De ontbossing van het Amazonegebied versnelt zienderogen

Civis Mundi Digitaal #105

door Jan de Boer

Komt er dan nooit een einde aan deze dodelijke cylus? Ook dit jaar is de ontbossing in het Braziliaanse deel van het Amazonegebied weer geïntensifieerd. Volgens de op 30 november gepubliceerde gegevens van het Nationale instituut van ruimtelijk onderzoek van Brazilië (INPE) is er in het tijdvak van augustus 2019 tot juli 2020 maar liefst 11.088 vierkante kilometer bos met de grond gelijk gemaakt: het equivalent van 4300 verwoeste voetbalvelden per dag oftewel drie voetbalvelden per minuut! Sinds 2008 is dit de grootste jaarlijkse houtkap. Volgens de INPE is de ontbossing in vergelijking met het vorige jaar met 9,5% toegenomen. Deze verontrustende balans wordt nog erger als men deze vergelijkt met de cjfers van 2018. In twee jaar tijd is de ontbossing in Amazonië met bijna 50 % toegenomen

De meest getroffen regio’s liggen langs de wegen die het oerwoud doorkruisen. De grote deelstaat Para ligt daarbij in de frontlinie. Daar heeft volgens de INPE de helft van de ontbossing plaatsgevonden. Maar ook in de regio van Labrea met de laatste etappe van de weg die het hele Amazonegebied doorkruist en nu het maagdelijke oerwoud, het toevluchtsoord van de laatste geïsoleerde indianenstammen van het land, voor de boskap openlegt

Achter deze schandelijke,duidelijk ongecontroleerde verwoesting zien de NGO’s van de milieudefensie allereerst de hand en de invloed van president Jaïr Bolsonaro: een erkende klimaatscepticus en volledig toegewijd aan de landbouwhandel en de delfstoffenexploitatie van het Amazonegebied. De cijfers van de ontbossing hebben voor de nodige ontzetting gezorgd, maar in feite niemand verrast. Sinds twee jaar ontmantelt Bolsonaro de kwetsbare federale instituties ter bescherming van de natuur zoals de milieupolitie Ibama waarvan de leiders zijn vervangen en de financiën fors zijn terugggebracht. Volgens Greenpeace hebben de Braziliaanse natuurbeschermingsorganisaties hun budget met 35% voor 2021 teruggebracht gezien, terwijl de ontbossing toeneemt

De crisis van het Covid-19 bevordert de zaken van de regering van Brasilia die ongezien en bij een algemene onverschilligheid zijn verplichtingen inzake de klimaatverandering aan zijn fascistische laars lapt. Het Observatorium van het klimaat dat meer dan 50 NGO’s in Brazilië verenigt, schreef in een nota: « Door de toename van de ontbossing wordt Brazilië de grootste uitstoter van broeikasgassen met ook dit jaar weer een toename van deze uitstoot, terwijl de mondiale economie door de pandemie een forse klap heeft gekregen »

In werkelijkheid is het niet alleen Jaïr Bolsonaro die hier schuldig aan is. Eigenlijk doet hij niets anders dan een tendens versterken die al lang voor zijn presidentsschap aan de gang was: sinds 2012 verslechteren de cijfers van de ontbossing ieder jaar. De president wordt hierin bijgestaan door lokale bestuurders zoals in de deelstaat Acre in het uiterste westen van Amazonië door de rechtse gouverneur Gladson Cameli. Deze wil een lange weg naar Peru aanleggen die het écologisch beschermde gebied van de Sierra do Divisor, één van de aan biodiversiteit rijkste gebieden op onze planeet, doorkruist

Om het hoofd te bieden aan de internationale kritiek heeft het regime Bolsonaro nog dit jaar alles aan zijn leger « toevertrouwd ». In februari heeft hij een « Raad van Amazonië » gecreëerd die over het oerwoud moet waken. Voorgezeten door de vice-president en vier-sterrengeneraal Hamilton Mourao, bestaat dit orgaan vooral uit militairen, die de politiek van Bolsonaro voor de volle honderd procent steunen. De balans? Een explosie van de ontbossing en branden in een klimaat van algemene straffeloosheid. Sinds het begin van dit jaar zijn er in Amazonië door de satellieten van de INPE 99.600 brandhaarden gesignaleerd tegen 85.900 in 2019, dus een toename met 16%

De tijd dringt. De NGO’s vrezen dat Amazonië het « point of no return » nadert oftewel een mogelijke onomkeerbare ineenstorting van het gebied dat bereikt wordt met 20 % tot 25% ontbossing van het totale oppervlak dat dan getransformeerd dreigt te worden in een uitgestrekt savannengebied. « Vandaag de dag zien we al een flinke verslechtering van het oerwoud. Het is warmer, droger en veel, kwetsbaarder dan voorheen. De temperaturen nemen toe en de regen vermindert. Dat alles tast de biologische rijkdom van Amazonië al fors aan », laat Antonio Ovideo, wetenschapper van het Instituut Socioambiental mij via mijn goede Braziliaanse vriend/schrijver François weten

De verdedigers van het milieu hopen op de steun van de nieuwe bewoner van het Witte Huis: Joe Biden die de verdediging van Amazonië met kracht steunt. « Stop met de verwoesting van het oerwoud! Als u daarmee doorgaat, krijgt u te maken met duidelijk negatieve economische consequenties » liet hij op 29 september Jaïr Bolsonaro weten tijdens een debat met Donald Trump, waarbij hij een internationaal fonds van 20 miljard toezegde om Amazonië te beschermen

De vraag is of Joe Biden zijn woord houdt. Bolsonaro en Amazonië zijn niet de prioriteiten van de Amerikaanse president die zich allereerst bezig moet houden met Iran, Rusland, China, Noord Korea…… Ik vrees dat als hij inzake Amazonië en Bolsonaro werkelijk aktie onderneemt en eventueel sancties oplegt, dat niet eerder dan in de tweede helft van zijn mandaat zal gebeuren en zal wellicht te laat zijn

Geschreven op 16 december 2020