De Hongaarse premier Viktor Orban en het verdrag van Trianon (1920)

Civis Mundi Digitaal #101

door Jan de Boer

Waar de ineenstorting van het Ottomaanse imperium na de Eerste Wereldoorlog en de verdeling van het Midden-Oosten door Engeland en Frankrijk de Turkse premier Erdogan gevaarlijk doet dromen van een neo-Ottomaans imperium, steunt het illiberale populistische bewind van de Hongaarse premier juist op het voor Hongarije traumatische verdrag van Trianon (1920), dat een einde maakte aan het Hongaarse imperium. Twee derde van het grondgebied van dit imperium ging verloren ten gunste van de nieuwe buurlanden. De Hongaarse admiraal en dictator Horty, die van 1920 tot 1944 over Hongarije regeerde, verbond zich met Hitler om een herziening van het verdrag van Trianon te verkrijgen. Hij kreeg zo in ieder geval een aantal verloren gebieden terug. Van 1945 tot 1989 werd Hongarije gedomineerd door de Sovjetunie, die de door het verdrag van Trianon bepaalde grenzen herstelde. Dit verdrag was in Hongarije tijdens het communisme een taboe. In 2004 trad Hongarije toe tot de Europese Unie en drie jaar later tot de Eurozone en de Schengenzone.

Honderd jaar na het verdrag van Trianon telt het huidige Hongarije 9,7 miljoen inwoners en leven zo’n 2 miljoen Hongaren in Roemenië, Slowakije, Servië, Oekraïne, Oostenrijk, Kroatië en Slovenië. Deze « minderheden » spelen een belangrijke rol in de binnenlandse en buitenlandse politiek van de nationalistische premier Viktor Orban. Orban vertroetelt deze minderheden sinds hij in 2010 in Boedapest aan de macht kwam. Hij heeft aan meer dan een miljoen van hen een Hongaars paspoort gegeven, en als dank daarvoor stemmen ze bij iedere verkiezing massaal op zijn partij, Fidesz.

Boedapest eist niet de gebieden op die in 1920 verloren gingen. György Csoti, directeur van het door Viktor Orban opgerichte Instituut voor bescherming van de rechten van minderheden: « Wij willen de huidige grenzen niet veranderen, want dat is onmogelijk. Bovendien lost dat het probleem van regio’s waar de Hongaren een minderheid vormen niet op ». Maar, zegt hij, het is natuurlijk mogelijk voor deze Hongaren om « culturele en territoriale autonomie » te verkrijgen ». Uit de mond van Viktor Orban klinkt dat als « Alleen staten hebben grenzen, volkeren niet ». Csoti vervolgt: » Sommige staten hebben dat begrepen, anderen niet. Deze laatsten zouden er goed aan doen hun opstelling wat dat betreft snel te veranderen ». Deze versluierde bedreiging is in het bijzonder bestemd voor de landen die zich niet coöperatief opstellen. En dit is geen toeval: de buurlanden met wie Viktor Orban de meest gespannen relaties heeft, zijn die waar de Hongaarse minderheden zich het meest beklagen. Dat betreft met name Roemenië en Oekraïne, die geregeerd worden door liberale en pro-Europese regeringen. Met Kiev is Hongarije voortdurend in een diplomatieke oorlog verwikkeld. De vertegenwoordigers van de 150.000 Hongaren verwijten daar de regering een in 2017 aangenomen maar nog niet werkelijk toegepaste onderwijswet die het onderwijs in de Oekraïense taal moet versterken en die het hebben van een dubbele nationaliteit verbiedt. « De re-integratie van de Donbass en de Krim is ondenkbaar zonder het probleem van het taalonderwijs te regelen. Deze wet is een van de redenen van de Russisch sprekende onafhankelijkheidsbewegingen, » theoretiseert Laszlo Brenzovics, voorzitter van de Culturele Vereniging van Hongaren in Transcarpati (Oekraïne) en lange tijd parlementariër in Kiev. Deze these past wonderwel bij de relatie van Viktor Orban met Vladimir Poetin. « Het is schokkend om te zien dat de jongeren van Beregszasz (de hoofdstad van de Hongaren in de Oekraïne) hun leven moeten geven voor het Russisch-Oekraïens conflict dat niet het hunne is en op 2000 km van hun geboortedorp ligt », zegt de Hongaarse historicus en specialist van het verdrag van Trianon, Pal Hatos. In afwachting van een hypothetische regeling van deze kwestie gebruikt Hongarije haar vetorecht om iedere aansluiting van Oekraïne bij de NAVO en de Europese Unie (EU) te verhinderen. Ik merk op dat dit precies het tegengestelde is van hetgeen hij doet met Servië, dat geregeerd wordt door de pro-Russische Alexander Vucic, een vriend van Viktor Orban. In dit land doet Viktor Orban er alles aan om de volksvertegenwoordigers van de 250.000 Hongaren Alexander Vucic te laten steunen, en hij verdedigt met verve de toetreding van Servië tot de Europese Unie.

Ook met Roemenië leeft Hongarije op zeer gespannen voet. Na het « Romaniseringsproces » van ex-dictator Nicolae Ceausescu (1965 – 1989) overleefd te hebben, zijn veel Hongaren in Roemenië nu bang voor het verdwijnen van hun gemeenschap. « In 1989 waren er nog 2 miljoen Hongaren, nu zijn we nog hooguit met 1,2 miljoen. Velen zijn naar Hongarije teruggegaan, maar de meesten zijn vertrokken naar Frankrijk of Engeland om daar te werken, » zegt de burgemeester van Csikszentmarton. « Wij hebben niet dezelfde culturele wortels als de Roemenen. Ik spreek Roemeens, een verplichting om burgemeester te zijn, maar onze jongeren leren liever de Engelse taal ». De Hongaren verdedigen al jaren lang een project van een autonome regio in Transsylvanië met als hoofdstad Targu Mures. Maar Roemenië verdenkt de Hongaren er altijd van de grenzen te willen herzien, dus blijft dit project een fata morgana. Zelfs de politieke partij van de Hongaren in Roemenië, die toch deel uit heeft gemaakt van verschillende Roemeense coalitieregeringen, heeft wat dit project betreft nooit vorderingen geboekt. György Csoti: » Wanneer ik met westerse politici spreek over de problemen van Hongaarse minderheden, antwoorden ze in het algemeen dat ze zich daar niet mee bezighouden, omdat er geen bloed vloeit. Ik wil de Hongaren geen geweld aanpraten, maar ik heb hun wel gezegd dat we wellicht toch straatacties, sabotage of manifestaties zonder bloedvergieten kunnen organiseren ». Een idee dat een Hongaarse leider in Targu Meres beslist niet aanspreekt: » Iedere keer als er geweld is, vertaalt zich dat in het vertrek van Hongaren uit Roemenië ».

De Hongaarse minderheden dienen als drijvende kracht voor de grote droom van Viktor Orban: een vanuit Centraal-Europa komende christelijk-nationalistische revolutie om Europa van binnenuit te veranderen. Een revolutie waarvan hij uiteraard de « grote roerganger », de leider zal zijn. Viktor Orban tijdens zijn toespraak in Satoraljaujhely: « Europa is heringedeeld zonder gewetensbezwaren, net als gebeurd is met de grenzen in Afrika en het Midden-Oosten. Maar nu is er geen Brits of Frans imperium meer. Wat daar nog van over is, is hooguit wat geklapwiek dat verstikt is door het multiculturalisme van hun vroegere, op wraak beluste gekoloniseerden. De geschiedenis geeft een kans aan de volkeren uit Centraal-Europa om een nieuw tijdperk te openen. Wij, Hongaren, zijn weer het dichtstbevolkte land in het gebied van de Karpaten. Onze politieke, spirituele, economische en culturele aantrekkingskracht wordt van dag tot dag groter. De terugkeer van de Hongaren in Europa is begonnen ».

Dit is dus Viktor Orban. Het is maar goed dat u hem ook zo leert kennen.

Geschreven op 23 augustus 2020