Een ecologische ramp in Argentinië

Civis Mundi Digitaal #103

door Jan de Boer

Mijn internetcontact Ana Di Pancracio, adjunct-directrice van de Argentijnse NGO ‘Stichting voor het milieu en de natuurlijke hulpbronnen’ (FARN), kent mijn al eerder beschreven zwak voor Argentinië en heeft mij laten weten dat het land getroffen is door een enorme ecologische ramp. Begin september werd een groot deel van het midden en noorden van Argentinië door branden roodgekleurd. Volgens schattingen is bijna 350.000 hectare vochtige grond in de delta van de rivier Parana in het noordoosten van het land, een gebied met een uitzonderlijke rijkdom aan biodiversiteit, door brand verwoest. Ten minste 48.000 hectare bos is bij Cordoba, in het midden van het land, ook in vlammen opgegaan. De branden zijn daar nu vrijwel allemaal bedwongen, maar, zegt Ana di Pancracio: « De provincie Cordoba heeft een goed deel van haar onaangetast oerwoud verloren en dat is een ware tragedie ».

Volgens de regering zijn de branden voor 95 procent van menselijke oorsprong. « Zij die deze branden aangestoken hebben, hebben dat om verschillende redenen gedaan: ontbossing voor intensieve veehouderij of het omwerken van de vochtige zone tot vruchtbare en bebouwbare grond. In andere gevallen is er sprake van ontbossing voor vastgoedprojecten, » verklaart Sergio Federovisky, vice-minister van milieuzaken.

Al jaren verwoesten meestal illegale branden de belangrijke biodiversiteit van dit grote land. Maar dit jaar is er sprake van een sinds 2008 ongekende situatie. « Wij worden geconfronteerd met een historische droogte; ook de rivier Parana staat bijna droog. Deze klimatologische omstandigheden zijn er de oorzaak van dat branden vaak niet meer te controleren, te bedwingen zijn, » zegt Ana di Pancracio. De centrum-linkse regering, sinds december 2019 aan de macht, wijst op de missers van de vorige regering van de centrum-rechtse president Mauricio Macri (2015-2019), die inderdaad niets aan preventieve maatregelen heeft gedaan om nu deze rampzalige situatie het hoofd te kunnen bieden.

Bewustwordingscampagnes, onderzoek naar klimatologische condities en de aanwezigheid van organische materie in de bodem… De regering, die al 11 miljoen euro heeft besteed om de branden bij Cordoba en in de delta van de Parana te beheersen, heeft verklaard maximaal te willen anticiperen op deze kwesties om te vermijden dat het scenario van 2020 zich gaat herhalen. Het ministerie van milieuzaken wil ook het Programma Conservatie Delta Parana, gecreëerd in 2008, sinds 2015 verlaten, weer tot leven brengen. Dit voorziet in een betere samenwerking tussen provincies en de federale regering bij preventie van branden.

Het presenteren van meer ecologische productiemethoden in de in Argentinië zeer machtige voedingsmiddelensector – het land is mondiaal de derde producent van soja – is waarschijnlijk niet voldoende om branden uit te bannen. De aanstekers van de branden weten heel goed dat zij weinig gevaar lopen: de wet voorziet slechts in weinig ontmoedigende boetes en bovendien is het vaak moeilijk om de werkelijke opdrachtgevers te identificeren. Een deel van de oplossing gaat misschien komen door een wet bescherming van vochtige zones. Op dit moment zijn er verschillende wetsvoorstellen, waarvan één voorziet in strafsancties, in discussie in het parlement. Ecologische organisaties hopen dat er voor het einde van dit jaar over een tekst gestemd gaat worden. Maar Ana di Pangracio blijft voorzichtig: « Argentinië heeft hiervoor een goed opgeleide justitie nodig die ook bereid is begane fouten te bestraffen. Wij hebben een wet bescherming wilde fauna die in fikse strafsancties voorziet, maar er is nog nooit iemand de gevangenis in gegaan voor het begaan van een zware overtreding ».

In een land dat zich historisch gezien nooit gemobiliseerd heeft voor milieu-aangelegenheden, hebben de branden een ongekend burgerlijk ontwaken teweeggebracht. Rosario, de derde dichtstbevolkte stad van het land, aan de oever van de Parana, werd afgelopen winter regelmatig overdekt met de rook van deze branden. Dit verergerde de ademhalingsziekten van de inwoners, die al geconfronteerd werden met Covid-19. De inwoners van Rosario hebben nu al verscheidene keren gemanifesteerd om de stemming van de wet bescherming vochtige zones in het parlement af te dwingen. Ana di Pangracio: « Ik hoop dat deze mobilisatie van vooral jongeren zich voortzet, ook nadat de laatste brandhaard uitgedoofd is. »