Polen: abortus onmogelijk gemaakt

Civis Mundi Digitaal #103

door Jan de Boer

Covid-19 rukt in Polen snel op, en de autoriteiten richten in grote haast veldhospitalen in om het virus het hoofd te kunnen bieden. Maar voor het Poolse Grondwettelijk Hof ligt de urgentie elders: het juridisch integreren van de ideologische obsessies van de uiterst rechtse vleugel van de aan de macht zijnde nationalistische coalitie. Op 22 oktober werd zo de vrijwillige onderbreking van de zwangerschap (IVG) voor vrouwen met een misvormde foetus ongrondwettelijk verklaard, zelfs als deze misvormingen « ernstig en onomkeerbaar » zijn. Deze beslissing maakt alle abortussen illegaal die niet gerechtvaardigd worden door verkrachting, incest of levensgevaar voor de moeder. De mogelijkheid voor IVG was al door de Poolse wetgeving beperkt en 98% van de rond 1100 legale abortussen in 2019 betroffen misvormingen van de foetus. De beslissing van het Grondwettelijk Hof maakt zo in de praktijk het recht op abortus voor Poolse vrouwen onmogelijk.

Het is een teken te meer van de verwijdering van het Polen van Jaroslaw Kaczynski, de leider van de Partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS), aan de macht sinds 2015, van de liberale zeden in de meerderheid van de Europese lidstaten. De regressie inzake samenlevingsaangelegenheden gaat zo ver dat zelfs de president van de Poolse republiek, Andrzej Duda, toch een echte conservatief, afstand moest nemen van de minister van onderwijs, Przemyslaw Czarnek, die voor de zoveelste keer verklaarde dat vrouwen alleen zijn geschapen om kinderen op de wereld te zetten.

Jaroslaw Kaczynski heeft in deze laatste maanden het hoofd moeten bieden aan een crisis binnen zijn coalitie: een opstand van de meest rechtse minderheidspartij, waaraan hij concessies moest doen om te verhinderen dat hij zijn absolute meerderheid in het parlement zou verliezen. Hij trad zelf toe tot de regering, waarvan hij nu bovendien nummer 2 is, om de positie van de premier en PiS-lid Mateusz Morawiecki te versterken.

Het verbod op abortus was geen prioriteit van de PiS, die al twee keer moest terugkrabbelen wegens massale manifestaties van vrouwen tegen de nieuwe beperkingen van de IVG, die als gevolg van burgerinitiatieven in 2016en 2018 aan het parlement voorgelegd werden. Het was een eis van uiterst rechts, die het veiliger vond om dit keer het verbod op abortus via het Grondwettelijk Hof te regelen. De meerderheid van de rechters, en in het bijzonder de voorzitster van dit Hof, staan geheel ten dienste van de regering die hen benoemde. De Poolse vrouwen zijn opnieuw massaal de straat opgegaan om hun rechten te verdedigen. Ondanks de opgelegde beperkingen wegens de pandemie manifesteerden ze met duizenden in verscheidene Poolse steden, waaronder de hoofdstad Warschau. En zij hebben aangekondigd hun acties voort te zetten.

De ironie wil dat deze beslissing tegen abortus in Polen samenvalt met de verklaring van paus Franciscus dat hij voorstander is van een burgerlijke verbintenis voor homoseksuele koppels. De strijd tegen homoseksualiteit is één van de prioriteiten van Katholiek rechts in Polen. Verschillende Poolse gemeenten hebben hun Europese subsidies verloren toen zij verklaarden « zones zonder LGTB » te zijn. Het Poolse episcopaat heeft de verklaring van de paus verworpen en verzekert dat zij niet in overeenstemming is met de leerstellingen van de kerk. Het mag duidelijk zijn dat de tijd ver weg is waarin het Vaticaan en de Poolse katholieke kerk samen streden voor de vrijheid van Polen, de Poolse vrouwen toen en nu niet inbegrepen.

Geschreven op 28 oktober 2020