Filosofie-tijdschrift: themanummer pragmatisme

Civis Mundi Digitaal #99

Het mei-juninummer van het tweemaandelijkse Filosofie-tijdschrift gaat over het (Amerikaanse) pragmatisme. Het heeft zijn oorsprong  in de VS, maar kreeg wereldwijde ingang in andere landen als een belangrijke filosofische benadering, die zich kenmerkt door betekenisvol handelen met zinvolle, praktische resultaten. Populair gezegd, een filosofie die werkt, waardevol is in ons persoonlijk en maatschappelijk leven, je hebt er iets aan in brede zin. Niet alleen in de zin van praktisch nut, maar ook qua zingeving. Vandaar dat William James baanbrekend onderzoek heeft gedaan naar de betekenis van religieuze ervaringen en overtuigingen in brede zin.

Er staan artikelen in over William James, de bekende psycholoog, filosoof en godsdienstwetenschapper; het radicale pragmatisme van Richard Rorty, dat essenties en substanties ontmanteld, en de pragmatische metafysica van Alfred North Whitehead, dat de werking van de dingen in ogenschouw neemt. De bekendste andere pragmatisten zijn John Dewey, Charles Pierce en de socioloog en sociaal filosoof George Herbert Mead, die in het overzichtartikel naar voren komen. Een van de interessantste en langste artikelen gaat over ‘Pragmatisme op het snijvlak van filosofie en exacte wetenschappen’. Daarin onder meer aandacht voor Werner Heisenberg, één van de belangrijkste grondleggers van de kwantumfysica. Hij formuleerde hypothesen en theorieën die gezien de feitelijke resultaten bleken te kloppen en bleken te werken, ook al leken de uitgangspunten gedeeltelijk in strijd met de gevestigde natuurwetenschap. Dit komt overeen met het pragmatische principe van ‘wat werkt is waar’ (p 21). Aan Heisenberg besteden we aandacht in een volgend nummer.

Vaste rubrieken

Verder komen de vaste rubrieken van het Filosofie-tijdschrift aan de orde: comparatieve filosofie, filosofie van wetenschap en techniek, politiek en cultuur, waarin aandacht voor democratie en voo het discours over de ongelijkheid van Rousseau. Verder in de rubriek filosofie en onderwijs aandacht voor ideeën vban John Rawls over juridisch hoger onderwijs. Tenslotte volgen een aantal boekbesprekingen. Het Filosofie-tijdschrift wordt uitgeven door Gompels&Svacina. Bij deze uitgeverij is ook het boek van filosoof Koo van de Wal, Symfonie van de natuur verschenen, dat in nr 98 is besproken door Toon van Eijk.

Eerdere nummers

De eerdere nummers van het Filosofie-tijdschrift van dit jaar waren gewijd aan de laat-middeleeuwse wijsgeer Nicolaas Cusanus en de Franse schrijver Michel Houllebecq. Bij de jaargang van 2019 waren de nummers achtereenvolgens gewijd aan Emil Cioran, natuurfilosofie, filosofie en poëzie, bewustzijnsfilosofie, kunstfilosofie en Leszek Kolakowski. En de jaargang 2018 aan Wittgenstein, de Franse fenomenoloog Merleau Ponty, Europa, Claude Lefort, sportfilosofie en neurowetenschap. Al met al een rijke schakering aan actuele filosofische thema’s en relevante filosofen, die uitnodigen tot nadere kennisneming.