Een eerste stap naar het behoud van de biodiversiteit?

Civis Mundi Digitaal #103

door Jan de Boer

Vlak voor de eerste topconferentie van de Verenigde Naties over biodiversiteit, gehouden in het begin van oktober, hebben de Europese Unie en 64 staten een « belofte van staatshoofden voor de natuur » getekend. Zij beloven alles in het werk te stellen om de curve van verlies van de biodiversiteit van nu tot 2030 om te buigen. « Wij zijn vandaag bijeengekomen, juist voor de topconferentie van de Verenigde Staten, om een gezamenlijk signaal af te geven voor de noodzaak van meer mondiale ambitie voor de biodiversiteit, » schrijven zij in deze op 28 september gepubliceerde verklaring met tien punten.

De ondertekenaars zijn onder meer de Duitse kanselier Angela Merkel, de Franse president Emmanuel Macron, de voorzitster van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, die de Europese Unie vertegenwoordigen, en de leiders van 64 staten, waaronder Canada, Costa Rica, Mexico, Nieuw-Zeeland, Nepal… Maar onder meer de Amerikaanse, Indiase, Chinese, Braziliaanse, Australische staatshoofden hebben deze verklaring niet ondertekend!

De aankondiging van « deze belofte voor de natuur » komt op het moment dat in de laatste weken verscheidene rapporten opnieuw onderstreept hebben dat niet alleen de omvang van de biodiversiteitscrisis maar ook het echec van de politiek op mondiale schaal deze erosie hooguit wat vertraagd hebben. In de vijfde editie van haar « Mondiale perspectieven inzake de biologische diversiteit (GBO5) hebben de Verenigde Naties half september vastgesteld dat geen enkel in 2010 in Aichi (Japan) geadopteerd mondiaal doel is bereikt. Antonio Guterres, algemeen secretaris van de Verenigde Naties: « Het belangrijkste probleem is altijd het gebrek aan politieke wil. Daarom feliciteer ik vandaag de ambitieuze regeringen die aan deze actie deelnemen ».

Op de COP15 – het zoveelste vervolg op de klimaatconferentie van Parijs (1915) – die in 2021 in China gehouden wordt, moet een nieuwe marsorder ten gunste van de biodiversiteit aangenomen worden. Met de op 28 september gepubliceerde tekst belooft een deel van de staatshoofden op deze planeet een ambitieus mondiaal kader te ontwikkelen en in het werk te stellen voor de komende tien jaar. Het moet « heldere en robuuste doelen » hebben en de bescherming van gronden en zeeën door middel van een reeks beschermde en efficiënt beheerde gebieden duidelijk verhogen. De ondertekenaars beloven hun inspanningen te verdubbelen en tegelijkertijd het verlies van biodiversiteit, de verslechtering van zoet water en oceanen, de ontbossing, de vervuiling en de klimaatopwarming met de daar direct aan gekoppelde crises aan te pakken. In dat verband beloven ze met name over te gaan op duurzame manieren van productie en consumptie, met name op het gebied van voedselsystemen. De ondertekenaars verklaren de luchtvervuiling, de vervuiling van grond, zoet water en oceanen « aanzienlijk » te willen verminderen. De tekst voorziet met name « het elimineren van de stroom plastic naar de oceanen van nu tot 2050. »

Deze geïntegreerde benadering is cruciaal: de GB05 dringen, net als het recente rapport van het Wereldnatuurfonds « Levende planeet », aan op de noodzakelijkheid om tegelijkertijd ambitieuze beschermingsmaatregelen te treffen een verandering van productie- en consumptiemanieren te bewerkstelligen, in de hoop de curve van het verlies van biodiversiteit in de komende decennia om te buigen.

De staatshoofden beloven in de tekst ook om het milieu in het centrum van het « vergroenend » herstel – een eis van de Europese Unie in relatie tot Europese financiële steun – van de economie te plaatsen en daarbij de benadering van « one health » (een combinatie van acties voor de gezondheid van mensen, dieren en ecosystemen) toe te passen. Ik merk op dat ik u over « one health » enige weken geleden uitvoerig informeerde.

De grote vraag is nu of deze beloften ook werkelijk nagekomen gaan worden. De daadwerkelijke resultaten van de klimaatconferentie in Parijs (2015) stellen wat dat betreft zacht gezegd niet erg gerust. De verklaring dat het milieu centraal staat in het vergroenend herstel van de economie moet ik helaas met meer dan een korrel zout nemen, gezien onder meer de voorstellen voor economisch herstel in Frankrijk, waar aan de steun voor het bedrijfsleven geen enkele vergroenende tegenprestatie wordt verbonden. Het zal niet de eerste keer zijn dat lippendienst hier de dienst uitmaakt.

Een deel van de Staten die het rijkst aan biodiversiteit zijn – zoals bijvoorbeeld Maleisië en Indonesië – of die behoren tot de grootste uitstoters van broeikasgassen vinden we niet bij de ondertekenaars van deze « belofte aan de natuur ». Zonder landen als de Verenigde Staten, Brazilië, China, Rusland… blijf ik de toekomst van de biodiversiteit en de opwarming van het klimaat – de afspraken van de klimaatconferentie van Parijs betreffende de uitstoot van broeikasgassen moeten ten minste verdubbeld worden volgens de onafhankelijke groep van experts voor de evolutie van het klimaat om de aarde leefbaar te houden, een grotere inspanning waar de staatshoofden niets voor voelen… – en dus voor de toekomst van de mensheid somber inzien.

Het feit dat – zoals ik zojuist lees – de deelnemers aan de topconferentie over de biodiversiteit zich achter dit initiatief hebben gesteld – verandert niets aan mijn pessimisme wat betreft daadwerkelijke politieke wil.

Geschreven op 4 oktober 2020