Het raadselachtige Noord-Korea

Civis Mundi Digitaal #99

door Jan de Boer

Gevoed door mijn contacten in Zuid-Korea heb ik al heel wat afgeschreven over Noord-Korea. Hier toch nog eens een analyse van de geheimen en recente problemen van dit door een dictatoriaal regime geteisterde land. Noord-Korea heeft tenslotte een sleutelrol inzake de veiligheid in deze regio, en een militair (nucleair) conflict kan wereldwijde gevolgen hebben.

Er deden enige tijd geleden allerlei geruchten de ronde dat president Kim Jong-un stervende was, maar dat werd gelogenstraft toen hij opnieuw verscheen op de Noord-Koreaanse tv. Het is het zoveelste bewijs dat het buitengewoon moeilijk is om betrouwbare informatie te krijgen over wat zich in dit land afspeelt. Maar de overdreven speculaties over het wel en wee van de dictatoriale leider hebben wel de onrustbarende gezondheids- en economische problemen waarmee het land kampt van het scherm gehouden. In een dynastiek totalitair regime is de gezondheid van zijn leiders altijd een absoluut topgeheim. Bij Kim Jong-il (1942-2011) was pas na weken bekend dat hij in augustus 2008 een hartaanval had gehad. Kim Jong-un verdween in 2014 van het toneel, om na een aantal weken weer te verschijnen met een wandelstok, vermoedelijk vanwege een operatie aan zijn enkel. Voor zijn afwezigheid dit jaar bij de ceremonieën op de « Dag van de zon » op 15 april, de geboortedag van de « vader » van de natie, Kim Il -sung, die net zo belangrijk is of zelfs belangrijker dan het nationale feest, is geen verklaring gegeven. Er moet dus echt iets gebeurd zijn. Zijn overgewicht, zijn verslaving aan tabak en alcohol en de erfelijke hartproblemen waaraan zijn vader en grootvader zijn overleden zijn natuurlijk een groot risico voor zijn gezondheid.

Zijn verdwijning van het toneel werd gedramatiseerd door de ongerustheid vanwege de nucleaire capaciteiten van Noord-Korea. Veel Amerikaanse en Europese politieke experts waren ervan overtuigd dat het risico van een ineenstorting van het regime steeds groter werd, maar de wens was hier duidelijk de vader van de gedachte. De vragen daarbij waren onder meer: wie heeft dan de zeggenschap over de nucleaire wapens, en gaat China – voor dat land is de stabiliteit van het buurland Noord-Korea immers van cruciaal belang – ingrijpen? De speculaties van deze westerse politieke experts waren gefocust op de rol die Kim Yo-jong, de oudste zus van de dictator, zou kunnen spelen na een eventueel overlijden van Kim Jong-un, die familieconcurrenten als zijn broer en oom al had laten vermoorden.

De eerste « dode hoek »: de opvolging. Kim Jong-un, heeft voor zover ik geïnformeerd ben, geen officieel aangewezen opvolger, maar hij heeft zeer waarschijnlijk wel een plan voor voortzetting van zijn regering uitgewerkt. Het regime vindt zijn basis in de « Partij van de Arbeid » waarvan de interne regels tijdens het zevende congres in 2016 zijn herzien. In geval van uitzonderlijke omstandigheden beschikt het presidium van het politieke bureau met zijn drie leden, Kim Jong-un, Choe Ryong-hae (eerste vice-voorzitter van de Commissie Staatszaken) en Pak Pong -ju (de vroegere premier), over uitgebreide macht. Bij handelingsonbekwaamheid van de leider heeft de 70-jarige Choe Ryong-hae waarschijnlijk een sleutelrol. Hij bezet in feite de tweede plaats in de Partij en beschikt over alle middelen om de Partij, het leger en de inlichtingendiensten te controleren. Bovendien heeft hij een onbetwistbare legitimiteit: zijn vader was een kameraad van Kim Il-sung in de guerrilla tegen de Japanse bezetting en was ook later een van zijn meest getrouwen. Kim Yo-jong zou de symbolische figuur van de continuïteit van de dynastie kunnen zijn, zonder evenwel over alle macht te beschikken. En omdat zij getrouwd is met Choe Song, de zoon van Choe Ryong-hae, zou de macht zo een familiezaak blijven.

De tweede « dode hoek » is de interne situatie van de Democratische Republiek Noord-Korea (RPDC). Is het land werkelijk ontsnapt aan de Covid-19 epidemie, zoals de Noord-Koreaanse propaganda laat weten (zonder overigens de Wereldgezondheidsorganisatie daarvan te overtuigen)? In de meest gesloten staat ter wereld heeft de sluiting van de grenzen in januari misschien de besmetting vertraagd. Maar het sanitaire systeem heeft enorme kwalitatieve en kwantitatieve tekortkomingen om tijdig infecties te ontdekken en te behandelen, terwijl er volgens de Verenigde Naties 10 miljoen mensen, oftewel 40 procent van de bevolking, aan ondervoeding lijden en dus erg kwetsbaar zijn. Bij de Noord-Koreaanse propaganda kunnen derhalve heel wat vraagtekens gezet worden.

Het zelfgekozen isolement van het land, met daarbij de sinds 2017 versterkte internationale sancties, heeft een rampzalige impact op een economie die moeite heeft om uit de problemen te komen. Het isolement verlamt de activiteiten van de gemengde sector van staatsondernemingen en privé-initiatieven, de enige motor van economisch herstel. De dynamiek van de eerste jaren na de machtsaanvaarding van Kim Jong-un in 2011 is teruggevallen door de sterk verminderde commerciële uitwisselingen met China als gevolg van de sancties. Althans, volgens de officiële douane-statistieken, die uiteraard geen enkel zicht geven in de praktijken van de RPDC om de blokkade te ontwijken: smokkelhandel, het op zee overladen van Chinese olie en Noord-Koreaanse steenkool…

Eind 2019 heeft het regime geprobeerd deze gemengde economie nieuw leven in te blazen. De afsluiting van het land om de Covid-19 epidemie het hoofd te bieden deed evenwel de smokkel langs de grens met China de das om. De Noord-Koreaanse smokkelaars, voorheen getolereerd of zelfs aangemoedigd, werden nu volgens de website « Daily NK » beschouwd als landverraders. Naast commerciële uitwisselingen zijn ook het Chinees toerisme en al of niet illegale activiteiten met het buitenland weggevallen. Kort gezegd, de Noord-Koreaanse economie staat er allerbelabberdst voor, terwijl Kim Jong-un de bevolking juist beloofd heeft in de komende jaren een betere toekomst te bieden.

De aankondiging eind april van een vermindering van allerlei import had in de hoofdstad Pyongyang een run op buitenlandse producten ten gevolg: een teken van groeiende ongerustheid, verergerd door de verhoging van de prijzen van het volksvoedsel rijst. De aanscherping van verboden om van de ene naar de andere regio te gaan, isoleren de provincies in het noordoosten, zoals dat ook gebeurde tijdens de hongersnood in de tweede helft van de jaren 1990, waarbij een miljoen doden vielen. Klem zittend tussen een uiterst strenge lockdown en het verwoestende effect van deze politiek op de economie heeft de RPCD weliswaar zijn leider weer, maar is zij ook in een nieuwe periode van grote onzekerheid terecht gekomen. De Amerikaanse en Europese experts hebben gelijk met hun opvatting dat een verzwakt Noord-Korea gevaarlijker is dan een sterk Noord-Korea, want het regime zal er alles aan doen om aan de macht te blijven. En met een impulsieve Donald Trump die er bij zijn topontmoetingen met Kim Jong-un niet in geslaagd is om ook maar het geringste succes wat betreft nucleaire ontwapening te boeken weet je het maar nooit… Nucleaire bewapening is voor het Noord-Koreaanse regime een onbespreekbare kwestie van lijfsbehoud – al investeert het ook steeds meer in conventionele bewapening. En nu zijn lange-afstandsraketten ook Amerika zouden kunnen bereiken, moet de impulsiviteit van Donald Trump steeds meer gevreesd worden.

 

Geschreven op 28 mei 2020