Dimensies van bewustzijn
Deel 4: Een constructief collectief bewustzijn

Civis Mundi Digitaal #108

door Piet Ransijn

 

 

Dit hoopgevende boek volgt op de trilogie die eerder is besproken in nr 101, 102 en 105. Christina (2001) is een Zwitsers meisje dat al jong blijk gaf van een opmerkelijk bewustzijn, buitenzintuiglijke waarneming en intuïtieve kennis. Dit is ook vaak het geval bij grote geleerden. Hun intuïtieve inzichten worden vaak bevestigd door wetenschappelijk onderzoek. Zie bijv. Keynes in vorig nummer. Bij Einstein bleek bijv. “een uitzonderlijk intuïtief ‘gevoel’ voor natuurkunde [1]. Tesla ‘zag’ zijn vele uitvindingen met zijn ‘geestesoog’. Christina is echter geen wetenschapper. Ze trekt volle zalen met een spirituele boodschap, die meer helderheid geeft in deze kenterende tijd en onze beslissende rol daarbij. Onze constructieve inzet is daarbij volgens haar cruciaal.

De kern van het boek is dat we een crisis doormaken maar dat uiteindelijk alles goed komt en we ons vooral niet bang moeten laten maken. Want angst werkt belemmerend en stagnerend, houdt ons gevangen en maakt ons meer vatbaar voor beïnvloeding, manipulatie en onderdrukking. Dit kwam ook naar voren in het boek De rattenvangers van het onbehagen, dat in het vorige nummer van CM is besproken. De populair en laagdrempelig gebrachte inzichten van Christina laten zich deels onderschrijven en bevestigen door wetenschappelijke inzichten en gezond verstand. Vaak gaan ze verder en tarten ze ons bevattingsvermogen. Dat geeft niet. Wetenschap en vooruitgang vinden vaak een weg via ‘stoutmoedige hypothesen’, ‘bold conjectures’ volgens wetenschapsfilosoof Karl Popper (Conjectures and Refutations, zie nr. 72).

 

http://hetgrotereplaatje.nl/collective-consciousness.php

 

Collectief bewustzijn

In dit artikel is het de bedoeling enkele beweringen van Christina in verband te brengen met sociaal wetenschappelijke inzichten, voor zover mogelijk. Een kernbegrip in haar boek is ‘collectief bewustzijn’. Over dit onderwerp heb ik twee boeken en een dissertatie geschreven [2]. Geschreven tijdens de Koude Oorlog en de dreigende wapenwedloop. Tegenwoordig is er een andere dreiging, die ook desastreus kan zijn. Crises lijken zich te stapelen: milieucrisis, klimaatcrisis, coronacrisis, economische crisis enz.

“Dit is niet het einde van de wereld. Het zou weleens een heel vreemde tijd kunnen worden, maar uiteindelijk komt alles goed,” luidt de titel van het eerste hoofstuk en de eerste paragraaf. Het komt niet helemaal vanzelf goed. We dienen onze steentjes bij te dragen. Dat kan volgens Christina en anderen door het collectieve bewustzijn te ondersteunen en te versterken met ons individuele bewustzijn. Zij legt uit hoe dat kan. Het komt neer op een constructieve inzet en ons niet bang laten maken. Het lijkt er soms op dat bepaalde media en politici ons proberen bang te maken, omdat zij garen spinnen bij het onbehagen. Maar het is zaak om daar doorheen te kijken en constructief te blijven denken en handelen.

In alle onrust is het belangrijk om erop te blijven vertrouwen dat de veranderingen zich ten goede wenden en daartoe bij te dragen. “We kunnen elke dag positieve gevoelens naar het collectieve bewustzijnsveld sturen” (p 9). Collectief bewustzijn is een sociologische term die bekendheid kreeg door Emile Durkheim. Hij omschreef het als “gevoelens en gedachten die mensen met elkaar gemeen hebben” [3]. Durkheim liet zien hoe deze gevoelens en gedachten elkaar konden versterken en hoe dat in zijn werk gaat.

 

https://www.scinexx.de/news/geowissen/doppeltes-raetsel-ums-erdmagnetfeld/

 

Bewustzijnsveld

In de tijd van Durkheim kwam het veldbegrip op in de natuurkunde. In 1854, vier jaar voor de geboorte van Durkheim (1858-1917), werd de magnetische inductie ontdekt door Faraday en later in de elektromagnetische veldtheorie geformaliseerd door Maxwell, “die met Newton en Einstein op één lijn geplaatst kan worden... Faraday (1791-1867) was een van de meest opmerkelijke wetenschappers die ooit geleefd heeft... die bijna zonder ooit naar school te zijn gegaan zichzelf voldoende kennis bijbracht om de meest vooraanstaande natuurkundige van zijn tijd te worden. Hij was weinig geschoold in wiskunde en ging daarom meer af op zijn intuïtie en inspiratie.”

Faraday gaf uiting aan “de overtuiging dat alle vormen van fysische werking fundamenteel hetzelfde zijn, dat wil zeggen het begrip van het geünificeerde veld” impliceert (Motz en Weaver, noot 1, p 171, 173). Dit is ook een toepasselijk inzicht voor de werking van het bewustzijn, in zoverre dit ook als fysisch verschijnsel werkt.

Bewustzijn is nog een van de betrekkelijk ontoegankelijke en onontdekte gebieden van de wetenschap. Dat geldt ook voor collectief bewustzijn, waarvan de werking in de tijd van Durkheim ook door anderen werd onderzocht [4]. Door diverse bewustzijnsonderzoekers is naar voren gebracht dat bewustzijn te maken heeft met een soort van veldwerking van een bewustzijnsveld, te vergelijken met een elektromagnetisch veld, maar van subtielere aard, (nog) meer energetisch dan materieel [5].

Ons denken en onze geest worden gevormd door vibrerend bewustzijn, volgens Maharishi en andere deskundigen (Mind is vibrating consciousness). Deze vibraties zijn subtieler dan de ons bekende fysische velden en slechts indirect te meten. Een interessante kwestie is of ook hersenwerking voortkomt uit dit vibrerende bewustzijn of omgekeerd, of beide in een nog grotendeels onbekende wisselwerking. Hersengolfpatronen gemeten met EEG’s meten niet het bewustzijn, maar de begeleidende hersenactiviteit. Dit is een nog grotendeels onontgonnen onderzoeksgebied, waarin diverse wetenschapsgebieden en wijsgerige, mystieke en paranormale dimensies elkaar raken. In de subatomaire wereld van de kwantumfysica vervaagt de grens tussen subject en object, bewustzijn en materie en het deterministische onderscheid in oorzaak en gevolg. Deeltjes blijken verstrengeld en op twee plaatsen tegelijk te kunnen zijn. Er gelden andere wetmatigheden, die maar zeer te dele te bevatten zijn. Zie o.m. de boeken van bewustzijnsonderzoekers als Jacob Jolij en Edward Kelly c.s. en noot 17.

 

https://themindisthemap.com/collective-consciousness/

 

Verhalenvertellers die angst verspreiden

Mogelijk komt door ‘de veldwerking van het collectieve bewustzijn’ uiteindelijk alles goed. En des te eerder naar gelang onze positieve bijdrage daaraan. “Het is belangrijk dat alle mensen... de handen ineen slaan als dat fysiek mogelijk is, en als dat niet mogelijk is, kunnen we het ook op energetisch niveau doen.” Daarbij is het van belang om niet te geloven in “verhalenvertellers die... de bevolking niet erg gunstig gezind lijken” (p 13). Zij zijn te vergelijken met ‘de rattenvangers van het onbehagen’, waar we beter niet achteraan kunnen lopen.

“Deze verhalen hebben tot doel... angst aan te wakkeren... Kunnen we eigenlijk wel echt controleren of de informatie die we krijgen echt klopt en of alle maatregelen echt te rechtvaardigen zijn?... Als we voortdurend in een staat van bezorgdheid en angst leven zijn we gemakkelijk te manipuleren. Dat weten de verhalenvertellers natuurlijk ook.” Daarmee bedoelt zij “niet alleen de mensen die in de publieke belangstelling staan.., ook degenen die op de achtergrond actief zijn en de touwtjes in handen hebben... Als je wilt weten wie dat zijn... kun je je gewoon afvragen: “wie regeert het geld?... Wie verdient er geld aan deze situatie en wordt daardoor steeds rijker?” Zij verwijst daarbij naar de uitdrukking: “Geld regeert de wereld”(p 13-15).

Dat klinkt wat kort door de bocht. Het verwijst naar het bestsaan van een machtselite, die verbonden is met de ‘geldelite’ en grote invloed heeft volgens diverse studies [6]. Uiteindelijk regeert echter niet (alleen) het geld de wereld, maar (geld in combinatie met) het collectieve bewustzijn.

De werking van het geld is sterker naarmate het bewustzijn in de greep hier van is. Als het menselijk bewustzijn het geld weer regeert in plaats van andersom, kunnen mensen de wereld weer meer ten goede keren. Geld kan geïnvesteerd en aangewend worden voor constructieve publieke doelen om bijv. de vervuiling, armoede en ongelijkheid verminderen in plaats van destructieve, egoïstische hebzucht en winstbejag te bevorderen [7].

Ook machthebbers ontlenen uiteindelijk hun macht aan anderen en aan het collectieve bewustzijn van de acherban waarop zij steunen. Zij “vertellen hun verhalen omdat ze weten dat ze hun plannen niet op eigen kracht kunnen manifesteren... Daarom moeten ze hun angstaanjagende verhalen wel vertellen en er vervolgens voor zorgen dat je ze gelooft... Daarvoor gebruiken ze de wetmatigheid:... wat mensen voelen zal worden gemanifesteerd. Als heel veel mensen bang zijn omdat ze verwachten dat er iets ergs gaat gebeuren, zal die angst zich steeds meer manifesteren... Daarom is het... zo belangrijk dat we ons vertrouwen niet verliezen en ons voortdurend op het positieve blijven richten, ongeacht wat ons wordt verteld en ongeacht welke maatregelen ons worden opgelegd... Als collectief kunnen we invloed uitoefenen op wat er gebeurt. Want ons collectieve bewustzijn is het meest bepalend voor wat er tussen nu en de uiteindelijke afloop zal gebeuren” (p17-19).

Dit gaat bijna letterlijk uit van het theorema van de socioloog W.I. Thomas: “Als mensen een situatie als werkelijk definiëren, zal deze werkelijk zijn qua consequenties.” De zichzelf vervullende voorspelling is daarvan afgeleid en ook de zichzelf weerleggende voorspelling, waarbij mensen maatregelen treffen om de voorspelde situatie te voorkomen. Die gelegenheid hebben we nu ook. Een gewaarschuwd mens telt voor twee. Zo zijn er meer verbanden te leggen tussen de beweringen van Christina en sociaalwetenschappelijke inzichten.

We bevinden ons nu een in fase van zuivering. Dit gaat gepaard met polarisatie. “Soms ligt het positieve zo diep onder een berg negativiteit begraven dat we denken dat het er niet is. En toch zit in alle dingen iets positiefs” (p 20). Het is als met het beroemde plaatje van de paradigma-switch, waarbij je een eend als een konijn kunt zien of omgekeerd. Of een jonge of een oude vrouw in hetzelfde plaatje (zie plaatje hieronder). We leven in een polaire wereld, die doordringt tot in het diepst van de natuur(kunde). De wereld bestaat uit complementaire krachten, zoals Yin en Yang in de Chinese filosofie, door fysicus Niels Bohr gekozen als afbeelding op zijn wapenschild, als symbool van het door hem geformuleerde complementariteitsbeginsel. Ook bijv. elektriciteit bestaat bij de gratie van een plus en min pool. In de negatieve ontwikkeijngsfase is de positieve fase vaak latent of complementair aanwezig. Dat kan ook van toepassing zijn op historische perioden, zie Peter Turchin (nr 107, Ages of Discord). De New Deal van Roosevelt bijv. begon al voor 1933, middenin de crisistijd.

Hoe de wereld is, hangt in vergaande mate af van hoe we deze waarnemen. In de kwantumfysica geldt dat bijv. voor de plaatsbepaling of de snelheid van een deeltje. Voor we het waarnemen zijn er waarschijnlijkheden van mogelijk posities en snelheden, die pas worden vastgesteld als het wordt waargenomen. Dan valt het als het ware op zijn plek, die afhangt van onze waarneming. Voor die tijd kan het op vele plaatsen zijn. De rol van het bewustzijn hierbij is nog altijd een onderzoeksgebied waar nog veel te ontdekken valt volgens Jacob Jolij en andere bewustzijnsonderzoekers. (Hoe) kan het bewustzijn een fysisch waar te nemen invloed uitoefenen?, is bijv. een onderzoekskwestie, waarbij wilde theorieën welig tieren. In hoeverre bepaalt het bewustzijn de hersenwerking en omgekeerd?

 

 

Christina gebruikt de term “denkkracht”, die volgens haar niet werkt “zonder de kracht van onze gevoelens. Onze gevoelens geven ons de energie om datgene waaraan we denken... te manifesteren. Daarom is het zo belangrijk dat we datgene wat we ons voorstellen ook echt in ons hart voelen. Manifestatie werkt alleen als de kracht van het hoofd en de kracht van het hart worden gebundeld” (p 21). Daarom is het belangrijk positieve dingen voor te stellen. Bijv. ons voor te stellen dat er een zuiveringsfase gaande is en eventuele negativiteit als tijdelijke fase te zien. Er zijn vele therapeuten en psychologen die dit principe kunnen beamen en toepassen [8].

 

Freedom from Fear van schilder Norman Rockwell uit 1943. https://nl.wikipedia.org/wiki/Vrijwaring_van_vrees

 

Vrijwaring van angst

“Angst verlaagt ons bewustzijn en verhindert ons om met een heldere blik te kijken”. Bij angst is er dualiteit, een tegenstander of een situatie die angst inboezemt. “Fear is born of duality,” is een citaat uit de Oepanishaden waar Maharishi Mahesh Yogi geregeld naar verwees. Een andere geliefde uitspraak is “vermijdt het leed dat nog niet gekomen is” (“Heyam Dhakan anagatam”, Patanjali, Yoga soetras, II, 16). Ons dus niet laten meenemen door collectieve angst om leed dat nog niet gekomen is of slechts ten dele aanwezig is. Angst maakt het erger.

President Roosevelt zei zijn inauguele rede in 1933: “De enige angst die je moet vrezen is de angst zelf – naamloze, onredelijke en onterechte verschrikkingen die verlammend werkt op de inspanningen, welke nodig zijn om verval in vooruitgang om te keren” (nameless, unreasoning, unjustified terror which paralyzes needed efforts to convert retreat into advance).” Vrijwaring van angst was een van de vier vrijheden in de ‘Four Freedoms Speech’ van Roosevelt in 1941, naast  vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en vrijwaring van gebrek. Autoritaire en totalitaire machthebbers maken gebruik van collectieve angst en de werking ervan. Van de andere kant is het wel zaak om behoedzaamheid in acht te nemen, die gegrond is op reële risico’s. De angst is echter vaak een groter probleem dan het reële risico dat we onder ogen dienen te zien en belemmert vaak adequaat denken en handelen. Christina onderscheidt “gegronde angst” van “overbodige, ongegronde angst” (p 27).

 

https://verkenjegeest.com/het-collectief-onbewuste-de-theorie-van-carl-jung/

 

Overtuigingen en patronen bewust worden

Christina wijst ook op de rol van overtuigingen, patronen en conditioneringen. Deze kunnen belemmerend werken om liefde vrij te laten stromen vanuit onze essentie en houden ons af van wie en wat we werkelijk zijn. Dat is van meer belang dan ”zoveel mogelijk geld vergaren” (p 31, 33). Veel patronen zijn belemmerend en verouderd. Een inzicht dat ook door de socioloog Thorsten Veblen en anderen naar voren is gebracht (zie nr 104 en 105). Het is dan zaak deze patronen te veranderen. Daar kunnen we nu misschien meer tijd en aandacht aan besteden. Zelfonderzoek is daarbij essentieel. Bewustzijnsverandering is ook essentieel bij substantiële sociale verandering die in deze tijd hard nodig is. Ook hier geldt het belang van aandacht voor het positieve, het kernprincipe van dit boek.

Innerlijke leiding is een ander belangrijk aspect, dat Christina benadrukt. “Eigenlijk zouden we allemaal in ons leven [dat] moeten doen waar we blij van worden..., onze hartenwens. Maar als we het contact met onze innerlijke leiding kwijtraken, gaan we elders op zoek naar hulp en doen we uiteindelijk gewoon wat anderen zeggen of wat de grote massa doet. Dan doen we wat de maatschappij ons voorschrijft: wat we moeten doen, wanneer we het moeten doen en hoe we het moeten doen” (p 66-67). Het lijkt op een beschrijving van de corona-maatregelen. Zij het dat deze niet zo consistent zijn. Het blijft belangrijk om bij onszelf te rade te gaan en onze levensdoelen en levenswaarden bewust te worden en te realiseren. Anderen kunnen hierbij helpen.

 

https://leonie-setyourselffree.nl/een-drietal-eeuwenoude-themas-in-ons-collectief-gezamenlijk-bewustzijn-houden-jou-continu-weg-van-inzichten-rondom-jouw-persoonlijke-doel-hier-op-aarde-%F0%9F%98%94angst-%F0%9F%98%94schuld/

 

‘De positieve wending’

Dit is de titel van het tweede hoofdstuk. “We zijn vrij om te denken wat we willen. Wat er ook in de wereld gebeurt... Het visioen van het goede is wat we nu nodig hebben..., positieve gevoelens sturen naar het collectieve bewustzijnsveld... Er moeten zoveel mogelijk positieve dingen in het energieveld van de mensheid worden geplaatst... Het bewustzijn van veel mensen wordt beheerst door angst” (p 37-39). Dat drukt op het collectief. Het is daarom van belang te denken en te doen wat een goed gevoel geeft en zo “iets positiefs de wereld in te sturen” en “iets positiefs uit te stralen.., ons van binnen op het goede te richten.”

Iedereen heeft zijn eigen levenstaak. Er gebeuren dingen waar we weinig of niets aan kunnen veranderen. Het is “verstandiger te focussen op zaken waar we wel invloed op hebben, namelijk ons eigen bewustzijn en gedrag... De meeste mensen onderschatten nog steeds de kracht van hun gedachten en gevoelens” (p 40, 41, 43). Jezus zei reeds dat geloof bergen kan verzetten. Dit is ook de strekking van een Indiaas verhaal uit de Shrimat Bhagavatam waarbij Krishna een berg optilt en omhoog houdt, doordat talloze mensen hem helpen door de berg te stutten met stokken.

“Het is ook belangrijk dat we de liefde die we in ons hebben doorgeven aan mensen, dieren, aan planten en stenen en aan voorwerpen om ons heen” (p 42). Dat laatste klinkt misschien vreemd en overdreven. Toch weten we allang dat stenen en voorwerpen energie en warmte als vorm van energie opnemen en weer uitstralen als een natuurkundig gegeven. Waarom zouden ze dan ook geen liefdesenergie kunnen opnemen en uitstralen? De zon, de sterren en de maan zijn eigenlijk gloeiende of afgekoelde, vloeibare of gestolde stenen. Toch is het volgens Dante “de liefde die de zon en de sterren doet bewegen, L’amor che muove il sole e l’altre stelle” zo eindigde hij zijn magistrale Divina Commedia (Paradiso, XXXIII, v. 145).

Omdat de natuur een groot complex van levende wezens is, is het van groot belang de natuur niet te vernietigen maar te ondersteunen. Christina wijst op het bestaan van “fijnstoffelijke natuurwezens”. Dit is voor zover bekend door de gevestigde wetenschap nog niet bevestigd, maar gemeengoed in de overgeleverde wijsheid van vrijwel alle volkeren. Dat levende wezens een uitstraling hebben is wel wetenschappelijk vast te stellen [9]. Zo zijn er meer golven en vormen van straling die onzichtbaar zijn en waarvan we (nog) weinig weet hebben.

“Niemand is ooit uitgeleerd. We leren allemaal stap voor stap in ons eigen tempo... Daarom moeten we bewust nadenken over welke onderwerpen we met bepaalde mensen kunnen spreken” (p 48). Praten over buitenaarde wezens gaat velen te ver, hoewel de NASA daarover allerlei niet verspreide informatie zou hebben (achtergehouden), om mensen niet nodeloos te verontrusten.

 

https://nl.jarofquotes.com/profiel/je%20bewustzijn

 

‘Hulp van buitenaf’

“Overal in het universum bestaat er intelligent leven... Het universum bestaat uit een heleboel verschillende dimensies die ik niet allemaal kan waarnemen” (p 51). Gezien de omvang van het universum wordt dit door velen waarschijnlijk geacht, hoewel het definitieve bewijs ervoor nog niet geleverd zou zijn. Dit intelligente leven zou volgens Christina ook in een andere dimensie kunnen bestaan. Dat er meer dimensies zijn dan de algemene bekende, is zeer wel mogelijk, hoewel het moeilijk is deze in onze driedimensionale wereld voor te stellen. De wetenschap weet net als de meeste mensen vaak niet goed raad met andere dimensies. In andere culturen zijn er ook begrippen die met andere dimensie overeenkomen, zoals hemel(en) of loka’s in de Indiase traditie (vgl ons woord locus = plaats) [10].

Ook de wereld van dromen is bijv. ook een fascinerend gebied, waarvan we nog betrekkelijk weinig weten, net zomin als van bewustzijn. De werkelijkheid is verschillend in verschillende bewustzijnstoestanden, is een bekende uitspraak van Maharishi Mahesh Yogi en een tijger in de droomtoestand is een andere tijger dan die in de waaktoestand. In de zgn. verlichte bewustzijnstoestand van kosmisch bewustzijn of eenheidsbewustzijn, die door wijzen en mystici in uiteenlopende culturen wordt beschreven vormt de wereld meer een geheel dat doortrokken is van bewustzijn (zie nr 101).

Volgens Christina kunnen intelligente wezens ons gunstig gezind zijn of juist niet. Dit is ook een gegeven in veel tradities waarin goden en demonen tegenover elkaar staan. In de Indiase overlevering zijn dat enerzijds de goedgunstige ‘devas en gandharvas’, anderzijds de boosaardige ‘rakshasas en asuras’ [11]. De sociologie van buitenaardse wezens is echter nog een onontgonnen studieterrein, waarbij onze onderzoeksmethodieken ernstig tekort schieten. Interactie met buitenaardse beschavingen is echter niet onmogelijk en niet uit te sluiten. Mogelijk heeft deze interactie ook sporen nagelaten, die op andere wijze moeilijk zijn te verklaren. Daarover zijn veel sciencefictionachtige boeken geschreven [12]. Dit gaat het bestek van dit artikel te buiten, dat zich beperkt tot enkele voor de hand liggende wetenschappelijke en cultuurhistorische verwijzingen.

Ook nu zou er volgens Christina polarisatie gaande zijn tussen positieve en negatieve krachten. De laatste verzetten zich tegen het ontwaken van de mensheid, dat nu dichterbij zou komen, mits voldoende mensen gaan ontwaken en een ‘kritsche massa’ wordt bereikt. “Een bepaald percentage van de mensheid... om de weegschaal, oftewel het hele systeem, naar de positieve kant door te laten slaan... Niet alle mensen hoeven hiervoor ontwaakt te zijn” (p 68-69).

 

Het kosmische kader en de toekomst van onze kinderen. https://hemelsewijsheden.nl/lessen/9

 

‘Kosmisch perpectief’

Filosoof Tim Fransen schreef een reeks artikelen over (de hypothese van het bestaan van) buitenaardse wezens in de Volkskrant. In de laatste aflevering ‘Kosmisch perspectief’ (24 feb) noemt hij als aannemelijke reden voor het bestaan daarvan “het krankzinnige aantal planeten dat alleen al in onze Melkweg bestaat – naar schatting 100 tot 400 miljard”. Van de andere kant zijn er voor het ontstaan van intelligent leven bijzonder zeldzame omstandigheden nodig. Hoe dan ook, de mensheid blijkt een betrekkelijk uniek verschijnsel. “Dit maakt dat we een bijzondere verantwoordelijkheid hebben om de toekomst van de mensheid te beschermen.”

Hij verwijst naar het boek De goede voorouder van collega-filosoof Roman Krznaric, die waarschuwt voor hoogmoed. “In tegenstelling tot wat zijn naam doet vermoeden komt Krznaric niet van de planeet Zork maar uit Australië. Deze wijst erop dat... ‘wij [mensen] slechts figuranten zijn... in een verhaal dat eeuwigheden duurt... Een piepklein schakeltje in de grote keten van levende organismen.”

Ook Krznaric wijst op onze plicht ten aanzien van komende generaties en andere soorten. Fransen verwijst naar een team van topwetenschappers bij de zgn. ‘Doomsday Clock’, die de gevaren in kaart brengt: 1. kernwapens, 2. klimaatverandering, 3. ‘infodemic’: de zorgwekkende trend van desinformatie, waar ook Christina op wijst. ”Ook merkt het team op... dat [bij] de aanpak van covid-19... internationale samenwerking ernstig tekort schoot en de crisis een groot wantrouwen bloot legt.” Dit onderstreept het belang van vertrouwen en een positieve gerichtheid, zoals benadrukt door Christina.

Mede gezien deze dreiging, meent Fransen “dat we behoefte hebben aan een nieuw ethisch perspectief” en dat “de huidige bedreigingen vragen om collectieve actie op een schaal die in de menselijke geschiedenis nog nooit is vertoond”, nl. wereldwijd van de hele mensheid. Ook hij wijst op het belang van “gemeenschappeijkheid” en een collectieve oriëntatie als wereldgemeenschap. (Concepten en ideeën omtrent) buitenaardse wezens accentueren onze gemeenschappelijke menselijke identiteit als mensheid ten opzichte van andere wezens [13].

 

Tevredenheid als basishouding

De maatschappij, het systeem, is al aan het veranderen. “En daarom gaat het [oude] systeem op zo’n luidruchtige manier ten onder.” Het heeft al verloren, maar zaait nog angst en twijfel, vooral bij mensen die naar het oude terugverlangen en moeite hebben met vernieuwing. “Als genoeg mensen op aarde slechts één dag tevreden zijn met hun leven, zal het hele negatieve systeem instorten” (p 71). Daarbij wijst Christina op het belang van “tevredenheid als basishouding”. Collectief gezien kan dit het effect van massale angst en bezorgdheid compenseren.

“Collectieve gedachten en gevoelens bepalen uiteindelijk de loop van het gebeuren” (p 72). Collective angst werkt negatief. Algemene tevredenheid en positiviteit werkt constructief. Daarom is het van belang kritisch te kijken naar informatie, met name informatie die angst verspreidt en mensen gevangen houdt in zorgen en angsten. Zo zijn ze gemakkelijker manipuleerbaar. Het lijkt er soms op of we nu worden getraind in volgzaamheid. Ook genuanceerde kritiek wordt soms al snel verwijderd en in de container van complottheorieën ondergebracht.

Mensen worden ook steeds meer afhankelijk gemaakt van medische en technische voorzieningen, die centraal worden gestuurd. Dit gaat gepaard met een enorme machtsconcentratie. Computernetwerken kunnen van alles in de gaten houden en (bij)sturen via internet. Onze informatievoorziening wordt er steeds meer van afhankelijk. Centraal kan worden bepaald wat we wel en niet te weten mogen komen. Een centraal geleide en technologisch gestuurde maatschappij lijkt zo dichterbij te komen. Of dat onze vrijheid en zelfstandigheid zal bevorderen is zeer de vraag. Belangrijker dan de verbinding met internet, die nu belangrijket is dan ooit, is “de verbinding met het eigen hart behouden. Dat is het belangrijkste... Hoe meer we met ons hart verbonden zijn, hoe beter we kunnen voelen wat waar en niet waar is met betrekking tot de enorme hoeveelheid informatie die op ons afkomt” (p 81).

 

 

Praktische tips en hulpmiddelen

Het laatste hoodstuk biedt enkel praktische tips en hulpmiddelen: “jezelf ook op zwakkere momenten volledig accepteren... Onszelf geen druk opleggen om ons anders te voelen” (p 83). Verder dankbaar zijn en de aandacht laten gaan naar zaken om dankbaar voor te zijn. Eventueel zelfs een “dankbaarheidslijst” maken. Dat kan problemen relativeren en een beter gevoel geven.

“Een ander hulpmiddel is jezelf eraan te herinneren dat we allemaal met elkaar verbonden zijn.” Daarnaast zijn we “op geestelijk niveau altijd vrij..., ook al worden we beperkt door maatregelen op fysiek niveau. Onze gedachten zijn altijd vrij, tenzij we onszelf beperken door onze denkpatronen of anderen toestaan onze gedachten te manipuleren om ons zo geestelijk gevangen te houden” (p 85). Het is zaak daarop alert te zijn. Vrijheid van denken is van belang voor vrijheid van communiceren. Ook een gevoel van verbondenheid kan een vorm van communicatie zijn.

Ons open stellen voor tijdloze wijsheid kan ons wellicht beter ondersteunen dan de overmaat van informatie uit de massemedia en de social media, die veel mensen aan een scherm gekluisterd houden. Deze wijsheid kan het besef van onze essentie verlevendigen, dat we vaak zijn kwijt geraakt, zodat we “uit vergetelheid ontwaken”.

 

http://wayra.nl/nl/bewustzijn-is-echt-zon-ding/

 

Commentaar

Zoals blijkt uit de noten, had het boek wel wat beter onderbouwd kunnen worden. Christina is geen wetenschapper, maar profileert zich als een soort zieneres. Zij heeft echter genoeg gelezen, blijkt uit haar biografie, waarnaar we kunnen verwijzen. Het Sanskriet woord voor ‘ziener’ is ‘rishi’: wijze of ziener. Vrijwel iedere cultuur kent wijzen of zieners [10]. Zonder hen zou een beschaving mogelijk niet erg levensvatbaar zijn. Zij openen vaak nieuwe wegen en bestendigen en verlevendigen oude wijsheid.

De vorige eeuw zijn er een aantal wetenschappelijk onderlegde spirituele leraren geweest, zoals Maharishi Mahesh Yogi, die een natuurkundige achtergrond heeft en zich omringde door een team van wetenschappers. De verzamelde werken van Swami Ranganathananda zitten vol verwijzingen naar wetenschap(pers). Sri Vasudeva, een guru uit Trinidad, die bijna jaarlijks Nederland bezocht, had een ingenieursopleiding. Krishnamurti had ook een wetenschappelijke achtergrond en interesse en had o.m. contact met de fysicus David Bohm. Aurobindo had een universitaire opleiding. Moeder Amma, die Nederland tot voor kort ook jaarlijks bezocht, heeft weliswaar alleen lagere school gehad, maar heeft wel een universiteit gesticht. In 2018 gaf de rector magnificus van de VU een inleiding op de jaarlijkse bijeenkomst in Nederland. Zo zijn er nog wel meer moderne wijzen en zieners te noemen, Rudolf Steiner niet te vergeten.

In onze tijd dient spirituele ontwikkeling samen te gaan met wetenschap, het denkkader van onze tijd. Christina zal dat ook wel weten, maar blijft een beetje steken in vage algemeenheden, die voor een groot publiek bedoeld zullen zijn. Een ander punt is dat zij zich vaak bijna lettelijk herhaalt in het boek, dat waarschijnlijk gebaseerd is op lezingen. Het had zorgvuldiger kunnen worden geredigeerd. Erg storend komen die herhalingen overigens niet over. Ze maken de essentie overduidelijk in een consistente boodschap.

Door het basisidee meer te onderbouwen zou het meer met wetenschappelijke inzichten geïntegreerd kunnen worden en overtuigender overkomen in onze tijd van wetenschap en techniek. In een tijd waarin desinformatie een probleem vormt, dienen beweringen zoveel mogelijk toetsbaar en onderbouwd te zijn. Iedereen kan zomaar iets beweren en een website openen of in een praatprogramma van alles beweren.

In de Indiase en de Griekse kennistraditie gaan toewijding (bhakti) en inzicht (gyana of jnana) samen. Filosofie betekent liefde tot de wijsheid, dus toewijding aan kennis en inzicht. Westerse en middenoosterse religies slaan vaak door naar irrationeel geloof, dat in India ook niet ontbreekt, in plaats van gefundeerd onderzoek. ondanks pogingen om geloof en wetenschap te verbinden bij bijv. Augustinus, Thomas van Aquino en meer recent Albert Schweitzer. Zo had ook de kennis van Christina meer gefundeerd kunnen worden. Wetenschappers zijn of lijken volgens Maharishi op de zieners van de moderne tijd. Onderbouwen en toetsen van hun inzichten is kenmerkend voor hen. Zij staan in een respectabele duizenden jaren oude traditie.

De escapade van Christina met buitenaardse wezens bevordert niet haar geloofwaardigheid bij mensen die daar niet mee ingenomen zijn en voor wie ‘de sky de limit is’. Voor anderen kan haar interstellaire hypothese interessante perspectieven openen en de horizon uitbreiden tot ongekende verten. Het behoeden en behartigen van onze collectieve belangen op aarde heeft echter prioriteit.

 

Invloed van bewustzijnsverandering

Volgens genoemde leraren zou het bewustzijn veranderen door meditatie, spirituele oefening en/of zelfonderzoek. Bij Christina komt dat niet aan de orde. Volgens Maharishi zouden mensen die spontaan verlichting realiseren eerder geneigd zijn te denken dat dit bij anderen ook spontaan kan gaan. Ook het bewustzijn van de leraar is volgens hem in het algemeen niet spontaan over te dragen aan een leerling. Eerst dient daar enige voorbereiding, meditatie en oefening aan vooraf te gaan, uitzonderingen daargelaten (zie het voorwoord van zijn commentaar op de Bhagavad Gita).

Volgens Christina en vele anderen heeft het bewustzijn een effect op de de wereld om ons heen. Volgens Maharishi zou dit effect optimaal zijn als het individuele bewustzijn zich verenigt met het transcendente bewustzijn, dat een universeel karakter heeft en een universeel effect. Als dit collectief gebeurt zou het effect groter zijn.

Het inzicht dat spiritualiteit effect heeft op de omgeving komt ook elders voor. ‘Bidden voor de vrede’ en voor andere mensen was vroeger een populaire bezigheid in religieuze kringen. Kloosters zouden daarin gespecialiseerd zijn, vooral contemplatieve kloosters. Dit is verwaterd en in onbruik geraakt. Zou er toch iets in zitten en zou het effect hebben? [14].

 

Sociale verandering

Naast methodische bewustzijnsverandering geeft Christina evenmin aandacht aan collectieve politieke en sociale actie, terwijl door de eeuwen heen sociale bewegingen invloedrijk geweest zijn. Voornamelijk dingen doen die goed voelen en positief denken lijkt wat beperkt, hoewel dit wel een geschikt sociaal klimaat kan stimuleren voor meer georganiseerde sociale verandering. In vele sociologisch overzichtswerken wordt aandacht besteed aan sociale veranderingen, collectieve actie en een scala van sociale bewegingen, van revolutionaire, reformistische en maatschappijkritische bewegingen tot spirituele bewegingen, die meer gericht zijn op mentaliteitsverandering, bewustwording en gedragsverandering. Er is dus een serie van activiteiten van meditatie tot sociale en politieke actie die bijdragen bij tot sociale verandering [15].

Bij Saint-Simon, Karl Marx, Thornstein Veblen, Max Weber, Karl Mannheim e.a. [16], vormen ondernemingsgeest van producenten en ondernemers en rationele planning en organisatie, wetenschap, techniek en industrie de motor tot sociale verandering, die echer ok systeembevestigend kan werken en tot meer van hetzelfde kan leiden in een verst(r)ikkende bureaucratie. Kortom, sociale verandering is een complex gebeuren, waarbij vele factoren van invloed zijn en het individuele en collectieve bewustzijn een sturende en organiserende rol van betekenis kan spelen.

 

Bewustzijnsonderzoek

In het boek van Jacob Jolij in Wat is bewustzijn nu eigenlijk? en ook in de kwantumfysica is het onderwerp van nader onderzoek of het bewustzijn ‘an sich’ direct vanuit het hypothetische ‘bewustzijnsveld’ een effect op de materie kan hebben. Het zou dan uitmaken of iemand zich bewust is van een stimulus of niet wat het waarneembare effect daarvan is. Dit boek wordt later besproken. Bepaalde onderzoeken wijzen erop of zouden aantonen dat er inderdaad waarneembare effecten zouden zijn vastgesteld en dat het bewustzijn de materie kan beïnvloeden. Is een dergelijke effect ook niet vastgesteld bij het placebo-effect?

In het uitgebreide compendium Irreducible Mind: Toward a Psychology of the 21st Century gaan Edward Kelly e.a. uitvoerig in op onderzoek naar bewustzijn, inclusief placebo-effecten. De titel suggereert dat het bewustzijn niet te reduceren is tot materiële hersenprocessen. Het artikel over ayurveda geeft een samenvatting van (medisch relevant) onderzoek naar meditatie. Volgens Jolij is  de werking en de effecten van bewustzijnsprocessen nog geen uitgemaakte zaak en is er een soort paradigmastrijd tussen onderzoekers die het bewustzijn vanuit hersenprocessen menen te kunnen verklaren en onderzoekers die menen dat het bewustzijn een relatieve of absolute autonomie heeft ten opzichte van de materie inclusief hersenprocessen. Een voorzetting van de aloude strijd tussen idealisme en materialisme die in werken van Sorokin centraal staat [17].

 

https://www.youtube.com/watch?v=CT7SiRiqK-Q  Does Consciousness Influence Quantum Mechanics?

 

Noten

1. L. Motz en J.H. Weaver, Geschiedenis van de natuurkunde, p 290. Dit boek heb ik rond 1992 vertaald.
2. Piet Ransijn, Collective Consciousness and Peace: A Sociological Study, Jaipur, Univ. of Rajasthan, 1984, Bewustzijn als bewapening, 1982. A Rational Way to Peace and Fulfilment, 1985.
3. Emile Durkheim, The Rules of Sociological Method, pxxiv, xlix, zie mijn boek Bewustzijn als bewapening, hfst 7 ‘De werking van collectief bewustzijn.
4. Bijv. door Gustave Le Bon in De psychologie der massa’s.
5. Zie bijv. Maharishi Mahesh Yogi, die is opgeleid als natuurkundige. Het boek Wat is bewustzijn nou eigenlijk van Jacob Jolij, dat in een van devolgende nummers wordt besproken, gaat in op de relatie van bewustzijn met kwantumfysica.
6. Van o.m. Vilfredo Pareto, Gaetano Mosca, Robert Michels, Charles Wright Mills (met name The Power Elite), Thorstein Veblen en Peter Turchin en vele anderen, zie nr 101, 102, 104 en 105.
7. Zie o.m. John Maynard Keynes, General Theory of Employment, Interest and Money en latere economen zoals Mariana Mazzucato, De ondernemende staat en De waarde van alles.
8. Bijv. Émile Coué en Carl Jung als pioniers en velen na hen. De humanistische psychologie van Rogers, Jung en Maslow denkt in termen van groei en ontwikkeling met fasen van zuivering en groei.
9. Harold Saxton Burr en de Indiase natuurkundige en plantkundige Sir Jagadish Chandra Bose waren pioniers die zich bezig hielden met ‘levensenergie’. Zie H.S. Burr, The Electrodynamic Theory of Life en J.C. Bose, Response in the Living and Non-Living (1902) and The Nervous Mechanism of Plants (1926), waarin hij beschreef dat planten een soort van gevoel hebben, dat bijv. reageert op muziek. Bose was met Marconi en Lord Rayleigh (indirect) ook betrokken de radio als ontvanger van onzichtbare radiogolven en andere vormen van straling.
10. Zie o.m. Edward Norbeck, Religion in Primitive Society, hfst 5 ‘Supernatural Beings and Objects’ en Mircea Eliade, From Primitives to Zen: A Thematic Sourcebook of the History of Religions, vooral hfst 1 ‘Gods, Godesses and Supernatural Beings’.
11. Het beroemde Indiase epos het Ramayana gaat bijv. over de strijd van god-koning Rama met zijn helper de aapgod Hanuman en een leger van apen en beren tegen de demonische rakshasas onder leiding van hun koning Ravana, die Sita, de vrouw van Rama, heeft geschaakt. De Puranas, Oude Verhalen gaan ook over een dergelijke strijd, waarvan pendanten voorkomen in vele mythologieën.
12. Indertijd bijv. de bestseller van Von Däniken, Waren de Goden kosmonauten?
13. Ook ethici als Henry Sidgwick en Peter Singer wijzen op het belang van een ethisch gezichtpunt vanuit kosmisch perspectief. Zie Kararzyna de Lazari-Radek en Peter Singer, The Point of View of the Universe: Sidgwick and Contemporary Ethics; Henry Sidgwick, The Methods of Ethics; Bernard Williams, "The Point of View of the Universe: Sidgwick and the Ambitions of Ethics".The Sense of the Past: Essays in the History of Philosophy (pp. 277–296); Peter Singer,  Een ethisch leven; Eén wereld: Ethiek in een tijd van globalisering.
14. Zie de artikelen over Peter Turchin in nr 107. Aan het eind wordt verwezen naar o.m.:
    H de Jager en A L Mok, Grondbeginselen der sociologie, hfst 20 ‘Sociale bewegingen en soco-culturele veranderingen’; Harry Hendrix, Werkboek sociologie, hfst 9 ‘Sociale verandering’; John Wilson, Introduction tot Social Movements; Mancur Olson, The Logic of Collective Action; Bart van Steenbergen, Wenkend perspectief: Nieuwe sociale bewegingen en culturele veranderingen; Charles Wright Mills, Power, Politics and People.
15. “Overigens worden sinds kort ook natuurwetenschappelijke methoden gebruikt om veronderstelde effecten van religious handelen te toetsen. In Boston is een dubbelblind experiment opgezet om de effectriviteit van bidden te toetsen”, Dick Swaab, ‘’Hersen, bewustzijn en geloof: neurobiologische aspecten’ in: Palmyre Oomen e.a., Hersenen, bewustzijn, zicht op onszelf. Heyendaal Inst./Thijm Genootschap Universiteit Nijmegen.
16. Zie Henri de Saint-Simon, La politique, L’organisateur en Plan des travaux scientifiques pour reorganiser la société; Karl Marx o.m. Das Kapital; Thorstein Veblen, o.m. The Theory of Business Enterprise, The Place of Science in Modern Civilization en Essays in Our Changing Order; Max Weber, o.m. Wirtschaft und Gesellschaft; Karl Mannheim, Man and Society in an Age of Reconstruction en vele anderen. Zie ook mijn artikel in nr 37: Wat houdt de samenleving bij elkaar? Sociologie en collectief bewustzijn. De factoren die de samenleving bij elkaar houden vormen ook de factoren die bepalend zijn bij sociale verandering.
17. Uit de oeverloze literatuur over hersenen en bewustzijn hier een paar eerder bestudeerde oudere overzichtswerken, die nog steeds relevant zijn. Een doorbraak in de vorm van een paradigmashift heeft sindsdien nog niet plaatsgevonden. Karl Popper (wetenschapsfilosoof) en John Eccles (neurofysioloog en Nobelprijswinnaar), The Self and Its Brain; Herms Romijn (Ned. Inst. voor Hersenonderzoek), Het slapend en dromend bewustzijn; John White ed., Frontiers of Consciousness, een verzamelinguiteenlopende bijdragen; Piet Vroon, Hersenen, bewustzijn en gedrag.