Vredesonderhandelingen in Afghanistan

Civis Mundi Digitaal #102

door Jan de Boer

Sinds de bezetting door de Sovjet-Unie, een burgeroorlog, het regime van de Taliban en negentien jaar Amerikaanse aanwezigheid hebben de Afghanen gedurende 40 jaar hun lot niet in eigen handen gehad. De twee belangrijkste krachten in het land, de Taliban en de regering in Kaboel moeten nu in Doha, de hoofdstad van Qatar, de op 12 september begonnen vredesonderhandelingen in het kader van een proces van nationale verzoening tot een goed einde brengen. Tijdens de openingsceremonie zei de namens de regering Trump aanwezige minister van buitenlandse zaken Mike Pompeo: « De Afghanen zitten nu aan dezelfde tafel voor niet eenvoudige discussies over de toekomst van het land ». En hij feliciteerde zichzelf namens de regering Trump met: « Dit is een werkelijk historisch feit ». De delegaties ontmoeten elkaar alle dagen gedurende twee weken om daarna hun bevindingen aan hun achterban mee te delen. De delegatie van de regering in Kaboel wordt geleid door de vroegere chef van de geheime dienst: Masoom Stanekzai, en die van de Taliban door de Sjeik Abdul Hakim Haqqani, voorzitter van de commissie van ulema’s (theologen) en een zwaargewicht van de Taliban.

De onderhandelingen beloven op zijn minst gespannen te zijn. Tot op de dag van vandaag heeft de Taliban geweigerd om een dialoog aan te gaan met de autoriteiten in Kaboel die zij altijd hebben gekwalificeerd als « marionetten van Washington ». En daarbij hebben zij in de onderhandelingen een duidelijk sterkere positie. Beide partijen zijn overeen gekomen hun besprekingen te houden zonder de aanwezigheid/bijstand van een bemiddelaar en dat is een groot voordeel voor de Taliban die een gemeenschappelijke tactiek en een gestructureerd leiderschap heeft, terwijl het regime in Kaboel verzwakt en verdeeld door sterkte interne conflicten tot op het hoogste niveau in Doha arriveert. Het lijkt erop dat de chef van de delegatie van Kaboel erop uit is om in een zeer algemeen kader een snel akkoord te bereiken met uitzicht op een duurzaam staakt-het-vuren. Het bereiken van een tekst die in detail de toekomstige organisatie van een verzoend Afghanistan beschrijft, zou volgens Kaboel het toch al langzame proces nog veel verder vertragen.

Met een dergelijk scenario zou de huidige Afghaanse president Ashraf Ghani die heeft laten weten dat hij zou wensen dat de Verenigde Staten hun openlijke steun aan de Taliban zouden beëindigen, in functie kunnen blijven voor een vervolg van de discussies met de Taliban over de modaliteiten van hun terugkeer in het Afghaanse politieke leven. Maar deze optie wordt alleen maar verdedigd door Ashraf Ghani zelf die gokt op een nederlaag van Trump bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen om zo zelf meer kansen te hebben om aan de macht te blijven.

De Taliban die in de zomer van 2018 gelegitimeerd door een Amerikaanse beslissing rechtstreeks zonder Kaboel daarbij te hoeven betrekken met de Amerikanen kunnen onderhandelen, hebben sindsdien hun posities op politiek, diplomatiek en militair terrein versterkt. Zij hebben niets laten weten over hun verwachtingen van de dialoog met Kaboel met uitzondering van een mogelijke « interim-regering » die volgens hen past bij het evenwicht in een land dat een nieuwe bladzijde van zijn geschiedenis schrijft.

De Taliban heeft overigens laten weten dat zij erop rekent de onderhandelingen te openen met de kwestie van 9000 strijders van de Taliban die nog in de kerkers van Kaboel zitten. Die moeten vrijgelaten worden. Verder weigeren ze met Kaboel over een staakt-het-vuren te praten, zij houden vast aan de woorden van in een in februari met de Amerikanen overeengekomen tweezijdig pre-akkoord: « het verminderen van geweld » in ruil voor een snelle terugtrekking van de Amerikaanse soldaten in Afghanistan.

 Ik denk dat de Taliban op dit moment voor de politieke weg kiest: zij wil de bestaande instituties overnemen, internationale erkenning verkrijgen en Kaboel « veroveren » zonder bloedvergieten. Maar ik ben er zeker van dat als de Taliban daarin niet slaagt, zij opnieuw kiest voor oorlog niet alleen tegen de Afghaanse strijdkrachten, maar ook tegen de rest van de nog in het land gestationeerde buitenlandse troepen. Een mogelijkheid waarop Washington niet zit te wachten gezien de belofte van Trump om de Amerikaanse troepen voor 1 mei 2021 uit Afghanistan te laten vertrekken zoals in het eerste akkoord van Doha op 29 februari werd overeengekomen. Maar niets wijst er op dat door de nu begonnen onderhandelingen tussen Kaboel en de Taliban een vredesakkoord in het verschiet ligt.

Republikeinse zwaargewichten als Lindsey Graham, senator van Zuid-Carolina, hebben al laten weten dat zij voor de terugtrekking van de nog aanwezige Amerikaanse soldaten voorwaarden stellen: een duidelijke vooruitgang in de inter-Afghaanse onderhandelingen en respect voor het staakt-het-vuren. Maar voor de Taliban staat de datum van 1 mei 2021 niet ter discussie en tot nu toe houdt ze vast aan het principe van geen enkele buitenlandse soldaat op Afghaanse grond.

Trump mag dan om electorale redenen de Amerikaanse troepen zo snel mogelijk terug willen trekken, de internationale gemeenschap moet met de in een sterke positie verkerende Taliban samenwerken om deze niet weer militair te hoeven bestrijden. Het naar mijn oordeel te verwachten toekomstperspectief is dat de Taliban die men in 2001 verjoeg, weer aan de macht komt in Afghanistan. Dat werpt ook de vraag op van de financiering van de Afghaanse vrede. De Verenigde Naties hebben daartoe in november in Genève een nieuwe internationale conferentie georganiseerd om de noodzakelijke fondsen voor de stabilisatie van het land te verzamelen en de veiligheidstroepen te betalen.

Dit alles als de inter-Afghaanse onderhandelingen in Doha inderdaad tot een vredesakkoord leiden. En eerlijk gezegd moet ik dat eerst zien wil ik dat geloven… Hoe dan ook: uiteindelijk zal de vrouwvijandige en homofobe Taliban weer aan de macht komen in Afghanistan na een oorlog die duizenden miljarden dollars heeft gekost, het land heeft verwoest, honderdduizenden Afghanen het leven heeft gekost alsook het leven van buitenlandse soldaten die er de democratie zouden brengen. Triest!!!!

Geschreven op 19 september 2020