Atoomenergie en het Midden-Oosten

Civis Mundi Digitaal #102

door Jan de Boer

Op 1 augustus zijn de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) het eerste Arabische land geworden dat over atoomenergie beschikt, na de inwerkingtreding van reactor nr 1 van zijn centrale in Barakah, in het noordwesten van het land. Op termijn zal dit land, dat zeven emiraten en vorstendommen verenigt, een kwart van zijn elektriciteit ontlenen aan vier reactoren, gebouwd door een consortium van de staatsgroep Emirates Nuclear Energy Corporation en het Zuid-Koreaanse Korea Electric Power Corporation. Dit is het resultaat van een investering van 24,4 miljard dollar, die het de vierde grootste producent van de OPEC mogelijk maakt te beantwoorden aan de groeiende vraag naar elektriciteit van zijn 9,3 miljoen voornamelijk buitenlandse inwoners.

Voor de Emiraten is de entree in de besloten club van 30 atoomenergie-landen de bevestiging van hun vastberadenheid ten gunste van niet-koolstofhoudende energie, terwijl ze door het gebruik van grote auto’s en airconditioning per inwoner een grootste uitstoters van CO2 zijn. Nucleaire energie completeert hun ambitieuze projecten op het gebied van zonne-energie. Een laatste illustratie daarvan: de komende bouw van de krachtigste zonnecentrale ter wereld door de Franse EDF en haar Chinese partner Power bij de hoofdstad Abu Dhabi.

De atoomenergie voegt zich bij andere sectoren om van de Emiraten een hoofdspeler te maken op het gebied van wetenschap en technologie. De president van de VAE, Khalifa bin Zayed Al Nahyan, onderstreept dat de inwerkingtreding van de centrale vrijwel samenvalt met de lancering van « Al Amal »: de eerste Arabische ruimtemissie. Het versterkt het imago en het internationale statuut van het land.

In het Midden-Oosten beschikt alleen Iran over een atoomcentrale van Russische makelij. In de Arabische wereld gaan twee regionale machten voortvarend op dezelfde toer: Egypte en Saoedi-Arabië. Egypte gaat de bouw van vier Russische reactoren van de derde generatie beginnen bij El-Dabaa, aan de kust van de Middellandse Zee. Deze vier reactoren moeten aan het einde van dit decennium vooral elektriciteit produceren voor de ontzouting van zeewater om de stad Alexandrië van drinkwater te voorzien. Saoedi-Arabië heeft heel wat ambitieuzere plannen, die eind 2019 door de minister van energie, prins Abdulaziz bin Salman, aangekondigd werden: een vijftiental reactoren voor 2040 om het verbranden van steeds meer olie en gas in elektrische centrales te vermijden. Het wahhabitische koninkrijk heeft aangekondigd zijn uranium te willen extraheren en te verrijken met alle gevaarlijke gevolgen van dien, zoals de proliferatie van splijtbaar materiaal. Hiermee komt Saoedi-Arabië op gelijke voet met zijn aartsvijand Iran, dat in september 2019 de verrijking van uranium bij Natanz heeft hervat. Nucleaire bewapening zie ik zo onvermijdelijk komen.

In zo’n explosieve regio, gemarkeerd door spanningen tussen Iran en Saoedi-Arabië, en ambities van Turkije en Rusland, raken buurlanden verontrust als een land nucleaire energie nastreeft, ook als dat officieel alleen voor burgerlijke en vreedzame doelen is. De verdenking van militaire doelen ligt op de loer, en mijns inziens niet ten onrechte, temeer omdat talrijke Arabische landen dit al wilden en voorbereidden in de jaren 1970-2000: Irak, Syrië, Algerije, Egypte… Qatar, dat sinds 2017 geen directe diplomatieke relaties meer onderhoudt met de Emiraten, is van mening dat de atoomcentrale van Barakah, niet ver van haar en gelegen aan de kust van de Arabo-Perzische golf – een zone met voortdurende spanningen – een « bedreiging voor de regionale vrede » is. De leiders van de Emiraten hebben nogmaals het « vreedzame » karakter van hun programma bevestigd en verzekerd dat dit geen enkel militair doel verbergt.

In het wespennest dat het Midden-Oosten is, moet naar mijn mening niet te veel waarde gehecht worden aan deze geruststellende woorden. Met al deze atoomcentrales die in de komende jaren daar gerealiseerd worden, wordt deze regio met talrijke terroristische groepen nog veel gevaarlijker dan hij al is. We kunnen ons hart met beide handen vasthouden…

Geschreven op 8 september 2020