een doodarme bevolking, te maken met een volgende catastrofe, veroorzaakt door het nieuwe coronavirus. In Haïti leeft 60 procent van de bevolking van minder dan 2 dollar per dag. Bovendien wonen veel inwoners in sloppenwijken, doordat de herbouw na de allesverwoestende aardbeving van 2010 niet goed geslaagd is.

De eerste door het virus besmette persoon werd op 19 maart door de autoriteiten in de hoofdstad Port-au-Prince gesignaleerd: een 32-jarige Haïtiaanse artiest, die uit Frankrijk terugkeerde. De dag erna volgde een van origine Belgische directeur van een weeshuis, die ook van een reis naar Europa terugkeerde. De in 2017 bij betwiste verkiezingen gekozen president van Haïti, de zakenman Jovenel Moïse, kondigde op televisie onmiddellijk draconische maatregelen af om verspreiding van het virus te voorkomen: sanitaire noodtoestand, avondklok, verbod op bijeenkomsten van meer dan 10 personen, sluiting van scholen, universiteiten, havens, vliegvelden, kerken, fabrieken… met de verzekering dat de mensen die deze maatregelen niet serieus nemen gestraft worden. Mijn goede Haïtiaanse vriend en politiek zeer geëngageerde schrijver René Depestre, die hier in het departement Aude woont, zei mij dat hij de vage indruk heeft dat de Haïtiaanse staat misschien zijn autoriteit heeft hervonden dankzij het coronavirus. Een verwijzing naar maanden van geweld en blokkades die het land in 2019 verlamden, als gevolg van protestbewegingen tegen de ellende en de corruptie van de leidende figuren.

Na de toespraak van de president brak er paniek uit. Mensen bestormden supermarkten, benzinestations, commerciële banken… Daarna bijna niets, het leven hernam zijn gewone gang met angst in het hart. « De mensen zijn erg ongerust, maar hun gedrag is niet veranderd, zelfs de avondklok wordt niet gerespecteerd. De president heeft wel maatregelen afgekondigd, maar niet of nauwelijks maatregelen voor hulp aan de bevolking. Dus de overgrote meerderheid van de bevolking die van dag tot dag overleeft kan de dagelijkse activiteiten niet missen », laat Pauline Lecarpentier weten, advocate van het Bureau van de rechten van de mens in Haïti. Hetzelfde geldt voor onder meer de bewoners van de « favela’s » in Brazilië. Zeker, op 22 maart heeft de regering ingegrepen en bijvoorbeeld verscheidene religieuze verantwoordelijken gestraft die bijeenkomsten met hun gelovigen hadden georganiseerd. Ook eigenaars van supermarkten en winkels die hun prijzen verhoogd hadden, zijn gestraft.

Maar er zijn geen maatregelen getroffen voor de overvolle gevangenissen, waar gedetineerden met tientallen per cel opgesloten zitten. En ook voor de ziekenhuizen is tot dusverre niets gedaan. Onderzoek van wetenschappers van de universiteit van Maryland en het ziekenhuis St-Luc, gepubliceerd in 2019, toont de onvoorstelbare tekorten van het Haïtiaanse gezondheidssysteem, dat voor de hele bevolking slechts 124 bedden voor intensieve zorg heeft en een totaal gebrek aan maskers, brillen, testen… Slechts acht van de ziekenhuizen hebben verklaard scholing voor intensieve zorg te hebben gekregen… Het rapport onderstreept dat « ernstige ziekten de gezondheidssystemen in de hele wereld treffen, maar dat de landen met een gering inkomen en een doodarme bevolking bovenmatig getroffen worden » en het laat daarbij weten, dat het gezondheidssysteem van Haïti te meer getroffen is door recente verwoestende natuurlijke catastrofes: aardbevingen, orkanen… en epidemieën: cholera, chikungunya, zika…

Haïti heeft hulp gevraagd aan « bevriende » landen om de schade van Covid-19 het hoofd te bieden, verzekerde deze week de minister van buitenlandse zaken Claude Joseph: « Een van onze beste partners, de Verenigde Staten, mobiliseert zich om ons te hulp te komen, ondanks hun eigen moeilijkheden. De regering werkt ook nauw samen met Cuba in de hoop nieuwe medische équipes te kunnen verwelkomen ». Maar gezien het mondiale karakter van de catastrofe voegt hij er moedeloos aan toe: « De opties voor samenwerking zijn zeer beperkt. »

Haïti gaat met andere onderontwikkelde landen met een arme bevolking en een kwantitatief en kwalitatief totaal onvoldoende toegerust gezondheidssysteem een ongekende ramp tegemoet. George Moustaki zou een nieuw chanson kunnen schrijven: « Haïti maudite »…

Geschreven op 3 april 2020