Vakantietijd: verborgen schatten in Zuid-Frankrijk

Civis Mundi Digitaal #100

door Jan de Boer

In Zuid-Frankrijk wordt nog altijd gezocht naar verborgen schatten. Die van de Orde van de Tempeliers, die van de West-Goten die met hun vorst Alaric gelegerd waren in de vallei beneden Rennes -le- Château in ons departement Aude, die van de Katharen: de eerste grote afsplitsing in de Katholieke kerk die met wortel en tak werd uitgeroeid.  Toen François Bérenger Saunière (1852 -1917), « abbé Saunière » genoemd, tot priester in het kleine afgelegen dorp Rennes-le-Château benoemd werd en daar met heel veel geld de kerk gewijd aan de heilige Maria Magdalena (de vertrouwelinge, wellicht de vrouw van Jezus, die volgens een legende hierheen vluchtte met het lijk van Jezus dat hier in één van de grotten zou zijn begraven) restaureerde en andere grote werkzaamheden uit deed voeren, gingen al gauw de verhalen rond dat hij een schat had gevonden. Hele boeken zijn daarover geschreven. Maar in werkelijkheid was het een heel handige man die qua marketing zijn tijd ver vooruit was. Via de kranten verkocht hij tot in Parijs missen voor overledenen. Dat leverde hem heel veel geld op. Of hij die tienduizenden en meer missen ook echt opdroeg, is een andere vraag. In ieder geval hebben sindsdien duizenden mensen al of niet met metaaldetectoren de grond in en rond Rennes-le-Château overhoop gehaald in de hoop… Het is nu officieel verboden er naar schatten te zoeken.

Er is hier in dit deel van mijn departement veel wat mysterieus is zoals de hoogste berg in dit gebied: de Bugarach, bijna 1300 m, met veel grotten en spelonken die een basis van buitenaardse wezens met vliegende schotels zou zijn. Er zijn de schitterende uit de middeleeuwen daterende zogeheten Katharenkastelen waaronder Montségur, bekend als bedevaartplaats van de Rozekruisers en niet te vergeten indertijd van de nazi-leider Himmler. Er zijn prehistorische grotten, er wordt in Limoux het oudste carnaval van West-Europa drie maanden lang elk weekend op middeleeuwse wijze gevierd, er is de grootste vindplaats van dinosaurussen in West-Europa en het betreffende museum in Esperaza. Dat is ook bekend door zijn zondagochtend markt – heel « cool » - waar alle hippies van vroeger en nu (de « neo-ruraux ») uit de « Haute Vallée de l’Aude » - de rivier met mooie gelegenheden voor wild-watersporten die haar naam aan het departement gaf- hun eigen produkten en die geïmporteerd uit India, Pakistan, Nepal, Colombia etc verkopen met overal muziek van gitaar tot didgeridoo en geur van wierook.  Ook zijn er oude middeleeuwse plaatsen met Romeinse resten… Enfin, te veel om op te noemen en inderdaad een prachtig gebied om op vakantie te gaan. Ik woon hier dan ook met mijn Frans-Spaanse echtgenote Ana Anita Carmen met meer dan het grootste genoegen.

Maar goed, ook elders in Zuid-Frankrijk zijn schatten verborgen onder soms de meest vreemde omstandigheden. Neem bijvoorbeeld de schat van een echte paus: paus Clement V die voor hij stierf een kist met 600.000 goudstukken verborg in of bij het kasteel van Roquemaure in het departement Le Gard. Hier nu in het kort deze geschiedenis.

Philippe IV (1268 -1314)– in de Nederlandse geschiedenis ook wel Philips de Schone genoemd – wilde zijn leger versterken om de rijke Vlaamse steden in zijn macht te krijgen en had daar veel geld voor nodig. Hij besloot daartoe de Katholieke geestelijkheid eenmalig een belasting op te leggen wat hem een fikse ruzie met de toenmalige paus Bonifacius V111 opleverde. Philippe wilde hem laten arresteren en berechten, maar kort daarvoor stierf Bonifacius V111. Onder druk van Philippe 1V kozen toen de kardinalen de Fransman Bernard de Got, die als Clemens V op de pauselijke troon werd gehesen, niet in Rome maar in Avignon: een strategische plaats in West-Europa. Sindsdien heeft het pausdom in Avignon (1305 – 1377) 9 pausen, allemaal afkomstig uit Frankrijk gekend. Philippe 1V wilde ook de steenrijke Orde van de Tempeliers buiten wet stellen en zich meester maken van de schatten van deze Orde. De nieuwe paus Clemens V verzette zich niet daartegen in tegenstelling tot zijn voorganger Bonifacius V111. Ik laat het hierbij wat betreft overigens de zeer interessante kerkelijke geschiedenis in die tijd met ook het grote schisma.

In 1314 besloot de doodzieke en slecht verzorgde Clemens V terug te keren naar zijn geboorteland Guyenne: een vroeger hertogdom met als hoofdstad Bordeaux, omdat hij voelde dat zijn einde nabij was. Maar het was een verre reis en doodmoe besloot hij een pauze in te lassen in de burcht van het kasteel van Roquemaure (in het departement le Gard), de woonplaats van de ridder van Ricavi. Na een doodsstrijd van tien dagen overleed hij daar op 20 april 1314. Belangrijk voor het vervolg van dit verhaal is het feit dat Clement V op deze reis vergezeld werd door zijn twee neven die hem nauwgezet in de gaten hielden.

Na zijn dood voerden beide neven onderling een jarenlange strijd om zich meester te maken van de schatkist met goudstukken van Clemens V, die hij daar in het kasteel verstopt zou hebben. Volgens het in 1312 opgestelde testament van Clemens V betreft het 600.000 goudstukken voor die tijd een enorm vermogen. We mogen ervan uitgaan dat hij dit geld had verduisterd uit de kas van de « Etats Pontificaux » of misschien ook uit de schat van de Tempeliers. Hoe het ook zij, bij zijn overlijden zaten er in de pauselijke schatkist slechts 70.000 goudstukken.

Volgens de zeden en gewoonten in die tijd werd de strijd tussen beide neven niet uitgevochten voor een rechtbank of een notaris. Met tot de tanden gewapende mannen vochten ze een bloedige strijd uit om de contrôle over het kasteel van Roquemaure en natuurlijk de schatkist te krijgen. Het is uit geschriften bekend dat gedurende deze gevechten heel wat dienaren die in het kasteel werkten, besloten te roven wat ze konden alvorens de vlucht te nemen. Heeft één van hen deze schatkist gevonden en is daarmee verdwenen? In ieder geval sloten beide uitgeputte en teleurgestelde neven vrede en vertrokken met lege handen.

Johannes XX11, de opvolger van Clemens V, geloofde daar niet in en deed opnieuw onderzoek in Roquemaure. Tevergeefs, de schatkist bleef onvindbaar. Maar door het plunderen van de Joodse gemeenschappen in Avignon en wijde omgeving werd hij toch steenrijk. Ja, de pausen in die tijd … Paus Urbanus V, volgens mij een echte psychopaat, martelde zelfs zijn eigen kardinalen tot hun dood toe …

Deze geschiedenis van de schatkist van Clemens V houdt nog steeds historici bezig die -tot dusverre zonder succes - een spoor van deze schat hopen te vinden. Maar een professionele Belgische schatzoeker, Dominique Jongbloed, die nu in Toulon woont, heeft de geschiedenis in zijn boek « Tout l’Or du Monde » weer opgerakeld. Na ook tevergeefs in Roquemaure gezocht te hebben veronderstelt hij dat de schatkist ook wel eens verborgen zou kunnen zijn in het kasteel van Villandraut, dat het persoonlijke eigendom van Clemens V was. Dit kasteel ligt in de Gironde in een dorp met de dezelfde naam Villandraut.

Na zijn dood in Roquemaure werd het stoffelijk overschot van Clemens V naar Capentras, niet ver van Avignon, overgebracht om hem eer te bewijzen. Daar viel een brandende kaars in de kist en een deel van het lichaam werd zo verbrand. Hij deelde, dood, zo het lot van zijn slachtoffers: de Tempeliers. De profetie van Jacques de Molay, de « grand maître » van de Tempeliers werd op deze manier vervuld. In 1577 openden de Hugenoten zijn kist in Uzeste (Gironde) en verbrandden alle resten van Clemens V. In de beroemde « Comedia Divina » van Dante Alighieri, heeft Clemens V zijn eigen plaats in de Hel …

Mocht u eens in uw vakantie in de buurt van Avignon met zijn werkelijk indrukwekkend historisch centrum en pauselijk kasteel zijn of in de Gironde niet ver van de Atlantische kust …de schatkist van Clement V is nog steeds niet gevonden, dus …En vergeet overigens Rennes-le-Château ook niet met zijn talrijke grotten – zou daar één van de genoemde schatten verborgen zijn? De verhalen gaan rond … – en de natuurlijke warme bronnen in de directe omgeving: Alet-les-Bains en Rennes-les Bains waarvan de Romeinen reeds gebruik maakten.

Geschreven op 23 juli 2020