Stappen naar bewustwording

Civis Mundi Digitaal #106

door Piet Ransijn

 

Dit stappenplan hoort bij de Eye-Openers therapie die besproken is in nr 92. Inmiddels heb ik meer ervaring opgedaan met deze methode, waarvan dit stappenplan een onderdeel is. De methode blijkt te werken en het leven te kunnen verrijken. Via een zus ben ik ermee in contact gekomen door naar een lezing toe te gaan en daar als proefpersoon de methode te onderzoeken en uit te proberen. De ervaringen nodigden uit tot een vervolg: twee vijfdaagse cursussen en een aantal studiedagen, die sinds de coronacrisis zijn gestaakt. Daar werd ook de ‘zeven steentjes methode’ uitgeprobeerd in kleine groep om ervaring op te doen met deze zelfhulpmethode. De deelnemers bestonden voor een  groot deel uit therapeuten.

 

Lezing van Annelies Spaargaren

 

Het onderhavige boek is didactisch zo geschreven dat de methode toepasbaar is. Toch is het raadzaam een studiedag te volgen. Annelies Spaargaren heeft in het onderwijs gewerkt als ‘remedial teacher’ en daar haar eerste schreden gezet als therapeut. Zij heeft daarbij de gave ontwikkeld om kennis en vaardigheden over te dragen. De gedeeltelijke lockdown heeft zij gebruikt om dit boek samen te stellen. De zeven stappen worden afgewisseld met korte verhalen, zoals in haar eerder besproken boek Van wonden naar wonderen. Deze verhalen heeft zij overal vandaan verzameld, van Griekse mythen tot Russische sprookjes, afgewisseld met citaten van wijze mensen.

Het is niet de bedoeling om hier de hele methode uiteen te zetten. Dat zou het boek overbodig kunnen maken. Het gaat erom de basisprincipes en de mogelijkheden toe te lichten. Bij de bespreking van haar eerdere boek bleek dat haar benadering verwant is met die van Carl Gustav Jung, maar niet op zijn werk is gebaseerd. De verwantschap is o.m. te merken aan de symboliek en de spirituele invalshoek gericht op geestelijke groei, die Jung individuatie noemt, zijn term voor persoonsontwikkeling. Essentieel daarbij is het bewustworden en integreren van schaduwkanten door blokkades transparant te laten worden.

Het onbewuste is niet alleen een bron van verdrongen trauma’s, patronen en emoties. Het bevat ook een diamant, die staat voor onze nog verborgen kwaliteiten, welke kunnen gaan schitteren als blokkades doorzichtig worden. Aan de Eye-Openers methode ligt een positief mensbeeld ten grondslag van de mens als geestelijk wezen dat kan groeien naar een meer verlicht bewustzijn, dat zich kenmerkt door zelfinzicht, innerlijke vrijheid en veelzijdige kwaliteiten.

Emotionele blokkades worden gecategoriseerd op zeven niveau’s, die overeenkomen met de zeven chakra’s of energiecentra, die zijn ontleend aan de Indiase psychologie. Deze centra komen globaal overeen met de behoeftenpramide van Maslow en met bepaalde soorten emoties. De zeven stappen, die achtereenvolgens worden besproken, zijn:

1. Onder ogen zien en loslaten, de basischakra;

2. Wat is je verlangen?, de genitale chakra;

3. Tegenwerpingen loslaten, de zonnevlecht (bovenbuik);

4. Je hart laten spreken, hartchakra;

5. Je uitspreken en loslaten, keelchakra;

6. Een nieuwe manier van zien, ‘derde oog’ chakra;

7. In verbinding zijn, kruinchakra.

Bij zeven stappen behoren zeven steentjes om in de hand te houden en zo de methode fysiek te bekrachtigen en meers tastbaar te maken.

Stap 1 Het spijt me

Het eerste energiecentrum heeft te maken met basale veiligheidsbehoeften en correspondeert met het zogeheten ‘spijt me steentje’. Dat staat voor wat je spijt en dwars zit, wat je erg vindt en wat je belemmert je veilig te voelen. Dat kan door een ander zijn of een nare ervaring, een situatie of een gebrek. Het gaat erom ons hiervan systematisch en methodisch bewust te worden en ermee te leren omgaan. Dat haalt de angel eruit. Wat er is mag er zijn. Het mag naar voren komen. Dat is beter dan dat het verdrongen blijft en zo het leven onbewust verziekt.

Het gaar erom de meestal onbewuste blokkade weg te nemen en gevoelens vrij te uiten en te laten stromen en vervolgens te transformeren door ze eerst te accepteren. Dan kunnen ook de mooiere gevoelens beter stromen en naar voren komen, die door een blokkade ook belemmerd worden. Onder een blokkade liggen vaak onaangename gevoelens verborgen, die zijn weggestopt omdat zij pijnlijk zijn. Door deze onder ogen te zien en te doorvoelen, wordt de pijn grotendeels weggenomen. Stilstaand water kan gaan stinken. Als het stroomt, dan kan het  zich weer zuiveren en komt er ruimte voor een dieper, meer wezenlijk gevoel van liefde en verbondenheid met jezelf en anderen. Dit blijkt de ervaring te zijn  van mensen die ermee hebben gewerkt in een beschermende omgeving.

Stap 2 Wat is je verlangen?

Deze stap brengt ons verlangen, onze levensenergie in beweging, die vooral zetelt in de tweede chakra. Wensen en verlangens zijn gericht op het positieve, op meer geluk, op levensvervulling en bevrediging van wezenlijke behoeften. Wat is je diepste wens? Waar heb je behoefte aan? Waar word je blij van? Wat hoop je? Door dergelijke vragen kom je er achter wat je werkelijk graag wil. Je maakt contact met je hartenwensen en brengt ze op methodische wijze in beweging.

Stap 3 Balans

Deze stap heeft te maken met innerlijke kracht, met macht en onmacht. Als je iets wil, steken vaak negatieve, beperkende gedachten de kop op: ‘ja, maar’. Het is dan van belang bij jezelf te blijven en daar niet in mee te gaan, zodat je niet uit balans raakt en contact blijft maken met je innerlijke kracht, die correspondeert met de chakra van de zonnevlecht in de bovenbuik.

Door bij je eigen energie te blijven, laat je je niet zo gemakkelijk meenemen door beperkende gedachten en gevoelens van onmacht. Je blijft bij je gevoel van eigenwaarde en laat dergelijke gevoelens en gedachten los als vogels, die het luchtruim kiezen. Ze hoeven geen nest op je te bouwen. Het gaat hierbij om oplettendheid welke gedachten benauwend en beperkend zijn en een onplezierig gevoel geven en welke gedachten prettig zijn en ruimte geven. Dat is de eerste stap om los te laten wat niet opwekkend is. Zonder je te verzetten of te verdedigen, zonder ervoor weg te lopen of erin te blijven steken en vast te zitten.

Vier vermijdingspatronen of verdedigingsmechanisme zijn: 1. aanvallen, 2. verdedigen, 3. weglopen, 4. bevriezen, vastzitten. Ze krijgen vorm in aanvallende, verdedigende, ontlopende of beknellende gedachten en gevoelens. Deze te herkennen helpt om ze onschadelijk te kunnen maken en tegenovergestelde positieve gedachten te bevorderen. Je draait ze als het ware om, maakt licht wat zwaar voelt en geeft ruimte aan wat belemmerend werkt. Je kiest voor (levens)moed en (zelf)vertrouwen in plaats van angst en onzekerheid, die je uit balans brengt. Je gaat naar het midden van de weegschaal, voelt het centrum van je innerlijk kracht en legt je gewicht in de positieve schaal. Het begint met inzicht en bewustwording. In plaats van je onbewust mee te laten nemen, maak je een keuze waar je heen wil. Je geeft jezelf de ruimte en bevrijdt je van het vangnet van beperkende gedachten en gevoelens door ze om te beginnen te doorzien. Ze vervolgens los te laten door ze eerst toe te laten ‘met een slag om de arm’ en dan te laten verdampen in de warmte van je innerlijke levenskracht. Je kunt ze ook harop uitspreken, met name als je het samen doet met een ‘maatje’ of begeleider.

 

 

Stap 4 Je hart laren spreken

Dat gebeurt door je hart te openen en met mededogen te accepteren wat er is. Daardoor krijgt liefde de kans om van binnenuit op te wellen en je leven te helen door het liefdevol te accepteren. Door ruimte te geven aan wat er is, vermindert de beperking en de belemmerende werking van wat ons bezig houdt. Door pijnlijke gevoelens onder ogen te zien en te doorvoelen met mededogen is het mogelijk om er vrede mee te sluiten door de kracht van de acceptatie. “Aanvaarding is de sleutel tot transformatie. Veroordeling maakt dan plaats voor acceptatie... Het is ook van belang dat je jezelf en de ander gaat vergeven” (p 38). Je hoeft niet anders te zijn dan je bent en een ander hoeft dat ook niet. Accepteer gewoon wie je bent en wie een ander is, “met alles erop en eraan”, ondanks alles.

Hoe je een ander bejegent heeft alles te maken met de houding naar jezelf. Zelfacceptatie is daarom de sleutel tot vergeving en ruimte geven aan jezelf en anderen. Door iets of iemand te aanvaarden zoals deze is, is het eerder mogelijk een veandering te bewerkstellingen en daarvoor de medewerking te krijgen. Verzet werkt vaak averechts en leidt tot verharding. Mildheid werkt verzachtend, waardoor belemmeringen de ruimte krijgen en kunnen oplossen in de grote open ruimte waarin alles opkomt en weer ondergaat. Dit alles wordt op systematische wijze begeleid met behulp van gerichte vragen en instructies.

 

 

Stap 5 Uitspreken en loslaten

Het keelcentrum staat voor zelfexpressie, uiten wat je dwars zit. Daarvoor is het nodig je daarvoor eerst open te stellen en contact te maken met gevoelens die je dwars zitten of die je ergens hebt weggestopt. Ook oordelen, ideeën en verwachtingen over jezelf en anderen. Kijk ernaar vanuit je hart en laat het er maar zijn. Dan wordt het minder zwaar. Het is niet nodig al die oordelen steeds mee te dragen. Geef er uiting aan, geef er lucht aan, en ze lossen op in de open ruimte waarin alles is en er mag zijn, ook pijnlijke en moeilijke gevoelens. Iets moeilijk vinden is een oordeel.

Het is hierbij mogelijk om je de hulp van de vier elementen voor te stellen. Vuur kan pijnlijke emoties verbranden en zuiveren. De wind kan ze wegblazen en lucht geven. Dat geeft een opluchting. In water kunnen ze oplossen of meegaan met de stroom. En de aarde kan ze dragen, doen ontbinden en zich over je ontfermen. Zo kunnen de vier elementen helpen om emoties los te laten en te transformeren.

Er is ook nog een vijfde element: akasha, de ether, de ruimte, die ruimte geeft waarin alles kan oplossen. Ruimte wordt vaak genoemd, maar niet als element.

Stap 6 Inzicht

Een dieper inzicht betekent dat je anders gaat kijken naar een situatie en deze intuïtief anders aanvoelt. Een ander kan daarbij fungeren als een spiegel. Wij zien in de ander wat onzelf bezig houdt. Als iets of iemand op ons pad komt, heeft dat iets te zeggen. Het gebeurt niet zomaar en kan een bepaalde waarde hebben, afhankelijk hoe we er tegenaan kijken en ermee omgaan. Het is een uitnodiging er een positieve invulling aan te geven en weerstand te laten varen. Verwelkomen wat zich aandient en er ruimte aan geven. Wat waardevol is neem je mee. Wat niet van waarde is laat je varen. Het vraagt inzicht om het onderscheid te kunnen maken tussen wat van belang is en wat overbodig is, wat je aandacht geeft en wat je loslaat, wat wel en niet passend is.

Daarbij is het van belang te onderzoeken welke constructieve en negatieve gedachten, gevoelens en overtuigingen je met je meedraagt en zich aandienen. Belastende gedachten kun je vervangen door opwekkende gedachten. Een negatief gevoel vraagt om een constructief gevoel. Het is van belang om niet te verdringen en te accepteren wat zich aandient, zonder erin mee te gaan, en er een positieve wending aan te geven door het van een andere kant te bekijken als een uitnodiging om een bepaalde kwaliteit te ontwikkelen.

Stap 7 Wijsheid, verbinding met het universum

Wijsheid betekent het vermogen om de verbinding met het grotere geheel te zien, waarin wij leven en bewegen. Deze verbinding is in ons hart reeds aanwezig in de liefdevolle aandacht voor al wat er is, zonder te oordelen en er iets van te vinden. Oordelen komen voort uit overtuigingen, die wijsheid in de weg staan. Wijsheid komt voort uit de verbinding van het hoofd met het hart, het verstand met het gevoel en de intuïtie, het aanvoelingsvermogen. Daarvoor is het mogelijk aan te voelen en in te zien wat werkelijk van belang is en welke kwaliteiten liefdevolle aandacht vragen. Deze krijgen aandacht door ze bijv. uit te spreken of er (bij voorbaat) dankbaar voor te zijn. In alles wat zich aandient, zit een geschenk verborgen om dankbaar voor te zijn. Om dit te kunnen zien is inzicht en wijsheid nodig, die we uitnodigen door empathie en liefdevolle aandacht.

 

https://www.leveninhetmoment.nl/dankbaarheid/

Dankbaarheid

Door dankbaar te zijn met wat je hebt, wordt dit versterkt, want wat je aandacht geeft krijgt energie. Aandacht voor wat je niet hebt, geeft een gevoel van gemis en onvrede. Door vrede te hebben met je onvrede, kan dit zich transformeren. Het kan een eye-opener bieden voor waar je naar verlangt en waar je behoefte aan hebt. Door daar dankbaar aandacht aan te geven, zullen zich de wegen aandienen die tot vervulling kunnen leiden.

In iedere situatie zit een les verborgen. Weten wat je wel en niet bevalt, geeft een gevoel van waar je heen wil en waar niet en op welke weg je verder wilt gaan: de weg naar meer inzicht en verwerkelijking van je mogelijkheden en kwaliteiten. Weten en wensen welke kwaliteiten je wil ontwikkelen is een belangrijke stap daartoe, een stap om dankbaar voor te zijn. Daardoor wordt deze stap bekrachtigd.

“Dankbaarheid opent de deur naar je hart... verbindt je met je innerlijke weten” (p 53). Door bij voorbaat al dankbaar te zijn voor wat je graag zou willen, leg je je gevoel erin en komt het dichterbij. Je ziet het als het ware voor je. De wens en het verlangen draagt de kiem van de vervulling in zich, die ontspruit door liefdevolle en dankbare aandacht.

Je kunt als volgende stap om de zegen van het universum vragen en de kosmos vragen het te regelen. Dat kan je horizon verruimen en onvermoede krachten in werking doen treden om het te regelen. Het lijkt een mythisch-magische levensbeschouwing. Hoe het ook zij, velen voelen zich er wel bij. Als het levensvervulling dichterbij brengt, is het de moeite waard. De moderne wetenschap heeft het belang van rituelen allang ingezien en aangetoond (zie bijv. Les formes élementaires de la vie religieuse  (The Elementary Forms of the Religious Life)  van de socioloog Emile Durkheim of het werk van godsdienstwetenschapppers en antroplogen als Mircea Eliade.

 

https://wp.johannescentrum.nl/2019/01/21/op-zoek-naar-meer-verbondenheid/

 

Ondersteunende methoden: Tonglen

Deze methode is geïntroduceerd door de boeddhistische monnik  Trungpa Rimpoche. ‘Tonglen’ betekent zenden en ontvangen. Het komt erop neer dat je je eigen pijn in verband brengt met die van andere mensen, die als het ware om je heen staan in saamhorigheid en mededogen. Je bent niet de enige die er last van heeft. Je draagt het samen. Verbondenheid en mededogen verzachten het leed. Je communiceert vanuit je hart, dat zich opent voor liefde en mededogen. “Weerstand en verzet maken dan plaats voor rust en innerlijke vrede” (p 56).Je opent je hart als je inademt en laat de pijn verdwijnen als je uitademt. Inademen is aanvaarden, uitademen is loslaten.  Het is belangrijk te ontspannen bij de in- en uitademing, de spanningen te voelen in je lichaam en deze los te laten bij iedere uitademing, terwijl je er bij de inademing contact mee maakt en ze in je aandacht plaatst. Dat kan bepaalde gedachten, beelden en gevoelens oproepen. Die mogen naar boven komen om daarna weer weg te stromen en te worden meegenomen op de uitademing, die alles los laat. Dat geldt ook voor gevoelens wat betreft andere mensen, met wie  je je verbonden voelt. Wat hebben ze nodlig? Welke kwaliteiten? Die kunnen dan gezamenlijk ontwikkeld worden door er eerst een beeld van te vormen en een wens uit te spreken. In plaats van anderen te veroordelen, kun je hen steunen in saamhorigheid. “Samen zijn we sterk” (p 60).

 

https://ikmisje.eo.nl/themas/muziek/stap-uit-de-schaduw

‘Schaduwwerk’

Een andere methode is het je bewust worden en integreren van je schaduwkanten. “De schaduw bestaat uit alles wat je voor jezelf verbergt, ontkent of weigert te (h)erkennen... Iedereen draagt zo’n verborgen kant met zich mee, gevuld met blinde vlekken waar we van wegkijken... We kunnen ons licht nooit volledig ervaren als we de duisternis uit de weg blijven gaan. Het leven vraagt juist van ons onze schaduwkant te onderzoeken en te omarmen” (p 61). Hier toont zich een sterke overeenkomst met de benadering van Jung (zie onder).

Vaak zijn het anderen aan wie je je bijv. irriteert, die je bewust maken van je eigen schaduwkanten, die je projecteert op anderen. Anderen kunnen zo helpen ons bewust te laten worden van onze schaduwkanten. Deze verdwijnen niet door ze ontwijken, maar door ze in het licht te zetten en uit de schaduw te laten komen. Integratie van de schaduwzijde vormt een meer complete persoon. De energie van de verdringing en de schaamte komt dan vrij.

Er zijn een aantal afdek- of verdringingsmechanismen om attent op te zijn, zoals anderen veroordelen en bekritiseren of ze juist in bescherming te nemen en toe te geven en je aanpassen, je best doen aardig gevonden te worden, gelijk willen hebben en anderen willen overtuigen en beleren. Dat laatste is net iets anders dan inzichten willen delen met mensen die daarvoor openstaan. Anderen fungeren als spiegels, vooral partners, ouders en kinderen. Door onze schaduwkanten in hen te herkennen, kunnen we deze verwelkomen en vervolgens verwerken, door ze te (h)erkennen als kanten van onszelf, die we mogelijk gemeen hebben met anderen, die als het ware onze lotgenoten zijn.

Het verwerken begint met bewustwording en ophouden de schaduwkanten te verdringen. Zie ze onder ogen en transformeer ze in de kwaliteiten waartoe ze uitnodigen. Dominantie kan bijv worden omgebogen in leiderschap, verontwaardiging in opkomen voor je eigen waardigheid en die van anderen, enz. Het boek Van wonden naar wonderen bevat veel voorbeelden van dergelijke transformaties.

Het hier besproken stappenplan geeft nog meer ondersteunende methoden, zoals visualisaties, het werken met begeleiders en waarnemers, de ‘stoelen-methode’, waarbij het probleem op een stoel gezet wordt, waardoor het meer hanteerbaar wordt als een extern gegeven dat besproken en toegesproken kan worden. Het is hier niet de bedoeling deze methoden uitvoerig te bespreken, die in grote lijnen zijn weergegeven en mogelijk uitnodigen om ze nader te onderzoeken en uit te proberen zoals ik zelf heb gedaan. Het boek reikt daarvoor voldoende inspirerende handvaten.

Op de gevolgde cursusdagen hebben we de methode uitgeprobeerd in groepjes van drie: een proefpersoon, een begeleider en een observator. Dat was verhelderend en leerzaam. Het bleek opmerkelijk te werken, gaf onder meer opluchting, bevrijding en inzicht bij de diverse deelnemers, die hun ervaringen rapporteerden in de plenaire groep. Of individuele toepassing vanuit het boek zonder cursus een vergelijkbare werking heeft valt nog nader te onderzoeken.

 

 

Schaduwzijde                                  2020 12 03

Het is de eigen schaduwzijde

de je niet goed kent

en het liefste wil vermijden

waar je bang voor bent

 

Wat je hindert, irriteert

ook wat je fascineert

en in een ander respecteert

is je eigen schaduwzijde:

 

Je verdrongen irritatie

maar ook je fascinatie

voor je ideale zelf

je onbekende helft

 

Een nog onvermoede kracht

uit zich weleens onverwacht

Je staat dan soms verstomd

als je schaduw boven komt

 

Onvermoede mogelijkheden

laten schielijk van zich weten

die je in een ander projecteert

of in een ander respecteert

 

Dikwijls ook een irritatie

of een grote fascinatie

Het zijn kanten van jezelf

van je onbekende helft

 

We zien onszelf in alle mensen

Het zelf kent geen grenzen

Je ziet het alom om je heen

In wezen zijn de mensen één

 

Alles wat je respecteert

hindert, irriteert of fascineert

ziet als goed of als verkeerd

is uiteindelijk je eigen zelf

Je onbekende wederhelft