Kroniek van de coronacrisis
Deel 5: De tweede golf, indamming en afzwakking

Civis Mundi Digitaal #103

door Piet Ransijn

https://nl.freepik.com/premium-vector/tweede-golf-van-corona-virus_9242372.htm

In dit artikel een vervolg van het verslag over het verloop van de coronacrisis in grote lijnen met een selectie uit krantenartikelen en websites. Deze selectie kan moeilijk volledig of representatief zijn, want er wordt zoveel over geschreven en zoveel zielen, zoveel meningen. Deskundigen lijken elkaar soms tegen te speken, maar vullen elkaar ook aan. Dat was bijv. de strekking van de constructieve kritiek van het Red Team bij monde van veldepidemioloog Amrish Baidjoe dat het OMT aanvult, de laatste aanvulling van de voorgaande kroniek. Onderwerpen die in de kroniek 5, 6 en 7 aan de orde komen zijn:

- de synthese van eigen verantwoordelijkheid en zelfdiscipline met duidelijke richtlijnen van de overheid,

- de rol van het collectieve bewustzijn en de volksaard,

- de synthese van verbondenheid en afstandelijkheid, van rekening met elkaar houden en daarom afstand houden,

- de brandbrief van artsen: coronamaatregelen mogen niet ten koste van de overige medische zorg gaan,

- de noodzaak van versterking van de gezondheid en de weerstand om beter bestand te zijn tegen het covidvirus en andere uitdagingen,

- virologie in de praktijk: waarom worden patiënten minder ziek?

- immunologie: is immuniteit blijvend?

- is een vaccin afdoende?

Eigen verantwoordelijkheid en overheidsbeleid

Voor de tweede golf aanzwol groeide de kritiek op het kabinetsbeleid inzake corona, al of niet terecht. Het is lastig het juiste midden te vinden tussen te vergaande richtlijnen en maatregelen, die ten koste gaan van de samenleving, de sociale cultuur en de economie, maar te soepel zijn wat betreft de regelgeving, waardoor besmettingen meer kunnen toenemen. “Het is voor politici lastig om maatregelen door te voeren zonder een breed gedeeld gevoel van urgentie. En dus liet het kabinet zich in een positie manoeuvreren waarin het niet anders kon dan ingrijpen... Dat is in onze ogen schadelijk en zou anders moeten,” zegt Amrish Baidjoe van het Red Team in Trouw (2 okt). Dit team had al veel eerder aangedrongen op maatregelen en niet langer af te wachten.

Veel vernomen kritiek was dat teveel werd overgelaten aan de eigen verantwoordelijkheid van de burgers. Daar is veel voor te zeggen. Ook bij een meer stringent overheidsbeleid blijft eigen verantwoordelijkheid en medewerking van burgers essentieel. De eigen verantwoordenlijkheid kan echter sterk worden gestimuleerd door duidelijke richtlijnen. Die waren niet altijd even duidelijk, bijv. wat betreft de mondkapjes, de werkzaamheid daargelaten. Dat komt later aan de orde.

Waren we te laks? https://www.lindeboompsychologen.nl/2016/01/16/verantwoordelijkheid/

“De stelling dat de cliënt zelf verantwoordelijkheid voor zijn problemen moet nemen als hij zijn klachten wilt overwinnen, is niet altijd een boodschap die makkelijk wordt aangenomen.”

Bescherming van de gezondheid èn de economie

“Op de vooravond van zijn tienjarig jubileum als premier brak Mark Rutte met zijn adagium van eigen verantwoordelijkheid... Rutte moet omgaan met verschillende ideeën over de aanpak van de crisis. Grofweg zijn er twee kampen ontstaan, en Rutte heeft sympathie voor beide. Een minister de Jonge wijst vooral op de medische noodzaak... met alle mogelijke middelen. Een andere groep, onder wie de minsters Wopke Hoekstra (Financiën), Wouter Koolmees (Sociale Zaken) en Eric Wiebes (Economische Zaken), wijst op het gevaar voor de economie. Rigoreus alles dichtgooien, zeggen zij, leidt tot mogelijk onherstelbare schade aan de economie, én tot veel psychische schade. Kan het kabinet niet grondiger nadenken over het beschermen van kwetsbare groepen, zoals ouderen, en de rest van Nederland zo veel mogelijk vrijheid geven?”

Dit was ook de strekking van den brandbrief van een groep artsen aan de Tweede Kamer, waarover later meer. Zoals hierboven werd gesteld werkte het beleid niet afdoende. Het virus kreeg meer vrijheid om zich te verspreiden en ook kwetsbare groepen eerder te bereiken. Het is moeilijk om het iedereen naar de zin te maken. Het kabinet kan het niet goed genoeg doen in de ogen van velen. Toch staat Rutte nog altijd hoog in de overigens dalende peilingen na ”de coronacrisis [als] de zwaarste test voor Rutte’s premierschap – niet één keer, maar telkens weer. Wat vandaag een goed idee lijkt, kan morgen weer volkomen achterhaald zijn. De publieke opinie fluctueert met het virus mee.”

Wie schoot waar tekort?

Inmiddels weten deskundigen, politici, journalisten en wie niet vrij precies wat er mis ging en tekort schoot. Het heeft te maken met te late en te lakse richtlijnen, waar de volksaard niet voor open staat, zoals de Britse Nederlander Coates stelt in deel 6. Het Red Team zag het aankomen en waarschuwde. Tevergeefs. De gemoederen, het collectieve bewustzijn, hadden er weinig oor naar. De politiek dingt naar de kiezersgunst, waardoor impopulaire maatregelen grotendeels achterwege bleven. De verkiezingen komen eraan en er waren al genoeg protesten tegen de maatregelen, die achteraf bezien te karig en te weinig consistent waren.

De samenwerking en afstemming tussen overheid en burgers en tussen regering en regio’s luistert nauw. Beide schoten tekort. Men speelde elkaar de bal toe, maar scoorde weinig. “Regionaal precisiebeleid moest een tweede golf voorkomen... Kabinet en burgemeesters bleven naar elkaar kijken” (NRC 3 okt. ‘Ingehaald door het virus. Reconstructie). De regionale aanpak faalde. Net als het Nederlands elftal, dat al even weinig doortastend leek. Wijzen op eigen verantwoordelijk is niet genoeg. Er dienen duidelijke richtlijnen te zijn voor verantwoordelijk gedrag. Anders gaan veel mensen de mist in en weten ze niet waar ze aan toe zijn. Bijv. wel of geen mondkapjes?

Zo langzamerhand is grofweg toch duidelijk dat “afstand houden beter is dan dicht bij elkaar, buiten beter is dan binnen, goed gelucht beter is dan potdicht, met weinig mensen beter is dan met veel, zonder klachten beter is dan met..., [verder] kwetsbaren beschermen en overbelasting van de zorg voorkomen” (Volkskrant 3 okt. ‘En weer laten we ons overvallen’). Het virus leek onder controle. Er werd te snel versoepeld. Het hek ging van de dam. Terwijl de schade bij te vroeg versoepelen en “te laat ingrijpen en onnoemlijk veel groter is dan bij vroeg ingrijpen, omdat de ingreep dan kleiner kan zijn.”

De intelligente lockdown heeft ons weinig of niets geleerd en gaat daardoor in de een of andere vorm terugkeren. Het Break-Out Team van onafhankelijke deskundigen noemt als reden: “dat we niet wezenlijk willen ingrijpen in onze gewoontes, gedrag, beleid en instituties. Terwijl dit een uitgelezen moment is om te veranderen. De crisis toonde aan dat we met onze levensstijl op een gevaarlijk pad zaten. Desondanks blijven we verlangen naar business as usual.Een hang naar oude verworvenheden, naar vroegere gewoontes en routines. Durven we daar afscheid van te nemen?” (https://www.breakoutteam.nl/manifest). Dit geld met name voor gewoonten op het gebied van uitgaan en omgang met elkaar, begroeten en omarmen, op vakantie gaan, op een kluitje zitten en andere riskante gewoonten wat betreft virusoverdracht. Ook de gewoonte om zelf uit te maken waar we gaan en staan en het overheidsingrijpen kritisch te volgen en niet al te serieus te nemen. De afstemming, samenwerking en communicatie tussen burgers en overheid kan beter.

Aan de kant van de overheid was de testcapaciteit nog altijd onvoldoende, werden brandhaarden niet snel ‘uitgetrapt’. De metafoor van De Jonge werd niet in praktijk gebracht. Mensen gingen onbezorgd op vakantie en kwamen vaak terug met het virus. Veel studenten namen het niet zo nauw met voorschriften. Er kwamen meer protesten. Enzovoort. In de The New England Journal of Medicine (8 okt) stond een editorial over leiderschap, dat in de VS aan alle kanten faalde. Ondanks de beste faciliteiten ter wereld, presteert het ondermaats. Hetzelfde kan nu van Nederland worden gezegd, ondanks succesvolle aanpak van de eerste golf. Regels waren laks, maatregelen te laat en weinig consistent. enz. Ons land staat dus niet alleen, mede dankzij Trump c.s. (https://www.nejm.org/doi/pdf/10.1056/NEJMe2029812?articleTools=true).

Het hek was van de dam en covid leek vrij spel te krijgen. Zie de kudde maar weer eens binnen het hek te krijgen. De schapen zijn overal naar toe gegaan, achter elkaar aan, naar kroegen, vakantieoorden, studentenhuizen, bejaardenoorden en andere besmettingshaarden. Achteraf gezien was het beter geweest mensen meer in hun eigen hokken en honken te laten mekkeren op hun eigen afgebakende terrein. Je kunt maar beter voorzichtig zijn. ‘Better be on the safe side’. Achter het hek. Nu is het virus niet meer te traceren en overal verspreid. Het virus ging viraal. Maar goed dat het niet dodelijk is. Alleen in combinatie met andere kwalen. De meeste mensen hebben milde of geen symptomen. Dat biedt hoop in bange tijden. Als het zo doorgaat wordt ons land straks nog het eerste land waar groepsimmuniteit wordt bereikt, na Zweden waar per oktober de strefte 20 keer lager is dan elders (https://aartjan.nl/blog/coronavirus-de-missende-grafiek/).  Groepsimmuniteit kan echter nog wel enige tijd zal duren en veel slachtoffers vergen, omdat het pas op zou treden als meer dan veertig pocent het virus heeft gehad, aldus viroloog Hans Hesterbeek (Volkskrant 26 sept.). Over groepsimmuniteit zie verder The journal of the American Medical Association: ’Herd Immunity and Implications for SARS-CoV-2 Control’

Buitenparlementair onderzoek en protesten

Behalve de regering en de burgers schoot volgens velen ook de volksvertegenwoordiging tekort, die aanvankelijk de regering kritiekloos volgde. Onder druk van deskundigen en de publieke opinie kwam zij in het geweer bij de covid noodwet, die daardoor ingrijpend werd bijgesteld, met daarin een belangrijk rol voor het parlement. Mede vanwege de lakse houding van de volksvertegenwoordiging is er als burgerinitiatief een Buiten Parlementaire Onderzoeks Commissie opgericht door burgers die wel hun verantwoordelijjkheid nemen.

"BPOC 2020 doet middels het horen van getuigen onderzoek naar de door de overheid getroffen maatregelen in het kader van Covid 19, het coronavirus. De commissie hoort hiertoe deskundigen zoals artsen, wetenschappers, juristen en hoogleraren waarbij de volgende vraag centraal staat: ’Waarom zijn sinds 15 maart 2020 vanwege Covid19 beperkende maatregelen in ons land opgelegd, zijn deze maatregelen effectief en staan de opgelegde maatregelen in verhouding tot de ziekte die veroorzaakt wordt door het door het SARS-CoV-2 virus?’”

Zo zijn er meer burgerinitiatieven. Vaak hebben deze een protesterend karakter zoals Viruswaanzin, later omgedoopt in viruswaarheid, een waarheid die soms botst met feitelijke constateringen en wetenschappelijk onderzoek. Onlangs zag ook het kritische tijdschrijft Gezond verstand het licht, een initiatief van voormalig NRC-correspondent en emeritus-hoogleraar aan de UvA Karel van Wolferen. Het lijkt beter onderbouwd dan viruswaarheid, maar neigt naar wat complotdenken wordt genoemd, hoewel zo’n stigmatiserende term opvattingen onder die noemer bij voorbaat al in diskrediet brengt. Van Wolferen schrijft dat deze etikettering daarvoor ook bedoeld was toen de CIA (document 1035-960) de term introduceerde om kritiek op het Warren-rapport over de moord op Kennedy verdacht te maken. Het zgn. complotdenken kan soms een kern van waarheid bevatten, die serieus genomen dient te worden, mist rationeel onderbouwd. Is dat niet het geval, dan gaan zij vaak over in bizarre ideeën die moeilijk zijn te staven. (Zie de Volkskrant 21 okt. ‘In nieuw magazine is de pandemie maar schijn’).

Anders dan de protesterende groepen uit BPOC 2020 geen directe kritiek maar hoort zij deskundigen, een meer onafhankelijke benadering, waaruit niet direct vooringenomenheid blijkt, maar wel kritiek: “De regering legitimeeert de getroffen maatregelen uitsluitend op basis van adviezen van het RIVM en het OMT en is daarbij niet transparant... Kritiek van artsen, deskundigen en wetenschappers buiten het RIVM en OMT worden... genegeerd. Mensen die waarschuwen voor een (te grote) invloed van de (farmaceutische) industrie op het beleid worden weggezet als complotdenkers.” Dat is een situatie waarbij democratische controle en publiek toezicht in het geding is, die vraagt om een herziening.  

Indamming, afzwakking en ‘focused protection’

Er is ook nog een ander aspect wat betreft het beperkte effect van de richtlijnen. Maatregelen zijn met name voor jongeren moeilijk vol te houden. Het virus laat zich niet meer indammen. In de meeste landen is het uit de hand gelopen. We moeten er mee leren leven, zoals met griep, verkoudheid en andere ziekten, die verspreid worden door diverse virussen. De ‘containment’, indamming, die aanvankelijk succesvol leek te zijn, heeft op termijn gefaald. Het is de vraag hoe lang indamming haalbaar is en ten koste waarvan in een dichtbevolkt open land met een open economie. Nederland is geen eiland zoals Nieuw-Zeeland, waar de containment wel heeft gewerkt, en ook geen totalitaire samenleving, zoals China waar de indamming ook heeft gewerkt.

Mitigatie of afzwakking van de symptomen is een andere strategie die wordt bepleit door virologen zoals de Zwitser Pietro Vernazza. Wat dat betreft zijn er bemoedigende signalen, die zoveel mogelijk indammen niet overbodig maken, maar onderdeel van de strategie, zoals nog wordt toegelicht. Gezondheidsbevordering en versterking van het immuunsysteem is daarvan ook een onderdeel, naast betere medicatie en gedeeltelijke vaccinatie, als er een vaccin is, een integrale aanpak dus.

Een groep medici in de VS pleit in de Great Barrington Declaration voor ‘focused protection’ van kwetsbare groepen (https://gbdeclaration.org/). Dat kan echter slechts in beperkte mate door bijv. bij ouderen boodschappen thuis te bezorgen en hen ook door andere voorzorgen beter te beschermen en hun afweer systeem te versterken, bijv. met extra vitamine D en C, zoals immunoloog Carla Peeters voorstelt in HP/DeTijd van 27 okt. Het is echter niet goed mogelijk om ouderen te isoleren. Dat heeft andere nadelen, zoals eenzaamheid en depressiviteit. Het is wel haalbaar om afstand en andere wijzen van bescherming in acht te nemen (Volkskrant 25 aug. ‘Je kunt ouderen niet segregeren’). De groep medici in de VS stellen dat maatregelen zoals gehele of gedeeltelijke lockdown jongeren en minder geprivilegeerden bovenproportioneel treffen, terwijl met name jongeren weinig last hebben van covid-19. Zij hebben recht op onderwijs. Dergelijke maatregelen zijn wel zinvol voor ouderen en zwakkeren. Degenen die geen of weinig gevaar lopen dienen hun normale leven te kunnen leiden. Op deze wijze wordt eerder groepsimmuniteit bereikt dan door iedereen te duperen en te isoleren. Mensen die immuun zijn verspreiden het virus namelijk niet of nauwelijks. Daarom pleit de groep voor immune mensen in de ouderenzorg. 

“In reactie hierop schreef een aantal vooraanstaande Covid-onderzoekers schreef op 14 okt. het ’John Snow Memorandum, gepubliceerd in The Lancet... Je kunt zwakkeren niet afschermen en los daarvan kan coron aook bij superfitte mensen voor ernstige problemen zorgen” (Floor Rusman, NRC 28 okt. ‘De pamflettenwereld verdraagt geen twijfel’). “The Economist beschreef de pamfletten... als rivaliseerde theorieën.” Dat lijkt ook in Nederland het geval te zijn met het OMT en het Red Team en andere teams. Maar de teams spreken van accentverschillen tussen een medische, virologische focus op noe het virus zich gedraagt en een focus op hoe mensen zich gedragen. Dat bepaalt namelijk de effectiviteit van de maatregelen.

https://www.iwf.org/2020/10/08/the-effectiveness-of-lockdowns-vs-focused-protection/

Covidmaatregelen en algehele gezondheidzorg

In een eerder artikel werd ingegaan op een onderzoek van Gupta waaruit bleek dat er door de coronamaatregelen veel meer levensjaren verloren waren dan gewonnen en dat maatregelen disproportioneel waren: niet in verhouding stonden tot de schadelijke effecten. Dit onderzoek berust echter op aannames die niet zijn hard te maken. Toch dienen we ernstig rekening te houden met de negatieve effecten van de maatregelen op de reguliere gezondheidszorg voor andere ziekten dan corona, die in de verdrukking komen, terwijl maatregelen juist bedoeld zijn overbelasting te voorkomen. In  een interview in de NRC (9 okt) zegt de initiatiefnemer van de brandbrief [1], internist Evelien Peeters, dat ook de schade van de maatregelen moet worden meegewogen. Het schiet niet op als mensen beschermd worden tegen corona, maar mede daardoor vaker doodgaan aan andere ziekten, waarvoor de zorg onder druk komt te staan en stagneert.

Haar naamgenoot immunoloog Carla Peeters pleit voor het versterken van het afweersysteem. Dat kan onder meer door extra vitamine C en D te nemen (HP/De Tijd 27 okt. ‘Beter dan een tweede lockdown: immuunsysteem versterken bij risicogroepen en zorgpersoneel’)

“Volksgezondheid is meer dan de afwezigheid van corona... Waarom zouden we iedereen met Covid-19 wel helpen en mensen met een andere ziekte laten overlijden?... Hoe kunnen we optimaal voor alle zieken zorgen?... In ieder geval moet de overheid veel krachtiger maatregelen nemen om welvaartsziekten te bestrijden, want die groep wordt het hardst getroffen.” Zij wijst erop dat de ‘dodelijkheid’ of mortaliteit van het virus steeds naar beneden is bijgesteld van 0,6 tot 0,24 i.p.v. 3,4 procent, zoals aanvankelijk werd gedacht bij de WHO. Zij verwijst naar een uitgebreid onderzoek van de Stanford Universiteit, dat ook het nodige commentaar kreeg (https://www.who.int/bulletin/online_first/BLT.20.265892.pdf). “Bij een gewone seizoensgriep ligt dat tussen de 0,10 en 0,17 procent, dus dat ontloopt elkaar niet veel. Vergeet niet dat we in Nederland een oversterfte van ruim 9.400 mensen hadden door de griep... In dat perspectief is een oversterfte van minder dan 10.000 mensen door Covid-19 tijdens de eerste golf niet zo schokkend... Mensen onder de 40 lopen een verwaarloosbaar klein risico. Het risico... loopt sterk op bij mensen boven de 80 en bij mensen met onderliggende aandoeningen.”

https://www.dreamstime.com/illustration/underweight.html

Andere aandoeningen

Het is dus zaak niet alleen iets te doen aan bescherming tegen Covid, maar ook tegen andere aandoeningen en algehele gezondheidsbevordering en preventie, waardoor mensen meer weerstand hebben, zoals in eerdere artikelen is benadrukt. Het heeft maar een beperkte zin buitenproportioneel te investeren in maatregelen tegen Covid en de algehele gezondheidszorg inclusief preventie te verwaarlozen en onder druk te zetten. Roken kost meer levens dan corona, terwijl daar weinig aan gedaan wordt. Dat geldt in het algemeen voor ongezond en gevaarlijk leven, waar wellicht meer aan gedaan kan worden dan aan corona zonder lockdown en andere drastische maatregelen. (https://www.ad.nl/binnenland/ziekenhuisbaas-hekelt-absurd-antirookbeleid-roken-kost-meer-levens-dan-corona~abb87567/).

Obesitas is een ander veelvoorkomend probleem dat mensen meer kwetsbaar maakt voor ziekten, ook voor corona. Het heeft te maken met voeding. Ook daardoor is de aandacht disproportioneel: niet in verhouding tot de aandacht die corona krijgt. ‘Supers doen amper iets aan gezonder eten’ (Volkskrant 13 okt.). Dat vinden onderzoekers, die daarvoor pleiten, in de Superlijst Gezondheid 2020 van de onderzoeksstichting Questionmark. Overgewicht en aanverwante ziekte nemen al decennia toe ondanks het Covenant Overgewicht, dat vrijblijvend wordt toegepast. Het assortiment valt nog steeds grotendeels buiten de gezonde schijf van vijf, behalve bij Ekoplaza en andere gezonde voeding winkels. Ongezonde producten grossieren in reclame. Koopgedrag daarvan wordt aangemoedigd in plaats van consumptie van gezonde producten aan te moedigen met weinig kosten en moeite. Peeters relativeert de verwachtingen van een vaccin. “De hoop is goed, maar van de overleden grieppatiënten was het merendeel gevaccineerd. Er zijn weinig vaccins die volledig dekkend zijn. Daarom moeten we accepteren dat Covid-19 de komende jaren voor meer ziekenhuisbelasting zal zorgen. De bevolking jarenlang onderwerpen aan strenge maatregelen is onhoudbaar en andere patiënten het nakijken geven ook. Daarom is het voor mij essentieel dat we werken aan een goede gezondheid - bijv. overgewicht bestrijden – getallen in perspectief zien en proportionaliteit afwegen.” Peeters vindt dus dat de maatregelen in verhouding dienen te zijn ten opzichte van de niet te onderschatten nadelige consequenties.

Ook geldt dat een vaccin bij ouderen meestal minder goed werkt. Dat schrijft ook arts-mircrobioloog en OMT-lid Marc Bonten (NRC 28 okt.  ‘Een effectief vaccin bestaat alleen bij geluk zonder weerga’). Zo’n vaccin vermindert de kans op infectie met ongeveer 55 procent, dis lang niet met 100 procent. “Dan hebben we waarschijnlijk nog steeds niet voldeoende kudde-immunuteit om de ziekte helemaal te controleren... De kans dat studies aantonen dat het vaccin ernstige infecties, ziekenhuisopnamen of sterfte voorkomt, is nagenoeg uitgesloten.” Vaccins worden namelijk uitgetest op gezonde mensen, die meestal geen of milde symptomen hebben. In hoeverre het vaccin mensen beschermt met hoog risico en voor hoe lang is nog onduidelijk. (Zie ook https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/nieuwsartikel/zorgen-over-vaccintrials-covid-19-.htm en https://www.scientificamerican.com/article/the-risks-of-rushing-a-covid-19-vaccine/?previewid=C5F6B7EC-E354-4497-A244F69BB97647B8).

Volgens de Zwitserse epidemioloog Pietro Vernazza is het virus niet meer te houden en faalt de containment strategie van het stoppen van de verspreiding van het virus, omdat het ook verspeid wordt door symptoomloze personen die wel besmet zijn. Hij pleit daarom voor een strategie van mitigatie of afzwakking en beperking van de symptomen. “Covid 19 zal niet verdwijnen, maar deel van ons leven worden. Het is goed om te weten dat ons afweersysteem in miljoenen jaren evolutie methoden heeft ontwikkeld die ons... meer helpen dan plasticwanden, maskers en desinfectiemiddelen.” Die hebben echter wel toegvoegde waarde. https://www.oltnertagblatt.ch/schweiz/die-coronavirus-infektionszahlen-steigen-immer-weiter-an-es-ist-zeit-fuer-ein-umdenken-139445020.

https://twitter.com/ncdcgov/status/1241006420419641345

Behandeling met medicijnen en andere middelen

Peeters pleit ook voor het “stimuleren van onderzoek naar vroege behandeling met medicijnen.” Volgens diverse publicaties zou vroege behandeling met het omstreden chloroquinine effectief zijn geweest. Volgens ander onderzoek niet. Hier lijkt verder onderzoek nodig. Maar het middel lijkt aan de kant te zijn geschoven, ondanks positieve onderzoeksresultaten. Hoe kan het dat het ene onderzoek positief uitvalt en het andere niet?

Er zijn van meet af aan onregelmatigheden, onduidelijkheden en tegenstrijdigheden bij het onderzoek naar chloroquine die nader onderzoek vragen. Onderzoekers hebben vaak banden met de pharma-industrie. Ook hun onafhankelijkheid vraagt nader onderzoek. Het is opmerkelijk dat het middel wordt verboden wegens bijwerkingen, die er ongetwijfel zullen zijn, terwijl daar eerder geen reden voor was. Het was een regulier middel. Veel toegestane middelen hebben bijwerkingen die erger zijn. Een berucht voorbeeld is de pijnstiller oxcycodon, een verslavend opiaat. “Op dit moment gaat het om 80 doden per dag... Inmiddels is bijna een half miljoen Amerikanen overleden aan oxycodon” (‘Drugsdaler Mallingckrodt bijna failliet’, door schadeclaims, Volkskrant 13 okt.).

In een overzicht van de onofficiële en omstreden website Swiss Policy Research staat hydrochloroqunine gewoon bij de behandelingen met de opmerking dat de veronderstelde negatieve resultaten waren gebaseerd op te laat gebruik, te hoge dosering, gemanipuleerde datasets en contra-indicaties, zoals overgevoeligheid voor een dergelijk medicijn (“The alleged or actual negative results with hydroxychloroquine in some studies were based on delayed use (intensive care patients), excessive doses (up to 2400mg per day), manipulated data sets (the Surgisphere scandal), or ignored contraindications (e.g., favism or heart disease”).

Vergeleken met de aandacht voor corona wordt er betrekkelijk weinig gedaan aan gezondheidsbevordering. Een coronavaccin krijgt veel meer aandacht als baken van hoop in bange tijden. Mogelijk helpt een oud vaccin BCG tegen TBC (tuberculose) eveneens in nog onzekere mate (https://www.ntvg.nl/artikelen/beschermt-bcg-vaccinatie-tegen-covid-19/volledig https://www.umcutrecht.nl/en/over-ons/nieuws/infection-and-immunity/sep-2-study-into-the-use-of-the-bcg-vaccine-against-the-effects-of-covid-19-in-frail-elderly). Weerstandverhogende middelen zoals vitamine C en quercetine en  onderzoek daarnaar krijgen vrijwel geen aandacht. Wat betreft vitamine D verscheen zowaar een artikel in De Volkskrant (23 okt. ‘Moeten we aan de vitamine D-pillen?) en eerder in Trouw (20 maart ‘Kan extra vitamine D inderdaad helpen tegen het coronavirus?’, dat verwijst naar een onderzoek in BMJ, Britisch Medical Journal uit 2017 en een Iraans onderzoek). “Vitamine D is onmisbaar voor een sterk immuunsysteem... Het coronavirus treft de groep die minder vitamine D aanmaakt (ouderen, mensen met een donkere huid, mensen met obesitas) onevenredig hard.” Immunoloog Carla Peeters schrijft: “De laatste jaren heeft een toenemende interesse in de gezondheid bevorderende eigenschappen van vitamine D tot 5500 publicaties geleid. Deze onderzoeken hebben ertoe bijgedragen dat er een toenemend bewijs is dat vitamine D een belangrijke rol speelt in de regulatie van het immuunsysteem en daardoor de risico’s op COVID19 en andere virale en bacteriële infecties kan verminderen”(HP/De Tijd 27 okt.). Zij legt ook uit waarom. Ook vitamine C en zink hebben een aangetoond gunstig effect bij stress, infecties en ontstekingen. Het effect van vitamine C en D wordt nog verder onderzocht. Waarom krijgt dat niet veel meer aandacht? Het is duidelijk dat de pharma-industrie daar geen belang bij heeft. De Britse en Israëlische ministers van volksgezondheid wachten niet op meer onderzoeksresultaten en gaat vitamine D promoten. Er is bewijs dat het tegen luchtwegeninfecties helpt, vooral bij mensen met een tekort. Immunoloog Savelkoul vindt dat er genoeg aanwijzingen zijn om zich aan te sluiten bij de oproep om vitamine D gebruik te stimuleren. In The Lancet schreven Britse wetenschappers: “We hebben niets te verliezen en mogelijk veel te winnen.” (Volkskrant 23 okt.)

“Voor de risicogroepen voor COVID19 spelen zeer waarschijnlijk meerdere deficiënties een rol. Vitamines A, D, C, E, B6, B12 foliumzuur, zink, koper en selenium spelen allen een synergetische rol in iedere fase van het immuunsysteem,” schrijft Peeters. Zij pleit voor meer klinische studies van micronutriënten en de effecten op immuniteit en verwijst naar enkele onderzoeken. Er zijn meer versterkende middelen, ook bij de ayurvedische geneeskunde. Een Indiase textielhandelaar die veel in China komt, vertelde in een whatsapp fimpje hoe de Chinezen corona bestrijden. Ze drinken zes keer per dag heet water. Dat is ook een ayurvedisch advies. Het virus kan niet tegen hitte. Daarom gebruiken ze bij besmetting een aantal malen stoom, zoals een stoombad bij verkoudheid, evt. met etherische olie toegevoegd zoals teatree-olie of eucalyptusolie.

Het is de vraag of met al dergelijke maatregelen het virus te bestrijden is, maar het kan op zijn minst worden onderzocht. Het kost niets en er valt ook niets aan te verdienen. Horen we er daarom niets over in onze media? Kwaliteitskranten publiceren ook vrijwel niets over complementaire en alternatieve geneeskunde, alsof het wordt geweerd. Onze geneeskunde is erg farmaceutisch en onze gezondheidszorg is erg gericht op ziekte en medicijnen. Vergelijk Orwell, 1984: het Ministerie van Vrede houdt zich bezig met oorlog en het Ministerie van Overvloed met schaarste. Zo houdt het Ministerie van Volksgezondheid zich vooral bezig met ziekte.

Hoewel we in een van de meest welvarende en best geregelde landen leven is er nog veel mis in onze westerse samenlevingen, niet alleen op het gebied van de gezondheid. “Want als het overspringen van een lullig virus... op een Chinese markt onze maatschappij zo kan platleggen, wat zegt dat dan over onze manier waarop wij ons leven hebben ingericht?... Het virus heeft aangetoond hoe kwetsbaar we zijn... Het prangendst mag zijn hoe we aan corona ontsnappen. Daarna wacht ons nog een grondige verbouwing en onder alles ligt de vraag wordt het ooit beter?” (Volkskrant 3 okt. ‘En weer laten we ons overvallen’. Het zal wellicht niet de laatste keer zijn. Want er zijn miljarden virusssen die kunnen overspringen). Dit vraagt een meer virus-bestendige wijze van leven, zoals in de vorige kronieken al is toegelicht.

Als we onze levenswijze, met name de omgang met dieren, niet wijzigen, kunnen we wachten op het volgende gevaarlijke virus. “In ons kouwe kikkerlandje houden we 100 miljoen kippen, 12 miljoen varkens, bijna 4 miljoen runderen... en dan nog 17 miljoen mensen... Zoveel beesten op zo’n klein oppervlak is vragen om problemen... Bijna alle virusinfecties zijn afkomstig van landbouwhuisdieren... Hoe meer dieren bij elkaar, hoe meer kans op een virusinfectie.” Vooral in een dichtbevolkt land isdat risicovol, aldus hoogleraar virologie Ron Fouchier. “We moeten toe naar minder vee... Het grootste deel is voor de export. Fok die beesten ergens waar meer ruimte is. Of liever: fok er veel minder.” (Teun van de Keuken, ‘Het volgende Wuhan’, Volkskrant 19 okt., ‘Uitbraak vogelgriep dwingt tot ophokplicht’, Volskrant 23 okt. Dergelijke uitbraken zijn schering en inslag als we dieren mensonterend blijven behandelen. Maar ook wilde dieren kunnen besmettingen veroorzaken).

De volgende kronieken gaan over de rol van de volksaard bij de effectiviteit van de crisisbestrijding, ons afweersysteeem en de wijze waarop het virus zich verspreid en over het herstel en de hervorming van economie en samenleving.

Noten

1. (zie gezondheidscrisis; https://nederlandterugnaarnormaal.nl/Een-duiding-van-de-huidige-gezondheidscrisis-(publiek).pdf)
2. Zie ook nr 101. Over chloroquine zie de volgende merendeels positieve berichten, echter uitsluitend wanneer in een vroege fase voorgeschreven. Wetenschappers die positieve berichten hierover afgeven zijn voorzichtig. Waarom? https://www.palmerfoundation.com.au/c19-study-48-studies-28-peer-reviewed-showing-very-positive-results-using-hcq-as-pre-post-exposure-prophylaxis-early-treatment/; http://www.pharmatimes.com/news/researchers_says_hydroxychloroquine_could_still_prevent_covid-19_1346544; https://c19study.com/; https://c19study.com/faq.html; https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0924857920303423: ‘Low-dose Hydroxychloroquine Therapy and Mortality in Hospitalized Patients with COVID-19: A Nationwide Observational Study of 8075 Participants’; https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2052297520301281?via%3Dihub;
   https://www.thelancet.com/journals/langlo/article/PIIS2214-109X(20)30365-X/fulltext; https://www.isala.nl/nieuws/hydroxychloroquine-wel-effectief-tegen-corona/
   https://www.ijidonline.com/article/S1201-9712(20)32175-5/pdf.
   De Volkskrant 25 aug. ‘Hydrochloroquine haalt geen snars uit’: “Of de kous daarmee af is, is de vraag… ‘Er zijn nog steeds geen echt goede studies hiernaar uitgevoerd,’ zegt de Leidse internist-infectioloog Mark de Boer. Hij acht ‘de kans dat er iets klinisch relevants uitkomt... niet heel groot’.
   Meer recent, 26 okt.: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0924857920304258; https://www.isala.nl/nieuws/hydroxychloroquine-wel-effectief-tegen-corona/; https://www.ijidonline.com/article/S1201-9712(20)32175-5/pdf