Vaccins tegen Covid-19 en andere pandemieën zijn een algemeen goed

Civis Mundi Digitaal #107

door Jan de Boer

Voor een exceptionele situatie moet er een exceptioneel redmiddel zijn. Normaliter kost het tien jaar voordat een medicijn goedkeuring verkrijgt voor de markt, vervolgens tien andere jaren voor de afzet op de markt door slechts één exploitant voordat het octrooi vervalt aan het publieke domein onder het begrip « locopreparaat », merkloos product. Deze term betekent een product vrij van rechten, dat voor een ieder toegankelijk is.

Dat is wat de mensheid met Covid-19 een gigantische mondiale crisis doet doormaken. De redmiddelen zijn er, maar niet genoeg en niet voor iedereen, omdat slechts enkele industriëlen de octrooien bezitten met het recht om ze te produceren. Een gekocht recht om er in een monopolie van twintig jaar munt uit te slaan. Voor mij een gepasseerd recht, op dit historisch moment dat in geen enkel opzicht rekening houdt met de huidige catastrofe. De termijn van twintig jaar monopolie voor de vaccins tegen Covid-19 is zo absurd, zo weinig aangepast aan de wereldwijde situatie dat slechts onze vrijemarkt-ideologen ons verhinderen hiertegen te protesteren.

Wij kunnen geen twintig jaar meer wachten. Het industriële monopolie van de vaccins is gevaarlijk en onrechtvaardig. Het is gevaarlijk omdat wij kostbare tijd verliezen. Behalve de financiële prijs is het systeem van productie en verkoop van een paar privé-industrieën nooit in staat om het ritme van de verbreiding van het virus te volgen. Met dit ritme wordt gedurende lange tijd een te gering aantal mensen gevaccineerd en blijft het virus circuleren, doden en overal op onze planeet muteren. Met deze mutaties kunnen andere vaccins noodzakelijk zijn, en moeten andere behandelingen uitgevonden, geproduceerd en gekocht worden – voor forse prijzen.

Maar vooral kunnen in die verloren tijd veel agressievere vormen van het virus verschijnen, want zoals ik in mijn artikeltje over de aanpak van pandemieën schreef: een virus is ook een vorm van leven die probeert te overleven. Wij zijn natuurlijk sinds het begin van deze epidemie al aan heel wat zaken gewend geraakt. Maar hoe zullen we reageren als op een dag het virus door een mutatie jongeren en kinderen gaat doden? Hoe meer tijd er verstrijkt, hoe minder wij op alle vijf continenten vaccineren, hoe meer wij onzekere en gevaarlijke mutaties kunnen verwachten die wij niet hebben voorzien.

Het monopolie op en het tekort aan vaccins leiden tot onrechtvaardigheden, want zij creëren rangordes tussen mensen. Zij scheiden en onderscheiden rijken van armen, jongeren van ouderen, verzorgers van leerkrachten, arbeiders van rechtelozen, machtige naties van andere, etc. In dit begin van 2021 bezitten en distribueren de rijkste landen, vaak tegen de hoogste prijzen, de overgrote meerderheid van bestaande vaccins. In naam van wie? In naam van wat?

Vandaag de dag moeten we vaccins en alle toekomstige behandelingen beschouwen als universele goederen zoals vuur, water of het wiel, waarvan niemand eraan zou denken om zich daarvan via een octrooi te verzekeren. Deze vaccins zijn een algemeen goed en mogen aan niemand toebehoren. Geen enkel recht, geen enkele ideologische angst kan deze geld opbrengende exclusiviteit van een paar fabrikanten rechtvaardigen. Dat men de industrieën eventueel schadeloos stelt voor de investeringen, daarmee ga ik akkoord, maar laten we daarna dan deze weg verlaten. Met deze mondiale Covid-19 epidemie is verzorgen en levens redden vandaag de dag veel meer dan een recht, het is een plicht. Alle staten op deze onherbergzame planeet, alle regeringen, alle privé- en publieke laboratoria moeten in de gelegenheid gesteld worden om de noodzakelijke vaccins en behandelingen te produceren en te distribueren om de ramp die ons dreigt te overmannen, te stoppen. Er is niets revolutionairs aan dit idee.

Er is ten minste al één precedent geweest, met de behandeling van Aids in de jaren 1990. Oog in oog met de tekorten en de exorbitante prijzen van de industriëlen hebben toen de regeringen van verscheidene landen (waaronder die van India en Brazilië) besloten kosteloos het locopreparaat van de AZT te produceren en te distribueren om hun bevolking te kunnen verzorgen. Noch de farmaceutische industrie, noch het wetenschappelijk onderzoek stortte in en miljoenen levens werden gered. Je mag hopen dat de meest bewuste politieke leiders ook nu deze weg inslaan; de anderen zullen ongetwijfeld volgen.

We moeten vandaag de dag zeggen dat het therapeutische monopolie, toegekend door de koop van een octrooi, een ongepaste en achterhaalde toe-eigening van behoeften van de hele mensheid is tegenover Covid-19. Het recht op gezondheid is universeel, de plicht van de politieke regeerders om zorg te verlenen is een niet onderhandelbare urgentie. Deze handelswet laten bestaan en nog eens twintig jaar te wachten bij iedere ontdekking is een onbegrijpelijke en dramatische vergissing, waarvoor de politieke leiders van elk land de eerste verantwoordelijken zijn en wij hun daarmee instemmende slachtoffers.

De vraagstelling is eenvoudig: moet men nog aan een paar industrieën de exclusiviteit van de handel, de productie en de distributie van vaccins en anti-Covid-19 behandelingen overal op onze planeet overlaten? Eén keer deze vraagstelling geponeerd, lijkt mij het antwoord overduidelijk.

Afwachten nu maar wat de politieke leiders in hun wijsheid beslissen… Wat druk vanuit de samenleving, al of niet door NGO’s, kan daarbij geen kwaad!

Geschreven op 6 februari 2021