De aanpak van de Covid-19 pandemie

Civis Mundi Digitaal #108

door Jan de Boer

Vietnam heeft een uiterst autoritair regime, dat de pandemie bij een volop draaiende economie heeft weten te beteugelen door een controlesysteem waarin, mede door een eigenschap van de cultuur in veel Aziatische landen: de rechten van het individu zijn er ondergeschikt aan de belangen van het collectief. Het ’s nachts opzoeken door de politie van personen die verdacht worden besmet of ziek te zijn door Covid-19, publicatie van hun namen en adressen, onmiddellijke tracering van contacten, gevangenisstraf voor hen die de virusmaatregelen als het dragen van mondkapjes niet respecteren… De weinige openlijke critici van deze aanpak zijn veroordeeld tot 7 tot 15 jaar gevangenisstraf.

Deze onbuigzame autoritaire strategie heeft succes. Op 26 januari had het land volgens officiële cijfers 1548 infecties en 35 doden op een bevolking van rond de 100 miljoen inwoners. En mocht aan deze cijfers getwijfeld worden wegens een gebrek aan transparantie, buitenlandse waarnemers zien geen enkel teken van extra drukte in ziekenhuizen, en als er sprake zou zijn van een alarmerende situatie zou zelfs deze autoritaire regering dat niet kunnen verbergen.

Een dergelijke autoritaire aanpak is zeker in Europa politiek, cultureel en sociaal uitgesloten.

Wat de Europese landen voor een verantwoorde aanpak moeten weten, is de zekerheid dat het coronavirus voortdurend muteert, dat de mutaties niet te controleren zijn, dat we daardoor steeds weer met golven van deze varianten te maken zullen krijgen, en dat de duur van immuniteit na vaccinatie onbekend is. Een virus is ook een vorm van leven dat probeert te overleven, waardoor het zeker niet uitgesloten is dat zich een zeer kwaadaardige variant kan ontwikkelen. Dit nog afgezien van nieuwe virussen, die ten minste elke tien jaar hun opwachting maken. Ik heb daar uitvoerig over geschreven, ook in het kader van het rapport van het IPBES. De consequentie is dat we met het Covid-19 virus en zijn varianten en toekomstige virussen, die veel kwaadaardiger kunnen zijn, moeten leren leven.

Tot dusverre is de aanpak van de pandemie met haar varianten en steeds weerkerende golven in West-Europa en andere landen vooral een beperking van vrijheden, met als toppunt totale lockdowns: sluiting van commerciële bedrijven, onderwijsinstellingen, culturele voorzieningen, etc. Dit heeft economische en sociale rampen tot gevolg: faillissementen, psychologische spanningen en suïcides, werkeloosheid en armoede, uitstel van normale gezondheidscontroles, etc. met ook dodelijke gevolgen, een griezelige vergroting van de staatsschuld door hulpmaatregelen aan getroffenen door de pandemie… ook in de (valse) hoop dat vaccins binnen afzienbare tijd aan deze ellende voor eens en altijd definitief een einde maken. Door mutaties en nieuwe virussen moet het vaccin steeds weer opnieuw aangepast/uitgevonden worden. Denk in dit verband maar aan de griep. En na elke lockdown gaat het virus weer circuleren…

Ik ben van mening dat deze aanpak, die geen rekening houdt met het blijvende karakter van dit virus, zijn varianten en onvermijdbare nieuwe virussen – als gevolg van een teveel mensen op deze aarde, gecombineerd met de verwoesting van biodiversiteit en ecosystemen, versterkt door de opwarming van het klimaat – zinloos is, en de samenleving economisch en sociaal ineen doet storten. De huidige aanpak is erger dan de kwaal.

Er moet dus goed nagedacht worden over een andere aanpak, waarvan ik hier in grote trekken mijn mening geef, die bepaald worden door twee uitgangspunten. Het leven is geen loterij zonder nieten: de dood hoort bij het leven en wij moeten leren leven met virussen.

Ik ben in dat kader van mening dat:

De bescherming van mensen bij pandemieën zich moet beperken tot de bekende maatregelen: frequent handen wassen, sociale afstand en mondkapjes, gewoonten die moeten « inroesten ». Verder moet er getest en getest worden met bij besmetting isolering. Daarmee is het afgelopen. Mensen zijn daarna vrij om te doen of te laten wat ze willen, al naar gelang hun gevoel voor verantwoordelijkheid voor zichzelf en voor anderen: anderen wel of niet uitnodigen, regelmatig het huis luchten, een virusdodende lamp voor de huiskamer aanschaffen, etc. Iedereen is mee verantwoordelijk ook voor zijn eigen lot. Dus geen halve en hele lockdowns, etc. meer.
Dit heeft ongetwijfeld tot gevolg dat er veel meer besmettingen en zieken zullen komen, dus moet er nu snel op zeer grote schaal geïnvesteerd worden in de gezondheidszorg, met name in ziekenhuizen en personeel. Toch zal – zolang er geen of onvoldoende goedwerkende vaccins zijn en het overgrote deel van de bevolking niet gevaccineerd is – het aantal doden als gevolg van besmettingen sterk toenemen. Het aantal sterfgevallen als gevolg van lockdowns zal weliswaar afnemen, maar in veel mindere mate. Maar dit is de prijs die betaald moet worden voor het economisch, sociaal, etc. overeind houden van staten en samenlevingen.
Er moet veel en veel meer geïnvesteerd worden in fundamenteel onderzoek, in onderzoek naar vaccins (ontwikkeling en productie) en in onderzoek naar medicijnen die de consequenties van het ziek zijn door Covid-19 of een virus verlichten en reanimatie voor een belangrijk deel kunnen voorkomen.

Natuurlijk zijn dit zeer algemene uitgangspunten die verder interdisciplinair uitgewerkt moeten worden.

Is de samenleving al rijp voor deze gedachten? Ik betwijfel het zeer, maar ik ben ervan overtuigd dat uiteindelijk een aanpak van pandemieën gebaseerd zal worden op deze uitgangspunten, omdat er geen wezenlijk alternatief is.

Geschreven op 29 januari 2021