Pesticiden: een noodzakelijke herwaardering van Europese procedures

Civis Mundi Digitaal #108

door Jan de Boer

De Europese autoriteit voor voedselveiligheid, de European Food Safety Authority (EFSA), staat onder druk. Maar liefst 119 Europese parlementariërs hekelen de « zwakke plekken » in het evaluatiesysteem van pesticiden en hebben op 25 februari de EFSA gevraagd haar procedures te herzien om een einde te maken aan de « giftige praktijken ». De ondertekenaars zijn onder meer Franse, Duitse, Belgische en Spaanse Europarlementariërs, die behoren tot de ecologische en linkse politieke stroming. Het is een eerste stap die vervolgd zou kunnen worden met een aanhangigmaking bij het Hof van Justitie van de Europese Unie (Hvj-EU) als de EFSA binnen twee maanden geen bevredigend antwoord geeft.

Een van de initiatiefnemers van deze boodschap aan de EFSA is mijn goede vriend en Europarlementariër Eric Andrieu (Parti Socialiste), die mij hierover heeft geïnformeerd. Hij was voorzitter van de commissie PEST (2018-2019) die ingesteld werd om het evaluatieproces van pesticiden in Europa te onderzoeken na het schandaal van de « Monsanto Papers ». Ik schreef destijds daarover een artikeltje, waarin ik ook vermeldde hoe de leden van deze commissie bedreigd werden door Monsanto. Eric Andrieu, die al jarenlang strijdt voor een verbod op het onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat: « In ons werk hebben wij alle fouten en grenzen aangewezen in de evaluatieprocedure van pesticiden (onafhankelijkheid, vermelde bronnen, transparantie…). Maar er is niets mee gebeurd. Ik ben heel erg blij met dit initiatief, want de zaken moeten eindelijk echt veranderen ».

De actie van de Europese parlementariërs geeft een politieke betekenis aan de campagne « Secrets toxiques » van een collectief van verenigingen na een in oktober 2020 gepubliceerd wetenschappelijk onderzoek dat de aanwezigheid van potentieel kankerverwekkende stoffen (arsenicum, lood…) aantoont die niet vermeld staan op de etiketten van veertien verkochte pesticiden in Europa. Een tegen X gerichte aanklacht werd in december 2020 gedeponeerd bij de arrondissementsrechtbank van Parijs voor fraude inzake etikettering, het in gevaar brengen van levens van anderen en aantasting van het milieu. In de collimator van de parlementariërs en de verenigingen: het geen rekening houden door de EFSA met « cocktail-effecten » verbonden aan de aanwezigheid van deze giftige samenstellingen naast de actieve substantie van de pesticiden.

« De EFSA evalueert alleen maar de door de industrieel verklaarde actieve substantie en kijkt dus niet naar het cumulatieve effect met andere substanties die in het uiteindelijke product aanwezig zijn, » laten de parlementariërs weten. « De EFSA bevestigt dat het de lidstaten zijn die de veiligheid van de complete formulering van de op hun grondgebied verkochte pesticiden evalueren of herevalueren. Dat is bijvoorbeeld vandaag de dag niet het geval in Frankrijk, waar de ANSES (Agence Nationale de sécurité sanitaire de l’alimentation, de l’environnement et du travail) niet de effecten op lange termijn van giftigheid of kankerverwekking van de verkochte producten verifieert ». Geen idee hoe dat in Nederland gaat.

Zo is glyfosaat (de actieve substantie) door de EFSA op Europees niveau geëvalueerd en geautoriseerd, maar haar commerciële formulering (het onkruid- bestrijdingsmiddel Roundup van het bedrijf Monsato) is in Frankrijk geëvalueerd door ANSES. De parlementariërs en de verenigingen willen een « sommatie » aan ANSES sturen, waarin de terugtrekking van de veertien aangeklaagde pesticiden alsook « een betere systematische evaluatie van pesticiden voordat deze op de markt gebracht worden » geëist wordt.

In hun schrijven eisen de parlementariërs dat « de EFSA de Europese voorschriften respecteert ». In een in oktober 2019 gepubliceerd vonnis herinnert het Europese Hof van Justitie eraan dat de industriëlen verplicht zijn te bewijzen dat hun producten ongevaarlijk zijn, en dat zij alle actieve bestanddelen moeten aangeven en analyseren, zowel op individuele effecten maar ook op « cocktail-effecten ». En bovendien eisen zij dat de EFSA de gegevens, artikelen en referenties publiceert waarop zij haar evaluaties baseert. Erg nuttig, want ik weet dat de EFSA zich vooral baseert op gegevens en artikelen van de agrochemische industrie zelf…

Nu maar afwachten of de EFSA de moed en de wil op kan brengen de machtige lobby van de grote agrochemische industrie te weerstaan…

 

Geschreven op 6 maart 2021