Een liefdesbrief - gedicht over de oorlog

Civis Mundi Digitaal #97

door Jan de Boer

De eerste wereldoorlog heeft grote dramatische gevolgen gehad voor de hele wereld en zeker ook voor Frankrijk, dat 1, 5 miljoen doden en vermisten, en 1,9 miljoen meestal zwaar gewonden (uiteindelijk zwaar gehandicapten) betreurde. In totaal verloor Frankrijk door de oorlog 30 procent van de actieve mannelijke bevolking. De Spaanse griep op het eind van deze verschrikkelijke oorlog kostte alleen al in Frankrijk ook nog eens zo,n 400.000 doden. Het is ook de tijd van de ontvolking van het platteland en de groei van de steden.

Tijdens deze bloedige loopgravenoorlog probeerde de regering op alle mogelijke manieren de moraal hoog te houden vaak op de meest cynische wijze: er werden deserteurs doodgeschoten en fraaie ansichtkaarten verspreid waarop soldaten als onvermoeibare helden werden afgebeeld om het thuisfront te beïnvloeden. Ik heb een verzameling van deze ansichtkaarten die nu in het bezit zijn van mijn schoonzoon. Eén van die ansichtkaarten inspireerde mij voor onderstaand gedicht dat hier ook gebruikt werd bij de herdenking van de wapenstilstand in 2018. Het laatste couplet was de letterlijke boodschap op de achterkant van deze ansichtkaart.

Une lettre d’amour

janvier mille neuf cent dix-sept, froid, un vent féroce,
des flocons de neige blanc-sale sur un paysage mort,
des troncs d’arbres calcinés, décombres partis en fumée,
quelques corneilles noires, grondements des canons lointains.

tranchées transformées en fosses pleines d’eau, barbelés
et encore barbelés, l’odeur de mort et de gaz moutarde,
des rats, uniformes déchirés, un masque à gaz usé,
caillots de sang, rouge brun, sur une baïonnette perdue.

un cadavre mutilé par un obus, le moignon d’une jambe,
le visage pas rasé, bouche ouverte, des yeux terrifiant vides,
dans la main crispée une carte postale coloriée d’un soldat
devant la crucifixion, au- dessous: Pour l’Humanité, pour la Patrie.

cher papa, maman me tient la main pour vous adresser
avec cette belle carte mes meilleurs souhaits,
bonne année papa, vous me manquez, recevez, cher papa,
nos plus doux baisers, votre petit qui vous aime.

Vertaling die het niet haalt bij het origineel:

Een liefdesbrief

januari negentienhonderdzeventien, koud, een harde wind,
vuilwitte sneeuwvlokken op een dood landschap,
verkoolde boomstammen, rokende ruînes,
een paar zwarte kraaien, gebulder van verre kanonnen.

loopgraven veranderd in sloten vol water, prikkeldraad
en nog eens prikkeldraad, de geur van dood en mosterdgas,
ratten, gescheurde uniformen, een gebruikt gasmasker,
druppels bloed, rood bruin, op een verloren bajonet.

een lijk verminkt door een granaat, een beenstomp,
het gezicht ongeschoren, open mond, verschrikkelijk lege ogen,
in de verkrampte hand een gekleurde ansichtkaart van een soldaat
voor de kruisiging, daaronder: Voor de Mensheid, voor het Vaderland.

lieve papa, mama houdt mijn hand vast om u met deze
mooie ansichtkaart mijn beste wensen te sturen,
gelukkig nieuwjaar papa, ik mis u, ontvang, lieve papa,
onze liefste kussen, uw kleine jongen die van u houdt